Hlŏh 1 khei ‘nâu, hơnơ̆ng ƀât 7 jơ kơmăng rim năr, hnam hŏk hôp pơlei plei Huổi Van, xăh Nậm Hàng, apŭng Nậm Nhùn, dêh char Lai Châu ơ ơ̆r kơtơ̆ng ƀơ̆r pơma hiĕk. Mă lăm pơtho vai brai, pơm ding dông tơ̆ hơbăn ao bơngai Mảng ‘nao pơih đĕch ră mă lei sơng đei lơ kon pơlei truh akŏm. Đơ̆ng 2,3 ‘nu bơngai hŏk blŭng a, truh dang ei lăm hŏk sơng đei vă jê̆ 30 ‘nu bơngai, lơ̆m noh mă lơ ‘nŏh jĭ mŏ oh drŏ kăn đơ̆ng 16 – 40 sơnăm. Bu bu kŭm tôch čhôk ‘nă, ‘mĕh chĕp vei dôm tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng hơdrĕch kơdih.

Bơngai hŏk Phường Thị Hẹ, 18 sơnăm, tơ̆ plei Huổi Van, xăh Nậm Hàng tơroi: tơdrong arih xa pơmat tat kơna kon pơlei hơnơ̆ng năm jang mir, năm tơ̆ roh pơtăm hơƀo, ƀa. Ưh kơ văn kơna ưh đei jơ vă chơ choh hơbăn ao, thêu che, vei kơjăp tơdrong juăt ‘lơ̆ng đơ̆ng hơdrĕch kơdih. Truh hăm lăm hŏk âu, đei bơngai pơtho, đe ngê̆ nhân roi tơƀôh găh “tơdrong juăt”, kon pơlei gơ̆h băt tơdrong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang sư gĭt kăl thoi yơ hăm hơdrĕch hơdrung bơ̆n: “Kơdih kâu inh jĭ bơngai Mảng, inh tôch hưch ‘mêm kơ hơbăn ao hrŭk đơ̆ng hơdrĕch nhôn. Oh vang hŏk vă băt păng gơ̆h thêu lơ ding dông tơ̆ hơbăn ao vă ning mônh kơnh tanh chơ choh hơbăn ao ăn kơdih, tơgop vang chĕp vei dôm tơdrong juăt ‘lơ̆ng đơ̆ng hơdrĕch Mảng.”

Kŭm nhen kon pơlei Mảng mơ̆n, đơ̆ng kơsô̆ jên tơgŭm đơ̆ng Tơdrong jang tơm kơ teh đak găh atŏk tơiung mŭk drăm, tơpôl tơ̆ tơring kon kông păng groi kông, lơ lăm pơtho joh ayŏ kơ dŏ xoang đei pơgơ̆r ăn kon pơlei Thái. Đơ̆ng dôm lăm pơtho pơhrăm, truh dang ei kon pơlei Thái tơ̆ apŭng Nậm Nhùn hlôi chĕp vei kơjăp tơdrong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang ‘lơ̆ng hơiă đơ̆ng sơ̆. Gơnơm thoi noh, jơva re đơ̆ng đàn tính, hơri khắp, hơxoang xòe, khăn piêu… hơnơ̆ng đei ƀôh lơ̆m rim ‘măng lêh, tết dăh mă mưh tơ̆ pơlei đei tơdrong et xa, ngôi pơchơt.

Plei Chang jĭ anih oei chĕp vei kơjăp dôm tơdrong joh ayŏ kơ dŏ xoang ‘lơ̆ng kơ bơngai Thái tơ̆ xăh Lê Lợi. Dôm khul hơri hơxoang tơ̆ âu đei lơ sơnăm pha ra băl mă lei đei tơdrong hưch ‘mêm lei lăi băl hăm tơdrong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang kơ bơngai Thái. Mă đơ̆ng jang chŭn mir hrăt hrot, ưh kơ văn mă lei rim năr dôm bơngai lơ̆m khul hơri hơxoang hơnơ̆ng chă chih răk, tơiung ming, pơtâp dơ̆ng dôm boa hơri, hơxoang, tơmam tôn reh so, hăm đon hơpơi ‘mĕh tơdrong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang kơ bơngai Thái roi đunh roi đei lơ bơngai băt truh.

Mŏ Lù Thị Kiều Thúy, bơngai vei lăng Khul hơri hơxoang plei Chang, xăh Lê Lợi, apŭng Nậm Nhùn tơroi: “Khul hơri hơxoang plei Chang nhôn pơjing sơnăm 2019 păng vei lăng hơnơ̆ng truh dang ei. Khul nhôn hơnơ̆ng pơtâp pơhrăm 1 khei đơ̆ng 1-2 ‘măng. Đei tơdrong tơgŭm đơ̆ng apŭng nhen tơgŭm đàn tính, tơmam hơxoang, môk hơxoang kơna đe mŏ oh, kŭm nhen khul bơ̆ jang, pơtâp pơhrăm hiôk hian ƀiơ̆. Đơ̆ng noh khul vang truh pơchơt hăm dôm khul hơri hơxoang kơ dôm pơlei pơla vă hŏk pơhrăm tơdrong hơri hơxoang, kiơ̆ đơ̆ng noh vă chĕp vei kơjăp tơdrong juăt, jŏh ayŏ kơ dŏ xoang kơ hơdrĕch Thái nhôn.”

Bơ̆ jang tơdrong jang 6 đơ̆ng tơdrong jang tơm kơ teh đak găh chĕp vei, tưk tơiung kơjă kăp gĭt đơ̆ng joh ayŏ kơ dŏ xoang kơdôm hơdrĕch kon kông tơklep hăm tưk tơiung chă tơmang lăng, hlŏh 2 sơnăm âu ki, kiơ̆ đơ̆ng kơsô̆ jên đei tơlĕch, lơ tơring tơ̆ Nậm Nhùn hlôi đei tơgŭm man anih, tơmam pơyoa ăn jŏh ayŏ kơ dŏ xoang, pơgơ̆r tơiung ming dơ̆ng dôm tơdrong et soi so. Truh dang ei, apŭng hlôi đei tơgŭm vă jê̆ 4 ti hlak jên vă man 5 tŏ hnam hŏk hôp tơ̆ pơlei, tơgŭm ăn dôm khul pơtâp pơhrăm bơ̆n hơbăn ao, tơmam vă pơyoa ăn tơdrong hơri hơxoang tơ̆ 7 pơlei găh tơring kon kông.

Ƀok Hà Văn Ruệ, Kơdră Anih vei lăng jŏh ayŏ kơ dŏ xoang – Tơroi tơbăt apŭng Nậm Nhùn, dêh char Lai Châu ăn tơbăt: tơring dang ei đei 11 hơdrĕch kon kông, hăm hlŏh 95% kon pơlei jĭ bơngai kon kông. Đơ̆ng sơnăm 2021 truh dang ei, apŭng pơgơ̆r tơiung dơ̆ng lơ tơdrong et soi, ngôi pơchơt kơ bơngai Khơ Mú, Cống, Mảng, Mông, nhen lêh: Mìn Loóng Phạt păng lêh Khèn Mông, lêh et jur xa ƀa ‘nao... ‘Ngoăih kơ ‘nŏh, dôm câu lạc bộ jŏh ayŏ kơ dŏ xoang so kơ dôm hơdrĕch hơdrung, dôm khul hơri hơxoang tơ̆ pơlei pơla, kŭm oei chĕp vei hơnơ̆ng păng bơ̆ jang tôch đei yoa.

“Tơdrong chĕp vei, tưk tơiung jŏh ayŏ kơ dŏ xoang ‘lơ̆ng hơiă kơ dôm hơdrĕch kon kông tơ̆ apŭng hlôi đei anih jang kơpal vang bơ̆ jang. Đơ̆ng noh, đon hlôh vao kơ kon pơlei găh kơjă kăp gĭt đơ̆ng jŏh ayŏ kơ dŏ xoang ‘lơ̆ng hơiă kơ hơdrĕch kơdih roi tŏk. Tơdrong pơtho trong pơgơ̆r ming dơ̆ng tơdrong tanh bơ̆n hơkăt, kơđum kơđŏng ‘nŏh sư pơm ăn đon hlôh vao kơ kon pơlei roi tŏk ‘lơ̆ng ƀiơ̆. Mă loi jĭ kon mon hŏk tro tơ̆ hnam trưng kŭm đei hlôh vao kiơ̆ păng băt hơdăh tơdrong gĭt kăl đơ̆ng chĕp vei tơdrong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang ‘lơ̆ng hơiă vă gơ̆h đei trong hŏk pơhrăm đei yoa ‘lơ̆ng.”

Hăm jơhnơr arih đunh đai tơ̆ tơring bri kông Tây Bắc, kon pơlei dôm hơdrĕch kon kông tơ̆ Lai Châu pơma atŭm păng apŭng Nậm Nhùn pơma hơdrô̆ hlôi tơguăt đei lơ tơdrong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang ‘lơ̆ng hơiă. Kŭm hăm khei ‘năr yơ yak, lơ tơdrong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang ‘lơ̆ng đơ̆ng kon pơlei tơ̆ âu roi đunh roi vă hiơt hiong ‘năi. Mă lei tơdrong tơgŭm găh chĕp vei, tưk tơiung kơjă kăp gĭt đơ̆ng joh ayŏ kơ dŏ xoang kơ dôm hơdrĕch kon kông tơklep hăm atŏk tơiung chă tơmang lăng hlôi tơgŭm ăn khul kơdră tơring păng kon pơlei đei chĕp vei, tưk tơiung dôm tơdrong juăt ‘lơ̆ng tơ̆ tơring./.