VOV4.Bahnar - Kiơ̆ tơ chơ̆t kơ sô̆ 861, ‘năr 4/6/2021 đơ̆ng Thủ tướng Teh đak kĭ ăn hơ năn dôm xăh tơ ring III, tơ ring II, tơ ring I găh tơ ring kon pơ lei kon kông păng tơ ring groi kông jăl jang 2021- 2025, dêh char Kon Tum đei 25 găh 8 apŭng, pơ lei tơm kon pơ lei ưh pă đei teh đak asong ăn the ƀao hiêm pơ gang. Tơ drong ‘nâu hlôi pơm ăn kơ sô̆ bơ ngai răt tôm ƀiêm hiêm pơ gang kơ dêh char tơ jur. Tơ̆ hơ năp tơ drong kơ pal, anih jang kơ pal păng khŭl kơ dră rim tơ ring kơ dêh char Kon Tum tŏk bŏk hơ drin jang kiơ̆ lơ trong jang vă hơ tŏk kơ sô̆ bơ ngai răt tôm ƀao hiêm pơ gang vă vei sơ đơ̆ng tơ drong vei lăng jơ hngơ̆m pran ăn kon pơ lei.

Plei Kon Hơ Ngo Klah, xăh Ngọc Bay, pơ lei tơm Kon Tum đei 277 ŭnh hnam kon pơ lei hăm hloh 1.400 ‘nu bơ ngai, găh lơ ‘noh bơ ngai Bahnar Rơ Ngao. Đơ̆ng khei 7/2021 kon pơ lei lơ̆m pơ lei ưh pă đei asong the ƀao hiêm pơ gang bơ̆ih. Đơ̆ng rŏng 14 khei, truh dang ei plei Kon Hơ Ngo Klah ‘nao đei dang 500 ‘nu bơ ngai răt ƀao hiêm pơ gang hăm găh lơ ‘noh dôm bơ ngai hơ nơ̆ng jĭ pơ lŏ, drŏ kăn oei hơ năp păng kon oh lơ̆m sơ năm năm hŏk. Ƀok A Đồi, mĭnh ‘nu kon pơ lei lơ̆m pơ lei tơ băt, hnam ƀok đei 10 ‘nu ‘noh lăp răt đei ƀao hiêm pơ gang ăn kơ 2 ‘nu. Dôm bơ ngai uơ oei dơ̆ng lơ̆m hnam ling lang tơ tăm kơ jĭ pơ lŏ ưh kơ đei jên hơ met jĭ: “Hơdrol ki đei asong ăn the, jĭ jăn pơ tih gia hơ nơ̆k hơ drap, hiĕn ‘nŏh chĕp the năm tơ hnam pơ gang xăh đe asong bơ̆n pơ gang. Dang ei ưh kơ đei bơih. Ưh kơ đei the pơ ngơ̆t dêh. Mơ mat tat hloh mưh ưh kơ đei the ‘nŏh ƀât jĭ pơ lŏ tŏ hơ kâu. Jĭ pơ lŏ athei năm tơ̆ hnam pơ gang, ƀôh tơ̆ hnam pơ gang đe thu jên athei kơ dâu brŏk tơ̆ hnam chă mơng, tŏk iŏk jên đe gô truh pơ yan rô̆ ƀum kơnh pơ dreu”.

Tơ roi tơ băt, krao hơ vơn kon pơ lei plei Kon Hơ Ngo Klah, xăh Ngọc Bay vang răt ƀao hiêm pơ gang

 Tơ drong 25 xăh găh 8 apŭng pơ lei tơm kơ dêh char Kon Tum kon pơ lei ưh pă đei lơ̆m grŭp asong ăn the ƀao hiêm pơ gang pơm ăn kơ sô̆ bơ ngai đei the ƀao hiêm pơ gang tơ̆ dôm tơ ring jur tôch lơ. Mŏ Y Ngọc, kang ƀô̆ jang găh tơ drong joh ayŏ kơ dŏ xoang, tơ pôl xăh Ngọc Bay, pơ lei tơm Kon Tum tơ băt, truh dang ei lơ̆m xăh ‘nao đei vă jê̆ 3.900 ‘nu bơ ngai răt ƀao hiêm pơ gang iŏk đei 61%. Kơ sô̆ oei đei ‘nŏh hlŏh 3.000 ‘nu bơ ngai tôch mơ mat vă gơ̆h răt ƀao hiêm yoa tơ drong arih xa oei tơ ƀâp lơ tơ drong mơ mat tat mă đơ̆ng khul kơ dră pơ gơ̆r păng dôm khul grŭp tơ pôl tơ̆ xăh hlôi adrin tôch pơ neh lơ̆m tơ drong roi tơ băt, krao hơ vơn bơih ră: “Rim pơ gê năr mônh chao Kơ rim giĕng hơ nơ̆ng tơ gĕch roi tơ băt hloi tơ drong đei yoa đơ̆ng răt ƀao hiêm. Dôm jơ hôp pơ lei kŭm tơ gĕch roi tơ băt ăn đe mŏ oh, rim unh hnam vang răt ƀao hiêm pơ gang. Mơ mat tat hlŏh đơ̆ng dôm unh hnam ‘nŏh jĭ jên hu. Năm jang ăn kơ đe lăp măh sŏng xa rim năr, păng bơ ngơ̆t ăn kon hơ ‘lơ̆p hŏk đĕch, ưh kơ đei mong đei tôm jên vă răt ƀao hiêm”. 

Nơ̆r tơ roi đơ̆ng Ƀao hiêm tơ pôl dêh char Kon Tum ăn ƀôh, khei ‘năr ƀât hơ tuch sơ năm 2021, kơ sô̆ bơ ngai đei ƀao hiêm pơ gang tơ̆ dêh char ‘nŏh 89,59% kon pơ lei, jur hlŏh 4% pơ têng hăm hơ tuch sơ năm 2020 hơ tŏ dang 38.000 ‘nu bơ ngai ưh pă đei răt ƀao hiêm pơ gang. Bơ ngơ̆t hlŏh dơ̆ng đei pơ lei đei lơ̆m tơ drong tơ gŭm kiơ̆ tơ drong tơ chơ̆t 861 dang ei lăp oei đei pă đơ̆ng 20 - 30% kon pơ lei vang răt ƀao hiêm pơ gang.

Tơ̆ hơ năp tơ drong athei hơ tŏk kơ sô̆ bơ ngai răt ƀao hiêm pơ gang vă pơm ‘lơ̆ng ăn tơ drong vei lăng jơ hngơ̆m pran kon pơ lei kŭm nhen pơm lăp hăm tơ drong hơ găt pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao, anih jang kơ pal păng khul kơ dră pơ gơ̆r dôm tơ ring lơ̆m dêh char Kon Tum oei adrin bơ̆ jang kiơ̆ lơ trong jang.

Năm truh tơ̆ rim hnam tơ roi tơ băt, krao hơ vơn, pơ tho vă kon pơ lei vang răt ƀao hiêm pơ gang

Jĭ apŭng đei kơ sô̆ bơ ngai răt ƀao hiêm pơ gang hlŏh 95%, dang ei jur oei pă dang 91%, ƀok Phạm Hồng Dương, Phŏ Kơ dră Anih Ƀao hiêm tơ pôl apŭng Đăk Hà, tơ băt, anih oei bơ̆ jang lơ trong jang đơ̆ng Ƀao hiêm tơ pôl dêh char Kon Tum ‘nŏh jĭ “jur tơ̆ rim pơ lei, tŏk tơ̆ rim unh hnam, hơ len năng rim bơ ngai” vă krao hơ vơn kon pơ lei vang răt ƀao hiêm pơ gang: “Nhôn hơ tŏk tơ drong tơ roi tơ băt. Pơ gơ̆r lơ hop akŏm roi tơ băt ăn rim pơ lei, rim xăh. Hơ tŏk khul jang thu tĕch. Hơ dai hăm ‘nŏh krao hơ vơn tơ pôl vang jang tơ drong ‘nâu hai”.

 Yă Hoàng Thu Thủy, Phŏ kơ dră Anih roi tơ băt păng atŏk tơ iung bơ ngai răt, Ƀao hiêm tơ pôl dêh char Kon Tum, tơ băt: “Ƀao hiêm tơ pôl roi tơ ƀôh trong vă kon pơ lei vang răt thoi yơ gơ̆h lăp hlŏh. Pơ ‘nhŏ ăn đe hơ iŏh, đe kon mon hŏk tro. Đang kơ ‘nŏh jĭ dôm bơ ngai kră, pơ ‘nhŏ ăn bơ ngai jang tơm lơ̆m hnam răt ƀao hiêm pơ gang hơ drol păng răt kiơ̆ khei ‘năr mă lăp. Đe sư gơ̆h răt 3 khei, 6 khei tơ plih ăn răt 1 sơ năm vă pơ jing tơ drong hiôk hian ăn đe gơ̆h răt đei ƀao hiêm”.

 Hăm dôm trong jang tơ roi kơ pal, truh hơ tuch khei 9 âu ki kơ sô̆ bơ ngai vang răt ƀao hiêm pơ gang kơ dêh char Kon Tum hlôi tŏk đơ̆ng  89,59% khei ‘năr hơ tuch sơ năm 2021 tŏk hloh 91%. Mă lei tơ pă yan âu ăn ƀôh vă kon pơ lei, mă loi ‘noh jĭ kon pơ lei kon kông tơ drong arih sa oei mơ mat tat, pơm lăp đei hăm trong jang tơ gŭm ‘nao păng pơm đei tơ drong kơ jăp găh kơ sô̆ kon pơ lei vang răt ƀao hiêm pơ gang ƀơ̆t măt oei kăl tơ drong tơ gŭm đơ̆ng jên jang teh đak. Đei băt, Ƀao hiêm tơ pôl dêh char Kon Tum kŭm hlôi apĭnh rim kơ dră gơ̆h kĭ ăn set hơ len hơ met ăn jên jang teh đak hơ nơ̆ng nôp dăh mă tơ gŭm nôp ƀao hiêm pơ gang hăm kơ sô̆ tôch ai 70% ăn kon pơ lei đei tơ drong hiôk vei lăng jơ hngơ̆m pran, hơ tŏk tơ iung mŭk drăm ƀrư̆ ƀrư̆ hơ tŏk ‘lơ̆ng tơ drong arih sa tơ mam drăm păng jơ hngơ̆m đon.

Khoa Điềm VOV Tây Nguyên/Thuem tơ blơ̆