VOV4.Bahnar - Tơ drong jang tơm kơ tĕh đak tơ jur tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng đơ̆ng 2021 – 2025 gô đei bơ̆ jang tơ̆ jơ̆p tơ ring lơ̆m tĕh đak, hăm kơ sô̆ jên jang truh 75 rơ bâu ti. Tơ drong tơm đơ̆ng tơ drong jang ‘nâu ‘nŏh chă tơ drong jang ăn kon pơ lei kiơ̆ đơ̆ng lơ trong jang xa, lăp hăm tơ drong ‘mĕh vă, đon hlôh vao găh jang xa păng tơ drong pran ‘lơ̆ng tơ̆ tơ ring. ‘Nâu jĭ trong tơ gŭm tôch đei yoa, pơ jing jơ hngâm pran tơ gŭm ăn kon pơ lei tŏk klăih đơ̆ng tơ nuh hin, mă lei, athei bơ̆ jang thoi yơ vă bơ ngai tơ nuh jang kiơ̆ ƀônh păng 'mĕh mât jang lơ̆m dôm tơ drong jang tơ jur tơ nuh hin.

Kiơ̆ tơ drong jang tơm kơ tĕh đak tơ jur tơ nuh hin đơ̆ng 2021-2025, vă bơ̆ jang tơ̆ dôm apŭng tơ nuh, xăh mơ mat tat dêh hlŏh, tơ ring tơ ter đak krong, đak dơ sĭ păng achon kông tơ̆ đak dơ sĭ. Tơ drong jang tơ gŭm pơ jing, pơih xă hlŏh 1.000 trong jang, tơ drong vă jang tơ jur tơ nuh hin, tơ gŭm hơ tŏk tơ dỏng jang xa, tĕch mơ dro, pơ vih pơ văn, chă tơ mang lăng, iung jang xa, tĕch mơ dro vă chă trong arih xa, bơ̆ jang, pơm hơ tŏk iŏk yoa kơ jăp. Adrin tơ gŭm ăn unh hnam tơ nuh, unh hnam vă jê̆ tơ nuh đei tŏ sĕt hlŏh ‘nŏh 1 ‘nu bơ ngai lơ̆m sơ năm oei bơ̆ jang đei tơ drong jang sơ đơ̆ng; kơ sô̆ hơ iŏh lơ̆m unh hnam tơ nuh, unh hnam vă jê̆ tơ nuh năm hŏk trŏ sơ năm đei truh 90%...

Tơ drong ‘nao đơ̆ng tơ drong jang tơ jur tơ nuh hin đơ̆ng 2021-2025, ‘nŏh jĭ akŏm ăn tơ drong jang xa, arih xa kơ unh hnam, tơ pôl dăh mă anih tĕch mơ dro, anih iung jang xa rơ gei păng kon pơ lei gô mât jang kơ tă lơ̆m dôm tơ drong jang ‘nâu. Kiơ̆ yă Đinh Thị Hưng, Kơ dră Anih vei lăng tơ drong jang xa, linh jĭ rơ ka păng tơ pôl dêh char Lào Cai, lơ̆m tơ drong pơ jing dôm trong jang vă tơ gŭm ăn kon pơ lei, mă loi jĭ dôm tơ drong tơ gŭm đei ƀơm truh tơ drong atŏk tơ iung choh jang xa, tơ dăh trong jang ưh rơ đăh ‘nŏh hơ nat vă gơ̆h tơ lĕch jên jang. Găh noh dơ̆ng, nơ̆r hơ găt, kon pơ lei ‘mĕh đei tơ gŭm choh jang xa ‘nŏh athei pơ jing đei tơ drong jang păng đei Dơ nŏ anih vei lăng kon pơ lei dêh char kĭ ăn. Kơ plăh ‘nŏh đei lơ kon pơ lei tơ nuh hŏk kơ đĕh, đe sư tôch ơm pơm:

"Nơ̆r hơ găt akhan kon pơ lei ‘mĕh đei tơ gŭm thoi nŏh đơ̆ng jên dêh char athei pơ jing đei tơ drong jang păng đei Dơ nŏ anih vei lăng kon pơ lei dêh char kĭ ăn. Kon pơ lei ‘nŏh hŏk ưh jrŭ, tôch ơm pơm pơ jing tơ drong vă jang. Mĭnh tơ drong vă jang athei đei apŭng, đang kơ ‘nŏh jĭ dêh char kĭ ăn ‘mơ̆i kơ na đe sư ưh kơ ‘mĕh ôh. ‘Nâu jĭ tơ drong đei tơ pă tơ̆ tơ ring kơ na bơ̆n athei tơ chĕng hơ len dơ̆ng, mă loi jĭ tơ gŭm ăn trong jang mŭk drăm, pơm tơ jur tơ nuh hin. Nhôn oei athei hăm tơ drong pơm dôm hla ar hai, đơ̆ng rŏng kơnh đei nơ̆r pơ tho mă hơ dăh, anih yơ kĭ ‘nŏh chih mă rơ đăh, vă huei đei rim tơ ring tơ lĕch nơ̆r pơ tho pha ra băl. Kiơ̆ inh bơ̆n athei chih mă hơ dăh, roi lăp hăm yăn âu roi ‘lơ̆ng.”

Pơ jing đei trong jang xa, tơ drong mă blŭng ‘nŏh athei pơ tho ăn dôm bơ ngai tơ nuh đei đon tơ chĕng vă đe sư tưk tơ iung đon hlôh vao păng tơ drong pran tơ̆ tơ ring. Hăm tơ drong juăt tơ lĕch lơ trong jang xa, arih xa ăn kon pơ lei tơ nuh tơ̆ 2 dêh char Lào Cai păng Sơn La, yă Vũ Quỳnh Anh, Phŏ Kơ dră vei lăng tơ drong jang GREAT găh hơ tŏk hơ năp jang mŭk drăm ăn drŏ kăn, akhan, 1 lơ̆m dôm tơ dỏng gĭt kăl vă tơ jur tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng ‘nŏh jĭ tơ drong vang jang đơ̆ng dôm anih tĕch mơ dro. Dôm anih tĕch mơ dro âu jĭ anih jang xa tơ pă mă ưh ‘nŏh dôm HTX lơ̆m tơ pôl kŭm bưh. Yoa đe sư băt hơ dăh anih tĕch mơ dro, hlôh vao găh trong tĕch mơ dro, găh tơ mam drăm, găh marketing păng gơ̆h tơ ƀôh trong vei lăng tơ mam, kơ măy kơ mŏk, vang yak hơ doi, vang tơ mât jên hăm kon pơ lei vă atŏk tơ iung choh jang xa. Atŭm hăm ‘nŏh, pơ truh tơ drong pơ vih ăn dôm unh hnam vă đe sư băt truh dôm tơ drong kăl, jang đei tơ mam kiơ̆ tơ drong ‘mĕh vă đơ̆ng anih tĕch mơ dro, kiơ̆ tơ drong ‘mĕh vă răt đơ̆ng đe nai:

“Kon pơ lei ‘mĕh jang đei lơ ‘nŏh đe sư athei tơ mât jên păng pơm thoi yơ vă gơ̆h tŏk iŏk jên đơ̆ng anih mong jên. Nhen lơ̆m tơ drong jang Great đơ̆ng nhôn đei lơ unh hnam oei tŏk iŏk jên tơ̆ anih mong jên, nhen anih mong jên tơgŭm tơ pôl, nôp đang gơ̆h tŏk iŏk dơ̆ng, pơm thoi yơ vă đe sư đei tôm jên jang xa? Nhôn oei jang hơ doi hăm dôm anih mong jên vă tơ lĕch đei lơ trong asong tŏk iŏk jên ưh đei pơ dơ̆ng tơ mam, vă tơ gŭm ăn kon pơ lei gơ̆h tŏk iŏk jên tơ̆ anih mong jên.”

Bơ ngai tang măt ăn Tơ drong jang atŏk tơ iung kơ Liên Hợp Quốc tơ̆ Việt Nam (UNDP), ƀok Đoàn Hữu Minh akhan, tơ drong jang tơ jur tơ nuh hin đei lơ tơ drong vă tơ jur tơ nuh, pơ tho tơ drong jang păng ăn bơ ngai năm jang tơ̆ tĕh đak đe. Dang ei 3 tơ drong ‘nâu đei chih tơ băt lơ̆m 1 hla ar tơ chơ̆t, yoa thoi nŏh, athei tơ ƀôh hơ dăh tơ drong tơ guăt băl păng hơ năp jang đơ̆ng rim tơ drong. ‘Ngoăih kơ ‘nŏh, kăl đei trong pơ gơ̆r jang mă rơ đăh đơ̆ng dôm tơ drong jang yoa dôm Anih tơm, anih jang kơ pal pha ra băl vei lăng, vă huei đei tơ drong 1 ‘nu bơ ngai đei xa yoa đơ̆ng 2 - 3 tơ drong jang pha ra băl:

“Lơ̆m khei ‘năr âu bơ̆n đei 3 tơ drong jang tơm kơ tĕh đak, ‘nŏh jĭ Tơ drong jang tơm kơ tĕh đak tơ jur tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng găh Anih tơm vei lăng tơ drong jang xa, linh jĭ rơ ka păng tơ pôl. Tơ drong jang mă 2 jĭ Atŏk tơ iung mŭk drăm tơ pôl tơ̆ tơ ring kon kông păng mă 3 ‘nŏh Tơ drong jang atŏk tơ iung tơ ring tơ rang ‘nao. Rŏ năng hăm tĕh đak, bơ̆n athei năng 3 tơ drong jang tơm âu vă pơ yoa ăn tơ drong jang atŏk tơ iung mŭk drăm, tơ pôl kŭm nhen tơ jur tơ nuh hin hai, yoa thoi nŏh athei đei trong tơ mât yoa ‘lơ̆ng 3 tơ drong jang ‘nâu. Kơ lih yoa tơ dăh 3 tơ drong jang kiơ̆ 3 trong pha ra băl, đei trong pơ gơ̆r jang pha ra băl, jur truh tơ̆ tơ ring, tơ̆ xăh lăp akŏm tơ̆ 1 anih đĕch, hăm 3 trong pơ gơ̆r jang thoi âu ‘nŏh tôch glĕh hrat”

Tơ drong jang tơm kơ tĕh đak tơ jur tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng đơ̆ng 2021-2025 đei lơ tơ drong ‘nao pơ têng hăm khei ‘năr đơ̆ng 2016-2020. ‘Nŏh jĭ bơ̆ jang akŏm ăn kon bơ ngai, tơ mât jên jang tơ păt, hơ tŏk đon hlôh vao ăn bơ ngai tơ nuh; chih hơ dăh yoa kiơ mă tơ nuh hin vă đei trong sek tơ lang tôch dôm tơ drong ưh hơ iă ƀơm truh bơ ngai tơ nuh, tơ ring tơ nuh. Tơ drong jang adrin vă kơ sô̆ unh hnam tơ nuh kiơ̆ tơ drong hơ găt tơ nuh lơ pang jur đơ̆ng 1,0 - 1,5% 1 sơ năm; kơ sô̆ unh hnam bơ ngai kon kông tơ nuh jur hlŏh 3,0% 1 sơ năm; 30% apŭng tơ nuh, 30% xăh mơ mat tat dêh hlŏh tơ̆ tơ ter đak krong, tơ ter đak dơ sĭ păng achon kông tơ̆ đak dơ sĭ klăih đơ̆ng tơ nuh hin păng mơ mat tat dêh hlŏh; kơ sô̆ unh hnam tơ nuh tơ̆ dôm apŭng tơ nuh jur đơ̆ng 4 - 5% 1 sơ năm. Vă jang đei tơ drong ‘nâu, kăn ƀô̆ tơ ring athei băt hơ dăh tơ drong arih xa kơ kon pơ lei, mă loi jĭ tơ drong ƀơm ưh ‘lơ̆ng đơ̆ng jĭ Covid hăm bơ ngai tơ nuh. Chih hơ dăh trŏ bơ ngai tơ nuh, unh hnam tơ nuh vă tơ lĕch trong tơ gŭm kiơ̆ đơ̆ng dôm trong jang tơ jur tơ nuh hin dăh mă tơ drong jang tơm kơ tĕh đak tơ jur tơ nuh hin; mong akŏm jên tơ mam tơ̆ tơ ring, lơ̆m tơ pôl, đơ̆ng nŏh đei trong tơ gŭm BHYT, pơ tho pơ hrăm, bơ̆ jang, tơ gŭm lơ̆m tơ pôl, năm truh tơ drong tơ plih trong tơ gŭm đơ̆ng hơ drô̆ jing tơ gŭm kiơ̆ tơ drong jang, trong jang xa. Tơ drong jang oei pơ tho ăn dôm tơ ring dar dĕh chih hơ năn, hơ len năng tơ drong ‘mĕh vă păng bơ̆ jang tơ gŭm đei yoa ‘lơ̆ng kiơ̆ kơ sô̆ jên đơ̆ng tơ drong jang, đơ̆ng tơ ring păng mong akŏm nai, tơ gŭm ăn bơ ngai tơ nuh đei hnam oei sơ đơ̆ng, ‘lơ̆ng, kĕ tơ jră hăm tŏ ‘mi kial tơ plih, ‘mi kial hơ bŭt.

Ƀok Tô Đức, Chánh văn phòng Anih jang kơ tĕh đak găh tơ jur tơ nuh hin, Anih tơm vei lăng tơ drong jang xa, linh jĭ rơ ka păng tơ pôl ăn tơ băt: “Anih tơm oei vă jang hơ doi hăm dôm anih jang kơ pal đei ƀơm truh, mă loi jĭ Anih tơm tơ lĕch nơ̆r sơ kơ̆t tơ mât jên jang, Anih tơm vei lăng jên hu, apinh Khul kơ dră tĕh đak tơ lĕch tơ drong hơ găt hăm tơ ring tơ nuh, mơ mat tat dêh hlŏh. Mưh đei chih hơ dăh jĭ tơ ring đei lơ̆m Tơ drong jang tơm kơ tĕh đak tơ jur tơ nuh hin đơ̆ng 2021 -2025, tơ dăh jang kĕh tơ drong pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao ‘nŏh oei gơ̆h tơ mât jên đơ̆ng tơ drong jang truh sơ năm 2025. Inh tơ chĕng, tơ drong tơ gŭm ăn tơ ring vă pơm ‘lơ̆ng ăn kon pơ lei jang tŏk klăih đơ̆ng tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng ‘nŏh bơ̆n athei chih hơ dăh kơ sô̆ tơ gŭm, tơ gŭm thoi yơ, khei ‘năr tơ gŭm kiơ̆ trong tơ mât jên jang đunh păh lăp”

Khei ‘năr âu ki, Anih tơm vei lăng tơ drong jang xa, linh jĭ rơ ka păng tơ pôl kŭm pơ tho ăn dôm tơ ring tơ rĕk chih hơ dăh unh hnam tơ nuh, unh hnam vă jê̆ tơ nuh. Dơ nŏ anih vei lăng kon pơ lei dôm dêh char athei jang ‘lơ̆ng tơ gŭm tơ nuh hin jĭ tơ drong kăl tơ pă, athei tơ gŭm trŏ bơ ngai, vă huei đei tơ drong kơ dâu kiơ̆ kơ sô̆ lơ vă pôk pơ ư kơ dih. Atŭm hăm ‘nŏh, roi tơ băt, krao hơ vơn kon pơ lei, pơ lung, tưk tơ iung đon jang tơ năp, hơ tŏk đon kơ chăng, jang tŏk đơ̆ng dôm unh hnam tơ nuh, găn tôch ai đon tơ chĕng ‘mĕh gơ nang yoa, xa hơ păh, tơ gŭm ăn unh hnam tơ nuh, unh hnam vă jê̆ tơ nuh dar dĕh dar dĕh jang tŏk klăih đơ̆ng tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ̆ng.

 Kim Thanh: Chih

Dơ̆ng: Tơ blơ̆