VOV4.Bahnar - Hơ tuch giĕng âu ki, Hop akŏm hơ len năng tơ drong Tơ proh trong jang atŭm kơ tĕh đak đơ̆ng 2021-2030, trong jang truh sơ năm 2050 đei pơ gơ̆r đang ‘lơ̆ng. ‘Nâu jĭ ‘măng mă blŭng, Việt Nam bơ̆ jang chih pơ jing tơ drong Tơ proh trong jang kơ tĕh đak vă hơ len năng rim tơ drong tơ̆ yăn âu, đơ̆ng nŏh tơ lĕch trong hơ met ming tơ drong jang tŏk kơ tĕh đak, pơih đei trong jang tŏk ‘nao, tơ drong ‘lơ̆ng vă jang tŏk ‘nao, jơ hngâm pran vă jang tŏk ‘nao vă gơ̆h jang đei nhen tơ drong ‘mĕh vă mă Tơ drong tơ chơ̆t đơ̆ng Hop akŏm mă XIII kơ Đảng hlôi chih hơ dăh, truh sơ năm 2045 jing tĕh đak pơ drŏng, đei iŏk yoa lơ. ‘Nâu jĭ tơ drong Tơ proh trong jang akŏm đei đon rơ gei đơ̆ng lơ anih tơm, anih jang kơ pal păng tơ drong vang tơ gop đơ̆ng dôm bơ ngai juăt jang lơ̆m păng ‘ngoăih kơ tĕh đak khei ‘năr âu ki.

Pơ ma nơ̆r pơ tho lơ̆m Hop akŏm Hơ len năng tơ drong Tơ proh trong jang atŏm kơ tĕh đak đơ̆ng 2021-2030, trong jang truh sơ năm 2050, Thủ tướng Phạm Minh Chính pơ ma hơ dăh, tơ drong tơ proh trong jang tôch gĭt kăl. Bơ̆n hlôi pơ jing trong jang 5 sơ năm păng Trong jang gĭt kăl 10 sơ năm vă atŏk tơ iung mŭk drăm, tơ pôl, đơ̆ng nŏh, bơ̆n ‘moi kiơ̆, chih hơ dăh trong jang vă gơ̆h bơ̆ jang đei dơ̆ng. ‘Nâu jĭ tơ drong tơ proh trong jang mă blŭng đei pơ gơ̆r tơ lĕch tơ̆ Việt Nam kiơ̆ tơ drong hơ găt đơ̆ng Luơ̆t tơ proh trong jang sơ năm 2017. Tơ drong kăl ‘nŏh Tơ proh trong jang athei đei đon tơ plih ‘nao, trong jang gĭt kăl đunh đai, iŏk yoa tôch đa tơ drong ‘lơ̆ng đei kơ dih, tơ drong ‘lơ̆ng, kơ sư̆k pơ jei pran vă bơ̆n gơ̆h yak tŏk kơ dih, đơ̆ng jên mŭk drăm kơ dih, tơ gĕch iŏk jên jang đơ̆ng ‘ngoăih hai păng athei sek tơ lang ‘lơ̆ng dôm tơ drong oei tơ jră băl, dôm tơ drong nol, tơ drong tam mă ‘lơ̆ng hơ iă đơ̆ng tơ dỏng jang mŭk drăm. Tơ proh trong jang athei tơ rĕk truh dôm trong jang tŏk rơ gŏh, jang mŭk drăm kơ sô̆, mŭk drăm gơ măng. Kơ chăng truh dôm đon tơ chĕng jang tŏk hrĕnh mă lei kơ jăp, jang tŏk lăp ‘lơ̆ng kơ plăh mŭk drăm, joh ayŏ kơ dŏ xoang hăm cham char, năng tơ drong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang dang ăi hăm chinh trĭ, mŭk drăm, cham char.

Thủ tướng Phạm Minh Chính pơ ma hơ dăh: “Tơ drong tơ proh trong jang đĭ gĭt kăl bơih, tơ drong hơ len năng sư roi gĭt kăl hlŏh dơ̆ng. Tơ drong ‘lơ̆ng đơ̆ng tơ proh trong jang hăm đei ưh, hăm trŏ ưh, hăm lăp hăm tĕh đak ưh. Tơ proh trong jang athei đei đon tơ plih ‘nao, băt lăng hơ tăih, athei đei đơ̆ng đon tơ chĕng, iŏk kơ sư̆k đơ̆ng tơ drong tơ plih ‘nao, oei jơ hngâm pran ‘nŏh đơ̆ng jơ hngâm đon kon pơ lei. Trong jang đunh đai ‘nŏh pơm thoi yơ vă tơ proh trong jang chih tơ ƀôh đei dôm tơ drong ‘lơ̆ng, tơ drong kĕ pơ jei vă đơ̆ng nŏh bơ̆n đei trong jang kiơ̆, ‘moi kiơ̆ ‘nŏh vă tưk tơ iung jơ hngâm pran kơ dih, yoa jơ hngâm pran kơ dih ‘nŏh jĭ kon bơ ngai, cham char bri brăh, joh ayŏ kơ dŏ xoang đơ̆ng sơ̆, tơ guăt đĭ đăng hơ drĕch hơ drung.”

Jơ bơ̆ jang lơ̆m Hop akŏm hơ len năng

Dôm bơ ngai jang lơ̆m Khul hơ len năng akhan, Tơ drong tơ proh trong jang atŭm kơ tĕh đak đei bơ̆ jang tôch hơ len, tơ păt ‘lơ̆ng, trŏ ƀlep, đei yoa akŏm đei tơ drong vang jang đơ̆ng dôm anih tơm, anih jang kơ pal, tơ ring tơ rang, dôm bơ ngai juăt jang, bơ ngai jang khoa hŏk, dôm anih jang khul grŭp lơ̆m apŭng plenh tĕh. Atŭm hăm ‘nŏh tơ ƀôh đon hơ mĕng tôch tih hăm Tơ drong tơ proh trong jang atŭm kơ tĕh đak gô pơih đei trong jang tŏk ‘nao, tơ drong ‘lơ̆ng vă jang tŏk ‘nao, jơ hngâm pran vă jang tŏk ‘nao. Pơ jing tơ drong Tơ proh trong jang atŭm kơ tĕh đak ‘nŏh jĭ tơ drong jang tih, mơ mat tat, đơ̆ng sơ̆ tam mă biơh đei. Hla ar chih tơ roi Tơ drong tơ proh trong jang atŭm kơ tĕh đak iŏk jang 1 hơ năp jang tôch tih lơ̆m tơ drong tơ ƀôh trong păng pơ gơ̆r jang tŏk tĕh đak đunh đai. Hla ar chih tơ roi hlôi tơ iung păng pơ jing đei trong vă jang tŏk ăn tĕh đak lơ̆m đunh sơ năm, đơ̆ng tơ drong tơ proh trong jang, ‘moi kiơ̆ trong jang, tơ drong gĭt kăl đơ̆ng jang tŏk tĕh đak mă Đảng păng tĕh đak hlôi chih tơ lĕch.

PGS.TS Trần Đình Thiên – sơ̆ pơm Kơ dră Anih tơ chĕng hơ len tơ drong jang mŭk drăm Việt Nam akhan: “Hla ar chih tơ drong Tơ proh trong jang âu kăl chih tơ lĕch đei 1,2 tơ drong pran ‘lơ̆ng tơ pă. Mĭnh lơ̆m dôm tơ drong pran ‘lơ̆ng mă inh akhan lơ̆m tơ drong tơ proh trong jang hlôi chih hơ dăh ‘nŏh jĭ tơ drong vă pơm 5.000 km trong gre kơ dâu hrĕnh đơ̆ng dang ei truh sơ năm 2030. Hrei ‘nâu tơ drong jang mŭk drăm hiôk hian athei đei trong gre chơ chuĕn kơ dâu hrĕnh, athei đei tơ drong tơ guăt băl mă ‘lơ̆ng yoa tĕh đak bơ̆n xă kơ jung, kơ na athei jang, pơm trong gre kơ dâu hrĕnh, ưh jor ‘nŏh jĭ trong jang ‘lơ̆ng, pơ jing đei jơ hngâm jang tŏk pran. Apŭng plenh tĕh jang gơ̆h đơ̆ng sơ̆ bơih, mă lei dôm tĕh đak châu Á năm đơ̆ng rŏng athei akŏm jơ hngâm pran pơm trong gre kơ dâu hrĕnh dơ̆ng, lơ̆m jăl mă blŭng mưh jang đei ‘nŏh tơ drong jang mŭk drăm gô tŏk kiơ̆ hrĕnh, jang tŏk roi ‘lơ̆ng, roi kơ jung”.

Kiơ̆ dôm bơ ngai juăt jang, năm atŭm, Hla ar chih tơ roi hlôi chih tơ ƀôh tôm tơ drong mă mĭnh Hla ar tơ drong Tơ proh trong jang kơ tĕh đak kăl đei. ‘Nâu jĭ tơ drong iŏk đei đơ̆ng mĭnh khei ‘năr bơ̆ jang tôch tơ năp, đĭ jơ hngâm, hăm ƀĕnh tơ dỏng ‘mĕh vă. Tơ drong tơ proh trong jang atŭm kơ tĕh đak akŏm chih dôm tơ drong jang tơm đei: Chih hơ dăh dôm đon tơ chĕng tih găh jang atŏk tơ iung tĕh đak; Chih hơ dăh păng tơ lĕch trong jang tŏk ăn dôm tơ ring jang pran ‘lơ̆ng; Pơ jing lơ trong yak tơm păng trong jang mŭk drăm; hơ met pơ ‘lơ̆ng anih jang, trong nơ năm vă tơ gŭm pơ jing đei lơ trong jang mŭk drăm păng jăh pơ jing đei anih jang, trong nơ năm kơ jăp ‘lơ̆ng tơ̆ ring tơ ring jang pran ‘lơ̆ng.

Ƀok Cao Viết Sinh, sơ̆ pơm Phŏ Kơ dră Anih tơm tơ lĕch nơ̆r sơ kơ̆t tơ mât jên jang akhan, athei tơ chĕng truh tơ drong hơ met anih jang mŭk drăm tĕh đak păng athei chĕng hơ met dôm tơ ring tih xă, jing tơ ring iơ iĕ dơ̆ng: "Inh tơ chĕng bơ̆n drơ̆ng nơ̆r Tơ proh trong jang kiơ̆ 6 tơ ring jang mŭk drăm tơ pôl thoi âu. Mă lei, nhôn tơ gŭm athei chĕng hơ met dôm tơ ring tih xă nhen tơ ring tŏk bŏk jăl đak krong ro tơ̆ tơ ring groi kông găh Tu, jing 2 tơ ring Tây Bắc păng Đông Bắc mă ưh ‘nŏh tơ ring găh Tu kơ tơ ring Tŏk bŏk păng Tơ ring tơ ter đak dơ sĭ kơ Tơ ring Tŏk bŏk pơm jing 2 tơ ring iĕ tơ̆ găh Tu tơ ring Tŏk bŏk păng Tơ ring Tơ ter đak dơ sĭ kơ Tơ ring tŏk bŏk ‘nŏh tôch lăp. Tơ ring găh Pơ băh Tơ ring tŏk bŏk gô tơ klep kơ jăp hăm Tây Nguyên ‘nŏh gô jing tôch hiôk hian trong mât lĕch đơ̆ng Tây Nguyên năm tơ̆ đak dơ sĭ, inh tơ chĕng thoi nŏh tôch kơ trŏ."

Pơ tôch hop akŏm hăm 44 ‘nu bơ ngai jang lơ̆m khul drơ̆ng nơ̆r ăn Tơ drong Tơ proh trong jang atŭm kơ tĕh đak đơ̆ng 2021-2030, trong jang truh sơ năm 2050 hăm đĭ đăng kơ phĭu drơ̆ng nơ̆r ngăl. Lơ̆m nŏh 37% chu drơ̆ng nơ̆r mă lei athei hơ met ming pơ ‘lơ̆ng dơ̆ng tơ drong Tơ proh trong jang adrol kơ tơ roi ăn Khul kơ dră tĕh đak. Đơ̆ng rŏng kơ Hla ar chih tơ drong Tơ proh trong jang atŭm kơ tĕh đak đei drơ̆ng nơ̆r ‘nŏh gô jing jơ hngâm pran vă tơ drong jang mŭk drăm Việt Nam tơ pă gơ̆h jang tŏk pran ‘lơ̆ng, mât jang hơ doi kơ jăp hăm tơ ring păng lơ̆m apŭng plenh tĕh.

Dơ̆ng: Tơ blơ̆