Dôm sơnăm tơjê̆ ou, Hơnih bơ̆ jang kơ Radiô NPMVN oei tơ̆ Tây Nguyên iung jang lơ tơdrong jang khoa hŏk, lơ̆m ou, tơdrong jang pơjing tư điên kơsô̆ 3 nơ̆r K’Ho, Xơ Đăng, M’Nông hlôi jing hơnih chă pơtêng lăng hơ iă hloh, rơvơn hloh, tơgŭm ăn jơhnơr mơlôh hlôh vao ƀônh, adoi tơgop lơ̆m vei răk tơƀăk mong nơ̆r pơma hơdrĕch hơdrung.

Hưch hanh hơmanh bơnê nơ̆r hơdrung kơdih đơ̆ng tơdrong rapor nơ̆r kon kông

Đơ̆ng ki hei brei mơsơ̆ bơih, brŏ Radiô hlôi jing boăl joăt hăm ƀok Điểu NGlơn (hơdrung M’Nông) - sơ̆ ‘noh jang kang ƀô̆ tơring Đăk Ndrung, apŭng Đăk Song, dêh char Đăk Nông (so), hrei ou ‘noh tơring Đức An, dêh char Lâm Đồng. Hăm ƀok, đei mơ̆ng tơdrong rapor nơ̆r M’nông rim năr ‘noh jing jơ ‘năr ‘lơ̆ng hơ iă hloh vă tơklep kơjăp hăm tơdrong oei sa joăt joe kơ hơdrĕch hơdrung kơdih:“Ĭnh mơ̆ng nơ̆r M’Nông lơ̆m Radiô Nơ̆r pơma Việt Nam đơ̆ng đunh bơih, pôih brŏ kơtơ̆ng nơ̆r bơ̆n. Chă mơ̆ng dôm ƀai hơri, tơdrong tơroi kră sơ̆ truh dôm tơdrong kơtơ̆ng ang, tơdrong oei sa tơpôl jơ̆p tơring tơrang hăm nơ̆r M’nông ba tôch hơ iă, gơnơm lơ loh kơna nơ̆r bơ̆n hoei hiong hiơt, đe hơ ioh oei chă mơ̆ng brŏ kiơ̆ lơ̆m điên thoăi, lơ̆m mạng tơpôl dơ̆ng. Ĭnh hơpơi đơ̆ng rŏng ou kơnh đei lơ trong vei răk tơƀăk mong nơ̆r pơma hơdrĕch hơdrung bơ̆n, lang să tơdrong oei sa joăt joe ‘lơ̆ng rŏ vă kôn mon kon sou hoei hiơt hiong”.

Tơdrong ‘meh vă nơ̆r hơdrĕch hơdrung kơdih lơ̆m radiô ưh khan lăp hơdrô̆ hăm đe ‘lŏ kră nhen kră pơlei Điểu NGlơn oei tơ̆ Lâm Đồng, mă kơtă hloi tơ̆ đe mơlôh. Mŏ Y Đuynh (hơdrung Xơ Đăng) jĭ mĭnh ‘nu bơngai mơlôh ngăl mơ̆ng brŏ oei tơ̆ pơlei Hring, tơring Chư Mgar, dêh char Dak Lăk tơbăt, tơdrong rapor nơ̆r Xdang ưh khan lăp tơroi tơbăt tơtom dôm tơdrong kơtơ̆ng ang, mă oei pơtho tơbăt găh tơdrong choh jang sa tôch hơ iă. Hơnơ̆ng mơ̆ng tơdrong rapor nơ̆r pơma kơ Radiô Nơ̆r pơma Việt Nam hăm điên thoăi chĕp ti, Y Đuynh tơbăt; trong hơyuh rapor nơ̆r Xdang tơ̆ pơlei nhôn mơ̆ng tôch hơdăh, rim bơngai bơ̆ jang chă pơma ƀônh hlôh vao. Y Đuynh ‘meh mơ̆ng hloh ‘noh nơ̆r đŏk kơ A Sa Ly.

Lơ̆m mă noh, kon pơlei oei tơ̆ pơlei Long ‘Jon, tơring Dục Nông, dêh char Quảng Ngãi ‘noh ‘meh mơ̆ng dôm tơdrong hơri Xdang vă vei răk tơƀăk mong tơdrong oei sa ‘lơ̆ng rŏ sơ̆ ki kơ hơdrĕch hơdrung kơdih. Ƀok A Đâm, mĭnh ‘nu bơngai ngăl mơ̆ng brŏ tơbăt: ba tôch ‘meh mơ̆ng tơdrong hơri Xdang đei rapor lơ̆m trong hơyuh rapor kơ Radiô Nơ̆r pơma Việt Nam, mă kăl mơ̆ng dôm bơngai hơri găh tơdra la boa ayo, rơngê, ting ting. “Ba ƀôh tơdrong hơri brĭng brông kơ hơdrung Xdang hăm đe mơlôh dang ei ưh kơ gan ‘meh bơih. Kơ yuơ lơ loh, ĭnh hơpơi tơdrong rapor nơ̆r Xdang kơ Radiô Nơ̆r pơma Việt Nam rapor lơ hloh dơ̆ng găh tơdrong hơri vă pơrô̆ pơrôp, hơvơn đe mơlôh chă mơ̆ng, hlôh vao, hưch hanh păng vei răk tơƀăk mong tơdrong oei sa joh ayŏ kơdŏ soang joăt joe hơdrĕch hơdrung bơ̆n”.

Từ điển kơsô̆-Lang să nơ̆r pơma kon kông truh hăm pơlei pơla.

Hrei ou, 6 tơdrong rapor nơ̆r kon kông Tây Ngyuyên Ê Đê, Ja Rai, Bahnar, Xơ Đăng, K’Ho, M’Nông rapor hơnơ̆ng đơ̆ng 5 jơ pơgê truh 10jơ 30 pơnit gơmăng rim năr. Lơ sơnăm ou ki, VOV Tây Nguyên ling lang lăng kơjăp tơdrong pơjing tơdrong jang khoa hŏk, chă tơchĕng hơlen păng vei răk nơ̆r pơma kon kông, mĭnh păh tơgŭm ăn tơdrong bơ̆ jang, mĭnh păh vei răk tơƀăk mong tơdrong oei sa joăt joe kơ rim hơdrung kon kông Tây Nguyên, mă hơdăh nhen: “Iŏk yoa nơ̆r pơma Bahnar lơ̆m trong hơyuh rapor”; “Từ điển Ja Rai - Việt lơ̆m tơdrong rapor”; “Trong hơmet pơ ‘lơ̆ng tơdrong rapor tơdrong hơri vă vei răk păng atŏk tơ iung tơdrong hơri brĭng brông rim hơdrung kon kông Tây Nguyên lơ̆m trong hơyuh rapor nơ̆r kon kông” păng “Chă tơchĕng hơlen, chih tơlĕch păng pơjing Từ điển điện tử Việt - Bahnar”....

Đơ̆ng sơnăm 2024 truh dang ei, tơdrong tơchăr khoa hŏk “Chă tơchĕng hơlen chih tơlĕch păng pơjing Từ điển kơsô̆ nơ̆r kon kông Tây Nguyên” hăm 3 nơ̆r pơma K’Ho, Xơ Đăng jăl jang 1, nơ̆r M’Nông jăl mă 2 hơnhăk đei trŏ lăp hloh lơ̆m chăl kơsô̆ đei tơlĕch iung jang. ‘Nou jing tơdrong jang tôch kơ kăl, trŏ lăp hăm yan ou, pơm ‘nao găh chă tơchĕng hơlen chih tơlĕch, tơ iung pơjing từ điển kơsô̆ lơ̆m chăl 4.0. Tơmam tơdrong jang tơchăr ‘noh Từ điển kơsô̆ iŏk yoa lơ̆m Tơdrong jang rapor nơ̆r kon kông Tây Nguyên jĭ tôch trŏ lăp hăm yan ou; tơgop lơ̆m vei răk păng atŏk ‘lơ̆ng tơdrong oei sa gĭt kăl hơdrĕch hơdrung kon kông tơ̆ Tây Nguyên.

Đơ̆ng rim ‘măng pơgơ̆r apĭnh jet, hyup iŏk nơ̆r tơgop đơ̆ng bơngai mơ̆ng brŏ, dôm bơngai hŏk jrŭ kơ bơngai kon kông, Khul bơ̆ jang hlôi hlôh vao hloh dơ̆ng jơhngơm đon hưch hanh hơmanh bơnê kơ nơ̆r pơma kon kông đơ̆ng kon pơlei pơla. Duch H’Thủy, kô pơtho Hnam trương jăl kơđeh Trưng Vương tơring Trường Xuân, dêh char Lâm Đồng tơbăt, hnam trương tŏk bŏk iung jang pơlong năng pơtho nơ̆r M’nông ăn hŏk tro jăl kơ đeh. Tơdrong chă mơ̆ng brŏ, mơ̆t lăng lơ̆m website nơ̆r kon kông kơ Radiô Nơ̆r pơma Việt Nam vă băt hlôh hloh dơ̆ng nơ̆r pơma, ‘noh tơdrong chă mơ̆t lăng lơ̆m tư điên nơ̆r M’nông lơ̆m điên thoăi, lơ̆m kmăi tinh tơgŭm ăn hŏk tro, mĕ ƀă hŏk tro băt ƀônh hloh dơ̆ng. Đơ̆ng noh, kô pơtho nơ̆r M’nông chă pơtho jei ƀônh hloh dơ̆ng.“Hŏk tro nhôn găh lơ hlôi joăt chĕp điên thoăi, tơdăh đei ư̆ng yŭng tư điên M’nông-Việt dăh mă Việt-M’nông lơ̆m điên thoăi, lei đe oh gơh plôih lăng nơ̆r mă đơ̆ng dang yơ jei gơh ngăl, truh hloi oei tơ̆ hnam dăh mă hŏk tơ̆ lăm. Tơdăh pơ đĭ ƀok thây kô hăm hŏk tro jei iŏk yoa tư điên kơsô̆, đei nơ̆r pơtho chă đŏk, đei nơ̆r pơtih ăn, lei tơdrong tơblang hơdăh nơ̆r pơma ƀônh ƀŏ hloh păng hơ iă hloh pơtêng hăm trong pơtho yan ou. Kô pơtho jei dă ƀiơ̆k chă tak lăng hla bơar, găh hŏk tro ‘noh kơdih chă hŏk jei gơh ngăl. Tư điên kơsô̆ tơgŭm ăn jơhnơr hơ ioh băt nơ̆r hơdrung kơdih, hăm dôm kmăi kmŏk mă đe oh iŏk yoa kơ ‘năr”.  

 Kô pơtho Lơ Mu Nay Sa (K’Ho Cil) oei tơ̆ tơring Tân Hội, dêh char Lâm Đồng tơbăt, lơ̆m dôm sơnăm ou ki, tơring jei hlôi jang kiơ̆ tơdrong pơtho păng hŏk nơ̆r K’Ho. Mă lei ƀok thây kô tơƀơ̆p tơnap tap găh nơ̆r pơma. Gơnơm đơ̆ng mơ̆ng Tơdrong rapor nơ̆r K’ho kơ Radiô Nơ̆r pơma Việt Nam păng fanpgage Tiếng K’Ho VOV Tây Nguyên, kô pơtho Lơ Mu Nay Sa đei dơ̆ng dôm hơnih hŏk pơhrăm hơ iă.“Lăng fanpgage Tiếng K’Ho VOV Tây Nguyên ĭnh sa roi chơt hơ iă hloh dơ̆ng, nhen lĕ ba hlôi tơchă đei trong pơma sa hăm nơ̆r kon kông ba, ĭnh hơpơi ‘meh vă đe ‘nhŏng pơmai oh chă tơchĕng hơlen păng pơm tơlĕch từ điển kơsô̆ K'Ho, kơ yuơ lơ loh tôch rơvơn ăn ƀok thây kô pơtho nhen nhôn ‘meh vă plôih lăng, hŏk pơhrăm păng pơtho hŏk ƀar nơ̆r ăn đe hŏk tro”.

Jĭ bơngai boăl kơ Tơdrong rapor nơ̆r K’Ho, bơngai chih kơtơ̆ng ang K’Dực (hơdrung K’Ho Sre) - Kơ iĕng Kơdră Hơnih bơ̆ jang nơ̆r Kon kông kơ Ƀăo păng Radiô rapor-Pơdăh Tivi dêh char Lâm Đồng tơbăt.“Kơtơ̆ng VOV Tây Nguyên tŏk bŏk pơjing tư điên kơsô̆ vă vei răk tơƀăk mong nơ̆r K’ho, ba tôch hơ iă. ‘Nou jĭ mĭnh tơdrong tôch kơ kăl păng kăl tơpă. Tơdăh tư điên kơsô̆ ou đei pơjing keh đang, ưh kơ jor đơ̆ng rŏng ou kơnh mưh kôn mon kon sou bơ̆n chă mơ̆t lăng lơ̆m tư điên ou gopo băt găh chư chih, nơ̆r pơma hơdrung bơ̆n, păng tơdrong kăl hloh dơ̆ng ‘noh kôn mon kon sou bơ̆n băt hloh dơ̆ng dôm tơdrong ‘lơ̆ng rŏ hơbŏ nhen mă mĕ ƀă yă ƀok chă pơsư̆ ăn kơ bơ̆n. Atŭm dih băl vei răk tơƀăk mong nơ̆r pơma, chư chih kơ hơdrung bơ̆n ‘moi kiơ̆ tư điên kơsô̆”.

Tiến sĩ Cil Duin (hơdrung K’Ho Cil) - Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Jơnŭm vei lăng kon pơlei tơring Lạc Dương, dêh char Lâm Đồng hlôi đei ‘măng chă tơchĕng hơlen, chih tơlĕch pơm tư điên Lạch - Việt pơma tơbăt jơhngơ̆m chơt hơ iă mưh băt VOV Tây Nguyên hlôi tơ iung pơjing tư điên kơsô̆ K’Ho - Việt, păng drơ̆ng nơ̆r vang tơgŭm djru. Ƀok hơmŏ, tư điên kơsô̆ K’Ho - Việt, Việt - K’Ho gô jing tư điên tơm dơnơm ‘măn ăn rim hơdrĕch hơdrung: Sre, Cil, Lạch, Nộp, Kdòn, T’ring păng hơdrung Mạ… iŏk yoa lơ̆m nơ̆r pơma dơnuh dih băl kơ kon pơlei K’Ho pơma atŭm. “Tơdrong pơm pơjing từ điển kơsô̆ K’Ho - Việt, Việt - K’Ho jĭ tôch gĭt kăl hăm tơdrong hŏk nơ̆r kon kông kơdih ăn rim jơhnơr mơlôh kơ kon pơlei K’ho nhôn. Rŏ năng tơdrong pơjing tư điên ou tim mă tôm tong nơ̆r pơma ră, mă lei ‘nou jĭ tơdrong hơdrin đĭ ai, tơdrong pơm jŭk păng hơnăp jang tơnăp lơ̆m tơdrong vei răk păng tơƀăk mong nơ̆r pơma kon pơlei K’ho nhôn”.

Ƀok Y Thịnh Bon Jôc Ju ‘noh bơngai M'Nông, sơ̆ jang Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih vei lăng kon pơlei dêh char Dak Nông-bơngai chih tơlĕch kơsơ̆p hla bơar "Năo Rih Sjêng Bunoong" (Chăl sơnăm hơrih sa M'Nông), păng mĭnh lơ̆m dôm bơngai vang chih pơm tơlĕch tư điên M’Mông - Việt, Việt - M’Nông tơjê̆ ou tơbăt: Hơdrung M’Nông hrei ou đei dang vă jê̆ 200.000 ‘nu bơngai, đei lơ hơdrĕch nhen: Preh, Gar, Rlâm, Bu Nơr, Nông, Prâng. Lơ̆m ou, M’nông Preh đei rơih jing nơ̆r pơma tơm hloh vă pơm tơlĕch tư điên păng kơsơ̆p hla bơar pơtho pơhrăm.“Jô̆ truh dang ei, hlôi đei dang 2 - 3 grŭp tư điên nơ̆r M’nông đei pơm tơlĕch nhen: Từ điển M’Nông - Việt, Việt - M’Nông, grŭp hơƀơ̆l hloh ‘noh dang 26.000 nơ̆r pơma, đei tŏsĕt hloh 12.000 nơ̆r tơm. Rim khul joăt jang păng bơngai bơ̆ jang hơlen nơ̆r pơma iung jang hơdoi hăm Hơnih vei lăng kon pơlei dêh char Dak Nông so hlôi pơgơ̆r lơ ‘măng hop akom, pơma dơnuh vă drơ̆ng iŏk nơ̆r pơma ƀlep hloh chih tơmơ̆t lơ̆m từ điên nơ̆r M’Nông”.

Đơ̆ng tơdrong ‘meh vă mơ̆ng radiô hăm nơ̆r kon kông kơdih truh hơpơi ‘meh vă đei tư điên kơsô̆ gơh hơgei, dôm tơdrong ou tơƀôh hơdăh tơdrong hơpơi ‘meh vă trŏ lăp đơ̆ng kon pơlei rim hơdrung kon kông oei tơ̆ Tây Nguyên - Nam Trung Bộ lơ̆m tơdrong vei răk tơƀăk mong nơ̆r pơma păng tơdrong oei sa joh ayŏ kơ hơdrĕch hơdrung kơdih lơ̆m chăl vang mơ̆t hơdoi ou. Dôm jơva re joăt joe lơ̆m trong hơyuh rapor, dôm trong chư chih lơ̆m điên thoăi ưh khan lăp tơmam vă pơtruh nơ̆r nơ̆r ƀơ̆r pơma dih băl, mă oei jing gơng tơroh kloh klĕch dih băl rim jơhnơr, tơgoăt dơ̆ng tơdrong oei sa pơma dơnuh ‘lơ̆ng hơ iă kơ hơdrĕch hơdrung. Hăm tơdrong vang iung jang đơ̆ng rim hơnih bơ̆ jang kơtơ̆ng ang nhen Radiô Nơ̆r Pơma Việt Nam, bơngai jang tơchĕng hơlen, ƀok thây kô pơtho păng kơdih đơ̆ng kon pơlei pơla, nơ̆r hơdrĕch hơdrung kơdih ưh khan lăp đei vei răk tơƀăk mong, mă oei hơnơ̆ng lang să jơ̆p jang vang mơ̆t kơtang lơ̆m tơdrong oei sa.