‘Nao âu, Jơnŭm jang mir dêh char Đăk Lăk hlôi pơgơ̆r pơma đam hơlen tơdrong tơlĕch jang “Pơtĭl hơlen lăng sâu riêng iŏk jang trong jang ‘nao hơgei păng tơgoăt hăm pơjing pơgar pơtăm sâu riêng atŭm hăm tơmang pơhiơ̆ hŏk hơlen găh choh jang sa”. Tơchơ̆t jang âu đei Jơnŭm kon pơlei jang mir dêh char Đăk Lăk jang hadoi hăm anih tơgŭm jang pơtơm tơ̆ Hơp tak săh sâu riêng Thông Phong, tơring Krông Nô, apŭng Lăk, dêh char Đăk Lăk. ‘Nâu jing Hơp tak săh sâu riêng mă blŭng đei pơjing tơ̆ tơring đơ̆ng sơnăm 2022 hăm 10 unh hnam vang jang, mă lơ noh kon pơlei kon kông, pơm jang truh 15ha sâu riêng đơ̆ng 1 truh 8 sơnăm.

Tơ̆ ‘măng pơma đam, rim bơngai tang măt hlôi pơma đam jrŭ găh dôm tơdrong tơm pơkăp vă jang, tơdrong gơh jang, tơdrong jang hadoi, tơgoăt dôm tơdrong tơlĕch jang hăm dôm tơdrong jang hlôi tơchơ̆t tơ̆ tơring. Ƀok Chu Văn Thông, kơdră Hơp tak săh sâu riêng Thông Phong pơtruh nơ̆r:“Mưh tơdrong tơlĕch jang âu đei iŏk jơnei noh hơp tak săh păng rim bơngai vang jang gô đei mŭk drăm đei ƀôh ƀiơ̆. Gơnơm đơ̆ng kơpal, Anih jang vei lăng kon pơlei, Jơnŭm kon pơlei jang chŭn adoi nhen rim anih jang kơ dêh char tơgŭm tơlĕch pơkăp kơsô̆ tơring pơtăm, vă kon pơlei sơđơ̆ng jơhngơ̆m pơm jang, pơtĭl ăn tơmam drăm po pơm tơlĕch noh sơgaih ‘lơ̆ng”.

Rim bơngai tang măt adoi pơtruh nơ̆r găh tơdrong kăl hơtŏk hơp tak săh iŏk yua trong jang ‘nao hơgei, tơgoăt hăm choh jang sa păng tĕch pơdro, jang tơmang pơhiơ̆; tơdrong vang jang đơ̆ng rim unh hnam kon pơlei kon kông; tơdrong tơplih trong pơm jang đơ̆ng kon pơlei pơma atŭm păng kon pơlei kon kông tơ̆ tơring pơma hơdrô̆. Yă Lại Thị Loan, Kơdră Jơnŭm kon pơlei jang chŭn dêh char Đăk Lăk ăn tơbăt, pơma đam âu noh jĭ hơyak mă hơtuch luch vă hơlen tơdrong pơkăl, keh đang tơlĕch jang adrol kơ iŏk jang lơ̆m khei năr truh: “Tôm nơ̆r pơtruh lơ̆m pơma đam noh kăp gĭt tơpă vă đơ̆ng noh nhôn akŏm chih iŏk vă tơdrong tơlĕch jang trŏ hăm tơdrong hơrih hloh. Adoi đơ̆ng dôm tơchơ̆t khoa hŏk, tơchơ̆t khôi lươ̆t noh nhôn keh đang, iŏk hơlen vă ning nai kơnh gô đei jơnei tơchơ̆t tơlĕch”.

Lơ̆m 2 sơnăm, tơdrong tơlĕch jang gô pơtơm lăm pơhrăm, pơtho tơgŭm ăn kon pơlei jang sâu riêng, iŏk yoa trong jang ‘nao hơgei lơ̆m pơm jang, pơjing pơgar sâu riêng dơnơm tơgoăt hăm tơmang pơhiơ̆ hŏk hơlen choh jang sa. Tơchơ̆t kơ tơdrong tơlĕch jang noh hơtŏk hlôh vao ăn kon pơlei kon kông păng tơgoăt jang hơtŏk mŭk drăm iŏk jang kiơ̆ tơplih kơsô̆; jang hơlen lăng iŏk yoa trong jang ‘nao hơgei (app Nextfarm) vă hơlen tơdrong vei lăng sâu riêng păng vang akŏm lơ̆m tơdrong tĕch tơlĕch kiơ̆ điê̆n tưh Đăk Lăk. Pơjing anih jang pơtĭl pơgar sâu riêng tơgoăt hăm tơmang pơhiơ̆ hŏk hơlen choh jang sa tơ̆ tơring Krông Nô, apŭng Lăk, đơ̆ng noh pơih să truh dôm tơring nai lơ̆m dêh char.

Tơ̆ Tây Nguyên, Lâm Đồng jĭ tơring mă blŭng lơ̆m teh đak jang hơdrol tơmang pơhiơ̆ mir pơgar, tơgoăt tơmang pơhiơ̆ hăm choh jang sa. Truh khei năr âu, hơkŏp jên asong jang ăn dôm tơdrong jang tơmang pơhiơ̆ choh jang sa kơ Lâm Đồng pơhlom 377 tih hlj, lơ̆m hơgăt teh să hloh 300ha. Lơ̆m noh, đei 212 ha teh choh jang sa, 9ha teh ‘măn ăn tơdrong jang nai. Kiơ̆ kơ yă Đoàn Ngọc Bích, Kơdră pơgơ̆r jang kơ Kŏng ti tĕch răt tơmam hăm teh đak đe Tám Trình, tơ̆ apŭng Lâm Hà (Lâm Đồng) tơroi:“Hơnih tơmang pơhiơ̆ kơ hơnih đei ƀơm truh chehphe. Tơdrong tơm ‘nŏh tơmoi năm tơmang găh tơdrong jang chehphe, hơdrĕng ot chehphe ‘nŏh lơ liơ. Mă lei jei tŏk bŏk tơhlăk mĭnh ƀar tơdrong hla bơar hô sơ. Adoi, tơmang pơ hiơ̆ choh jang sa ‘nŏh ưh kơ đei hloi tơdrong tep pơdơ̆h, tơmoi teh đak đe năm tơ̆ Việt Nam ‘nŏh ‘meh vă tep pơdơ̆h hloi tơ̆ pơlei pơla au vă đe sư chă lăng hơlen dôm tơdrong oei sa. ‘Nau jei mĭnh tơdrong tơhlăk tơhlĭn lơ̆m tơdrong jang tơmang pơhiơ̆ choh jang sa au”.   

Ƀok Phạm S, Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih vei lăng kon pơlei dêh char Lâm Đồng sơkơt hơdăh, trong jang tơmang pơhiơ̆ au hlôi bơ̆ jang ‘lơ̆ng dôm tơdrong đei păng rơvơn, iung jang jơnei rim tơdrong pơjing đei tơmam drăm choh jang sa tơgŭm ăn tơmang pơhiơ̆, pơjing đei tơdrong jang, atŏk jang sa iŏk yua kơjăp păng tơƀôh tơbăt tơmam drăm choh jang sa kơ tơring. Kơ yuơ lơ loh, atŭm hăm tĕnh koăng tơchă rim trong jang vă hơmet pơ ‘lơ̆ng tơhlăk tơhlĭn, tơnap tap, Lâm Đồng jei kăl iung jang tơ iung pơjing tơdrong tơchơ̆t hơdăh vă pơtrŭt kơtang hloh dơ̆ng tơmang pơhiơ̆ choh jang sa atŏk tơ iung. Ƀok Phạm S, pơma:“Lơ̆m khei năr au ki, dêh char đei 33hơnih tơmang pơhiơ̆ choh jang sa mă lei tơdrong tơmơ̆t jên jang oei tŏ sĕt, hơnih jang oei iĕ păng tơmam drăm lei lăi dih băl kơ rim hơnih jang sa. Lơ̆m khei năr kơnh, dêh char đei trong pơchoh ăn, pơtrŭt rim hơnih jang hăm hơgăt teh jang sa să, sơđơ̆ng ăn tơ iung pơjing ming man bơ̆n hnam hloi, chă rei pơtăm dôm ‘long pơtăm phara dih băl, trŏ lăp hăm groi teh, tŏ ‘mi kial. Rim tơring anai ưh kơ đei tôm rơvơn jang gơ̆h, Lâm Đồng đei rơvơn ‘nŏh gô pơtrŭt iung jang pơjing đei tơmam drăm tơmang pơhiơ̆ kăl păng atŏk tơ iung lơ̆m hơnô̆ hơnăp”.