Sơnăm 1971, ƀok Phạm Đức Thăng, oei tơ̆ kuân Thanh Xuân, Hà Nội năm pơm ƀô̆ đô̆i, năm tơ̆ kơdrăn tơblăh Đông Nam Bộ. Lăp đơ̆ng rŏng lĕch đơ̆ng pơm ƀô̆ đô̆i, ƀok brŏk vih iŏk ŭnh om chom gŏ. Đơ̆ng noh đei 3 ‘nu kon hơ ‘lơ̆p, kon kơdră lăp đơ̆ng rŏng hơnhơl ‘nŏh hlôi đei tơdrong jĭ jăn. Ư̆h kơbăt kơ dih bơ̆n đei răm đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang hram mơ̆t lơ̆m hơkau jăn, klo akăn ƀok đei dơ̆ng kon mă 2 jei đei tơdrong jĭ jăn păng klĭk kơmlo. Oei hơnơ̆ng hơmŏ gô đei kon hơ ‘lơ̆p ‘lơ̆ng rŏ nhen bôl boăl, kơna klo akăn ƀok hơnhơl dơ̆ng kon mă 3. Pŭn au hlôi truh hăm kon mă 3 dang ei hlôi mơ̆t hŏk đăi hŏk păng pran jăng grăng akau nhen bôl boăl anai mă lei ƀok Thăng oei hơnơ̆ng pơngơ̆t:“Jĭ bơngai mĕ ƀă nei ưh kơ đei bơngai bu ‘meh vă đei tơdrong lơ loh ôh mă lei kon hơ ‘lơ̆p hlôi đei lơ loh bơih nei kơn aba hơdrin rong ‘me, vei lăng năng tông đĕch bơih. Mơmat tat hrat hrĭn tơpă mơ̆n, mă lei hlôi 44 sơnăm vei lăng năng tông kon hơ ‘lơ̆p lơ lau, kơna ba đĭ joăt hăm tơdrong mơmat tat ‘noh bơih. Nhôn pơngơ̆t, tơtăm dêh, mă kăl ‘nŏh jơhnơr mă 3, tơdăh kon hơ ‘lơ̆p ĭnh ‘noh jơhnơr mă 2, pơjing đei sau ‘nŏh jơhnơr mă 3 ưh kơ băt lơ liơ, tơtăm hlŏh hăm jơhnơr mă 3”.
Kiơ̆ hla bơar chih jô̆ đơ̆ng rim bơngai jang khoa hŏk Mi tơbăt hơdăh lơ̆m sơnăm 2003: Đei 4 triu 800.000 ‘nu bơngai Việt Nam đei ƀơm răm đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang dioxin pơm ăn, hlŏh 3 triu ‘nu bơngai ‘nŏh bơngai jo jăn đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang au pơm ăn. Kiơ̆ chih jô̆ tim mă tôm, hrei au lơ̆m teh đak đei hloh 150.000 ‘nu bơngai jo jăn đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang pơm ăn jơhnơr mă 2; hlŏh 35.000 ‘nu bơngai jo jăn jơhnơr mă 3; hlŏh 2.000 ‘nu jo jăn jơhnơr mă 4 đei ƀơm răm đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang pơm ăn tơpoh đơ̆ng jơhnơr mă blŭng. Lơ ŭnh hnam đei răm đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang pơm ăn tơ̆ teh đak bơ̆n đei truh 4-5 ‘nu bơngai đei tơpoh dăh mă oei lơ hloh dơ̆ng; lơ bơngai jo jăn ưh kơ gơ̆h vă chă jang sa, đei ‘măng pă gơ̆h vă vei lăng năng tông akau jăn kơdih. Tơdrong hơrih sa mŭk drăm, jơhngơ̆m đon kơ đĭ đăng dôm bơngai jo jăn đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang pơm ăn oei tôch kơ lơ tơdrong tơnap tap, kơƀăh kơƀôch. Vă vang hơlêm jơhngơ̆m đon ơh sơ-‘ngon kơ rim bơngai jo jăn păng ŭnh hnam bơngai jo jăn đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang dioxin pơm ăn, rim sơnăm, Teh đak hlôi ‘măn hloh 10.000 ti hlak jên vă chă tơgŭm djru ăn rim khei, vei lăng năng tông jơhngơ̆m jăn, hơmet jĭ jăn ăn bơngai jĭ, tơgŭm djru dôm tơring tơnap tap hlŏh kơ yuơ đei ƀơm kơtang đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang dioxin pơm ăn; Pơjing đei lơ tơdrong tơchơ̆t tơgŭm djru hăm dôm bơngai đei iŏk yua ăn kĕch mang, hăm dôm bơngai hlôi đei bơ̆ jang tơblăh vang păng kon hơ-‘lơ̆p đe sư jo jăn đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang mă Mih tơdruh lơ̆m tơblăh vang tơ̆ Việt Nam pơm ăn.
Trung tướng, PGS-TS Đặng Nam Điền, Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Khul bơngai jo jăn đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang dioxin Việt Nam tơbăt, lơ̆m 20 sơnăm au ki, Khul bơngai jo jăn đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang dioxin tơ̆ Việt Nam pơm ăn hlôi chă hơvơn đei hloh 3.000 ti hlak jên vei lăng năng tông ăn bơngai jo jăn păng ŭnh hnam đe sư. Mă lei, oei lơ tơdrong pơngơ̆t tơtăm hăm dôm bơngai jo jăn đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang pơm ăn:“Đei lơ kon hơ-‘lơ̆p păng kôn mon kon sau dôm bơngai răm đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang pơm ăn hrei au đei tơdrong jĭ dêh mă lei ưh kơ đei hơnih gơnang lăng ba. Rim hơnih tơm vei hơnơ̆ng vei lăng năng tông, rong ‘me, tơgŭm djru, mă lei găh đunh đai tai sơnăm ‘nŏh kăl đei trong jang tơgum djru mă hơdăh vă pơm lơ liơ đei hrơ̆p mĭnh nơ̆r ƀơ̆r đon đơ̆ng Trung ương truh tơ̆ tơring vă vei lăng năng tông dôm bơngai au mư̆h mĕ ƀă đe sư lôch hơchăng, ưh kơ đei bơngai rong ‘me”.
Atŭm hăm tơdrong pơm rơngơp jơhngơ̆m chrŭr nuih, jĭ jăn ăn dôm bơngai jo jăn đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang pơm ăn, Đảng păng Teh đak roi năr roi hơmet pơ ‘lơ̆ng dôm tơdrong pơrăm au hăm cham char, bri brăh. Kơrŭn đĭ jơhngơ̆m iung jang pơkoel athei hrŭ ăn dôm bơngai jo jăn au, krao hơvơn apŭng plĕnh teh vă hơmet pơ ‘lơ̆ng đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang pơm ăn. Bơ̆n kăl băt lơ lau, mă đơ̆ng tôch kơ lơ bơngai lơ̆m đe sư au hơdrin yak hloh dôm tơdrong jĭ jăn, hơnơ̆ng vang tơgop jơhngơ̆m ăn tơdrong atŏk tơ iung mŭk drăm-tơpôl, mă lei găh lơ lơ̆m đe sư kăl sơng iŏk đei jơhngơ̆m đon lăng ba kơjăp, tơdrong tơgŭm djru đơ̆ng Đảng, Teh đak; tơdrong vang tơgŭm ăn găh mŭk drăm, jơhngơ̆m đon đơ̆ng rim răih bơngai lơ̆m tơpôl vă pơm rơngơp ƀiơ̆ jơhngơ̆m đon jĭ jăn, ơ̆h sơ-‘ngon đơ̆ng ƀrơ̆m phao pơgang pơm ăn.
Viết bình luận