Đơ̆ng rŏng 11 xơnăm tơlĕch jang, bơngai iŏk vei lăng bri đei xa hơpăh đơ̆ng pơkăp kla jên vei lăng bri păng iŏk yua jên hơpăh vă pơm jang hlôi tơgop kăp gĭt lơ̆m tơdrong xut lê̆ pơngot tơjur hin dơnuh tơ̆ dêh char. Tơdrong erih đei hơtŏk, kon pơlei tơhri dăp đon hloh lơ̆m tơdrong vei lăng bri, hơgăt bri đei pơjao vei lăng hơnơ̆ng đei vei xơđơ̆ng tơnăp, ‘long bri roi năr roi giơ̆ng ‘lơ̆ng.

Unh hnam ƀok A Hiền tơ̆ pơlei Vi Rô Ngheo, xăh Đak Tăng, apŭng Kon Plông iŏk vei lăng jê̆ 30 ha bri tơ̆ tơring 410, lơ̆m xăh Đak Tăng, đơ̆ng xơnăm  2014. Rim xơnăm ƀok đei iŏk hloh 20 rơtuh hlj hơpăh vei lăng bri. Ƀok A Hiền tơroi, kơsô̆ jên iŏk đei rim xơnăm unh hnam ‘măn erih xa lơ̆m unh hnam, păng akŏm chă răt kơpô rong vă hơtŏk mŭk drăm. Đơ̆ng rŏng lơ xơnăm, unh hnam hlôi đei hloh  30 tŏ kơpô, đei kơjă hloh 400 rơtuh hlj. ‘Nao âu, ƀok tĕch lê̆ tong anê̆ vă akŏm jên man hnam xă jê̆ 90 m2, đei kơjă 250 rơtuh hlj. Đơ̆ng unh hnam hin dơnuh, dang ei unh hnam hlôi hơtŏk jing unh hnam brăm hloh, man đei kơjăp ‘lơ̆ng, đei jên rong kon hơ ioh hŏk pơhrrăm păng tơgop jên vă ming man tơdrong kăl lơ̆m pơlei. Ƀok A Hiền chơt hơ iă ăn tơbăt: “Kơsô̆ jên đei hơpăh noh unh hnam ‘măn jang mŭk drăm noh chă răt kơpô vih rong, dang ei đei 16 tŏ, kơpô vơ̆ pran ‘lơ̆ng. Kon pơlei tơ̆ âu ăh đei iŏk jên hơpăh vei lăng bri noh adoi axong pơm jang rong kon tơrong, choh pơtăm. Ăh mă mŭk drăm đei ƀiơ̆ noh rim bơngai vang tơgop vă bơ̆ trong nơnăm lơ̆m thôn, man dơnâu mong đak xŏ nhă, dăh mă răt hơdrĕch ‘long pơtăm tăp dăr pơlei pơ ‘lơ̆ng cham char”

Đak Tăng jing tơring groi kông tơnap tap kơ apŭng Kon Plông. Jâ̆p xăh đei 476 unh hnam, hăm 1.780 măt bơngai, pơhlom 98% noh kon pơlei Xê Đăng. Kơsô̆ unh hnam hin dơnuh kơ xăh adrol ki hơnơ̆ng ăh kơsô̆ kơjung hloh. Dang ei xăh đei pơhlom 100 unh hnam lơ̆m 2 thôn Vi Rô Ngheo păng Đak Prồ iŏk vei lăng hloh 10.000 ha bri. Kiơ̆ kơ ƀok Nguyễn Văn Bảy – Phŏ kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh, ăh iŏk vei lăng bri, kon pơlei đei hŏk lăm pơhrăm, tơroi tơbăt đơ̆ng Anih mong jên Vei păng păng Hơtŏk bri dêh char Kon Tum, kiơ̆ đơ̆ng noh tơdrong hlôh vao đơ̆ng kon pơlei đei hơtŏk, pă đei tơdrong phă bri koh ‘long, ot tơ̆r glăi, tơgar teh bri vă pơm mir. Ăh đei iŏk jên kla vei lăng bri duh hlôi tơgŭm kon pơlei kơ ‘nôh hloh lơ̆m vei lăng bri, hơnơ̆ng chă hơlen hơgăt bri đei pơjao vei lăng. ‘Nguaih kơ noh, kon pơlei iŏk yua jên hơpăh vei lăng bri vă chă pơm jang, tơgŭm kơsô̆ unh hnam hin dơnuh kơ tơring tơjur kiơ̆ rim xơnăm, dang ei oei tơ̆ hơla 30%. Ƀok Nguyễn Văn Bảy tơroi: “Dôm xơnăm kơ âu, kon pơlei lơ̆m tơring Đak Tăng hlôi iŏk vei lăng bri tơnăp, jên xa hơpăh vei lăng bri đei iŏk noh lơ. Ăh đei iŏk jên, kon pơlei hơnơ̆ng chă răt kơpô, ier, bip dăh mă hơdrĕch ‘long pơtăm, kon yŏng nai vih rong, noh tơdrong erih đei ƀôh hơtŏk. ‘Nguaih kơ noh, lơ unh hnam oei vang pơtăm bri noh răt ‘long yôih dăh mă dôm hơdrĕch ‘long bri nai vă pơtăm hơtŏk mŭk drăm unh hnam, đơ̆ng noh hơtŏk mŭk drăm tơ̆ tơring roi năr roi tơnăp hloh”

Jâ̆p dêh char Kon Tum dang ei đei 3.335 unh hnam, 62 pơlei pơla păng 107 tơ ‘ngla bri noh dôm anih jang găh bri, Anih vei lăng kon pơlei dôm xăh vang iŏk vei lăng hloh 378.200 ha bri. Lơ̆m xơnăm 2021, Jên mong Vei lăng păng Hơtŏk bri dêh char Kon Tum hlôi đei kla hăm kơsô̆ jên hloh 307,6 rơtăl hlj ăn dôm bơngai iŏk vei lăng bri. Rim unh hnam đei xa hloh 10 rơtuh hlj minh xơnăm păng pơlei pơla noh hloh 90 rơtuh hlj minh xơnăm.

Ƀok Nguyễn Văn Nam – Phŏ Kơdră Anih jang găh Bri dêh char Kon Tum ăn tơbăt, Kon Tum jing dêh char hin dơnuh păng tơdrong pơyua đơ̆ng pơm jang vei lăng bri hlôi tơgŭm ăn rim tơ ‘ngla bri hiôk hian hloh lơ̆m khei năr tơnap tap dang ei; rim unh hnam đei xa jên hơtŏk pơm jang, xut lê̆ pơngot tơjur hin dơnuh, kiơ̆ đơ̆ng noh hơvơn đei lơ kon pơlei vang jang vei lăng bri. Ƀok Nguyễn Văn Nam tơroi: “Dôm Anih jang găh Bri đe xư tơnap tap păng ăh đei iŏk jên kla vei lăng bri noh đe yĕt đei jên chă răt tơmam drăm pơm jang vă pơtoi pơm kiơ̆ xơnong pơjao vei lăng bri. Găh kon pơlei đei xa jên vei lăng bri noh hlôi ƀôh hơdăh lơ̆m dôm xơnăm kơ âu, tơdrong erih đei hơtŏk. Inh hơpơi ‘moih khei năr truh, tơdrong pơm kiơ̆ pơkăp kla jên vei lăng bri gô đei pơm jang tơnăp hloh dơ̆ng, păng mưh kĕ đei thoi noh tơpă bri gô đei vei xơđơ̆ng, bri giơ̆ng ‘lơ̆ng gô đei hơtŏk hloh”

Tơpă ăn ƀôh, tơchơ̆t kla jên vei lăng bri tơ̆ Kon Tum hloh mơjĭt xơnăm kơ âu hlôi hơ ‘nhăk “pơyua hadoi” ăn bơngai jang bri păng anih vei lăng bri. Tơm bri gơh pơm jang, kon pơlei adoi đei trong hơtŏk jang xa, tơgop xut lê̆ pơngot tơjur hin dơnuh; dôm hơgăt bri xă jơk tơ̆ Kon Tum đei vei xơđơ̆ng, bri giơ̆ng ‘lơ̆ng roi năr roi đei hơtŏk.

Tơ̆ hơla au ƀok Đặng Tuân – Kang ƀô̆ vei lăng bri găh Dơnŏ anĭh vei lăng bri apŭng Kon Plông, dêh char Kon Tum gô tơroi tơbăt hơdăh hlŏh dơ̆ng găh tơdrong pơjao bri ăn rim tơ-‘ngla, kon pơlei, ŭnh hnam adoi nhen đei sơng iŏk kon jên kla ăn iŏk yua cham char bri đơ̆ng nŏh tơmơ̆t jang sa rong kon tơrong iŏk yua kơjăp lơ̆m xut xa pơngot rpơvĕt dơnŭh hin kơ kon pơlei oei tơ̆ apŭng Kon Plông, dêh char Kon Tum.

- Ƀok ăi, hrei au lơ̆m apŭng Kon Plông đei tĕh bri să dang yơ păng groi tĕh bri đei pơjao ăn khŭl jang, rim bơngai lơ̆m apŭng ‘nŏh dôm yơ?

- Ƀok Đặng Tuân: Hơgăt tĕh bri lơ̆m apŭng Kon Plông ‘nŏh 137.124,36 ha. Lơ̆m au găh să hlôi pơjao ăn rim tơ-‘ngla bri ‘nŏh Dơnŏ anĭh vei lăng bri Thạch Nham, Kŏng ty mir đak lar bri ‘long Kon Plông; păng rim pơlei pơla, ŭnh hnam kon pơlei rim tơring, thĭ trân nhen: Thĭ trân Măng Đen, tơring Hiếu, Măng Cành, Pờ Ê, Ngok Tem, Đắk Ring, Đắk Tăng, Đắk Nên păng Măng Buk.

- Ih ƀô̆h lơ liơ găh tơdrong jang vei lăng năng tông bri kơ rim tơ-‘ngla bri, kon pơlei păng rim ŭnh hnam? 

- Ƀok Đặng Tuân: Găh sơng iŏk vei lăng năng tông bri ‘nŏh pơtêng hăm sơnăm sơ̆ ‘lơ̆ng hlŏh. Rim tơ-‘ngla bri, kon pơlei dăh mă ŭnh hnam jang kiơ̆ ‘lơ̆ng lơ̆m vei lăng năng tông bri ‘long. Mă hơdăh sơnăm au tơdrong pơm glăi hlôi tơjur kơtang. Sơnăm au lăp đei 21 ‘măng, lơ̆m mă sơnăm sơ̆ ‘nŏh 33 ‘măng, pơtêng hăm sơnăm sơ̆ ‘nŏh tơjur hlŏh 61%.

- Ih tơroi lăng găh tơdrong vang iung jang hơdoi ƀar păh Dơnŏ anĭh vei lăng bri apŭng Kon Plông hăm rim tơ-‘ngla bri, kon pơlei dăh mă ŭnh hnam lơ̆m bơ̆ jang vei lăng năng tông bri?

- Ƀok Đặng Tuân: Dơnŏ anĭh Đảng, Dơnŏ anĭh vei lăng kon pơlei dêh char hlôi pơjing đei lơ hla bơar pơrô̆ jang păng sơng iŏk ‘nŏh Dơnŏ anĭh vei lăng bri apŭng Kon Plông jang kiơ̆ rim hla bơar pơrô̆ jang au, iung jang pơchŏh trong ăn Dơnŏ anĭh Đảng, Dơnŏ anĭh vei lăng kon pơlei apŭng pơrô̆ athei Dơnŏ anĭh vei lăng kon pơlei rim tơring, thĭ trân găh bơ̆ jang vei lăng năng tông bri. Atŭm hăm ‘nŏh, Dơnŏ anĭh vei lăng bri lơ̆m apŭng gô iung jang pơchŏh trong ăn rim hơnĭh bơ̆ jang tơring lơ̆m rim khei ‘nŏh iung jang năm pơtrui tơ̆ dôm tơring ngăl đei ƀô̆h pơm glăi khôi luơ̆t vei lăng bri; hơdrô̆ găh ŭnh hnam ‘nŏh rim năr đe sư jei hơnơ̆ng dăr lăng, vei lăng năng tông bri ‘long.

- Kon pơlei sơng iŏk vei lăng năng tông bri păng đei sơng iŏk kon jên kla ăn iŏk yua cham char bri. Trong jang au đei tơlĕch jang kiơ̆ lơ liơ tơ̆ apŭng Kon Plông, mă kăl lơ̆m khei ‘năr đei jĭ hơbŭh pơrăm lơ̆m sơnăm 2022, hŏ ƀok?

- Ƀok Đặng Tuân: Kla ăn kon jên iŏk yua cham char bri ‘nŏh Dơnŏ anĭh vei lăng bri lơ̆m apŭng iung jang hơdoi hăm Hơnĭh mong jên Vei lăng păng Atŏk tơ iung bri dêh char Kon Tum iung jang kla ăn kon jên. Nhôn dăr lăng kơ jăp lơ̆m tơdrong kla ăn kon jên au. Mă hơdăh, ba dăr lăng hơlen tĕh bri mă kon pơlei iŏk vei lăng păng chĭh hơlen mă ƀlep vă Hơnĭh mong jên Vei lăng bri dêh char đe sư hơlen kiơ̆ ‘nau kơna kla ăn kon jên ƀlep hăm tơdrong tơchơ̆t ăn kon pơlei. Hơgăt tĕh bri đei kla ăn kon jên iŏk yua cham char bri sơnăm au ‘nŏh hlŏh 79 ti 319 triu hlak jên. Rim sơnăm hmă hmă kla ăn 2 ‘măng lơ̆m sơnăm, mă lei sơnăm au, hơlen hơdăh dơ̆ng trŭh năr 31/12/2022 păng kla ăn hloi jăl I kơ sơnăm 2023.

- Ih ‘nao tơroi, kon pơlei sơng iŏk kon jên đơ̆ng iŏk yua cham char bri lei lơ păng găh tơdrong kon pơlei iŏk yua kon jên au lơ liơ hŏ ƀok?

- Ƀok Đặng Tuân: Kon jên mă kon pơlei dăh mă ŭnh hnam đei sa ‘nŏh hmă hmă đe hăp răt dơ̆ng ‘long, hơdrĕch ‘long pơtăm, phŏng vă jang sa, păng đe sư jei iŏk yua tŏsĕt kon jên au răt sa lơ̆m ŭnh hnam, ‘ngoăih kơ ‘nŏh đe sư jei vang tơra vă pơjing rim hơnĭh jang tĕh đak păng kon pơlei vang jang nhen: Dăng tơlei ŭnh hơyŭh, pơm trong, hnam trương hŏk, hnam pơgang tơring, rim hơnĭh jang tơring tơrang ‘nao. Rim khei Hơnĭh vei lăng bri jei hơnơ̆ng chă pơrô̆ iung jang ăn rim hơnĭh vei lăng bri tơring tơ iung pơjing trong pơprŏ jang pơtho tơbăt ăn kon pơlei iŏk yua kon jên au ‘lơ̆ng hơ iă, veh ver pơhoach brăh brư. Kon pơlei lăp iŏk yua răt tơmam drăm kăl, pơtĭh gia năm tơ̆ bri ‘nŏh răt hơnhŭn, ŭnh ƀin, chơ khŏ ƀôt ... vă dăr lăng bri; răt hơdrĕch ‘long pơtăm vă jang sa. Tơdăh răt kơpô, rơmo dăh rim yŏng kon tơrong anai ‘nŏh răt kon yŏng ‘lơ̆ng, chă vei rong mă trŏ ƀlep hăm tơdrong tơchơ̆t.

- Lei ah, bơnê kơ ih ƀok hơ!