VOV4.Bahnar - Pơm kiơ̆ tơchơ̆t pơjao bri ăn khul unh hnam, pơlei pơla đơ̆ng Anih vei lăng kon pơlei dêh char Kon Tum ăh xơnăm 2014, hloh 200 unh hnam tơ̆ 6 pơlei pơla xăh Đăk Roong, apŭng Đăk Glei hlôi iŏk pơkă vei lăng hloh 1.100 ha bri. Gơnơm hăt hot tơlĕch chă hơlen vei lăng, hơgăt bri iŏk vei lăng hơnơ̆ng đei vei xơđơ̆ng, kơtă lơ̆m khei năr pơrang jĭ Covid-19 hơbuh hli.

  Thôn Đăk Bo, xăh Đăk Roong đei 38 unh hnam iŏk vei lăng bri, hăm jê̆ 300 ha lơ̆m Tơring 106 xăh Đăk Roong đơ̆ng xơnăm 2014. Ƀok A Chương – Kơdră Jơnŭm vei lăng bri thôn Đăk Bo tơroi, đơ̆ng mă bri đei pơjao ăn pơlei pơla, kon pơlei akŏm 12 khul chă hơlen vei, hơgăt bri hơnơ̆ng đei vei xơđơ̆ng. Kơtă lơ̆m khei năr pơrang jĭ Covid – 19 hơbuh hli, tơdrong chă hơlen, vei lăng bri duh đei pơtoi. Tơdrong phă bri, tơgar teh bri nhen lĕ ưh đei ƀôh: “Lơ̆m xơnăm âu ki pơrang jĭ Covid – 19 hơbuh hli hlơt, mă lei dôm khul chă hơlen duh oei tơlĕch năm hơlen vei lăng bri. Rim khul noh axong đơ̆ng 3 ‘nu, năm hơlen minh khei 3 – 4 ‘măng. Ăh năm hơlen vei bri noh athei pơm kiơ̆ ƀlep dôm trong tang găn pơrang kiơ̆ pơkăp 5K nhen: Chô̆ che gom ƀŏ, oei ataih băl, ưh đei oei hơkŏm lơ bơngai. Mưh đei bơngai yơ ƀơm jĭ Covid – 19, khul gô axong bơngai nai năm pơtăl…”.

Duh nhen thoi noh, tơpôl vei lăng bri thôn Đăk Wăk, xăh Đăk Roong đei 37 unh hnam vang jang, iŏk vei lăng hloh 250 ha bri hon kơdih lơ̆m Tơring 211 păng tơring 108 đơ̆ng xơnăm 2014. Ƀok A Tùng – jang lơ̆m Khul vei lăng bri tơpôl thôn Đăk Wăk ăn tơbăt, thôn hlôi axong 12 khul, rim khul đei 5 ‘nu păng minh jơnŭm jang hơlen 2 ‘nu chă hơlen vei lăng bri.

Khei năr pơrang jĭ Covid – 19 hơbuh kơtang, rim khul tơplih trong chă hơlen vei lăng bri. Atŭm hăm tơjur kơsô̆ bơngai jang lơ̆m khul năm hơlen păng vei xơđơ̆ng oei ataih băl, rim khul oei yua điê̆nt hoăi vă pơma dơnuh kiơ̆ zalo ưh đei tơjrâ̆m kơtă vă tang găn păng tơjră pơrang jĭ. Gơnơm thoi noh, mă tơdrong jang vei lăng bri đei pơtoi, tơdrong jang tang găn păng tơjră pơrang jĭ đei vei xơđơ̆ng: “Pơrang jĭ hơbuh hli noh nhôn pơtoi khul 2 ‘nu năm hơlen păng vei xơđơ̆ng oei ataih băl. Tơring bri 211 tơkuh hăm thĭ trâ̆n Đăk Glei ƀônh đei tơdrong phă bri, thôn axong minh khul 2 ‘nu hơnơ̆ng pơlơh băl năm gak hơlen vei bri; oei Tơring 108 noh oei găh anih kơđeh hloh, dơ̆ng đơ̆ng thôn noh bơ̆n ƀôh tôm noh adoi ƀônh ƀôh băt đe chă phă bri noh axong 2 ‘nu pơlơh băl năm hơlen vei bri. Nhôn duh hlôi pơjing zalo khul, axong hơlen pơtruh ăn dih băl, bu vih noh tơroi vă bơngai to năm hơlen pơtăl ăn” 

Xăh Đăk Roong, apŭng Đăk Glei dang ei đei 6 pơlei pơla kon pơlei iŏk vei lăng hloh 1.100 ha bri hon kơdih. Kiơ̆ kơ ƀok A Thông – Kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh Đăk Bo, adrol ki kơplăh tam mă đei pơkăp pơjao bri ăn tơpôl vei lăng noh tơdrong phă bri ot ‘long iŏk tơ̆r, tơgar teh bri hơnơ̆ng kơ ƀôh. Đơ̆ng rŏng kơ đei pơjao ăn kon pơlei, kiơ̆ tơroi tơbăt, akŏm khul vei lăng bri noh hơgăt bri đei vei xơđơ̆ng. ‘Nguaih kơ noh, ăh akŏm năm hơlen vei bri, kon pơlei đei xa jên hơpăh vei lăng bri, gơnơm đơ̆ng noh tơdrong erih đei hơtŏk ƀôh hơdăh, xơnong jang vei lăng bri đei pơm jang tơnăp.    

Ƀok A Thông ăn tơbăt, lơ̆m khei năr pơrang jĭ Covid - 19 hơbuh hli, lơ bơngai tơtông hơnơ̆ng rơih khei năr âu vă phă bri ot ‘long iŏk tơ̆r glăi, tơgar teh bri. Ƀôh thoi noh, rim pơlei pơla hơnơ̆ng akŏm khul năm hơlen vei lăng bri. Vă vei xơđơ̆ng ăn vei lăng bri duh nhen tang găn păng tơjră pơrang jĭ tơnăp hloh, khul kơpal kơ Anih vei lăng kon pơlei xăh hlôi pơtho kon pơlei ƀơ̆t năm hơlen vei lăng bri kăl pơm kiơ̆ kơjăp dôm trong tang găn păng tơjră pơrang jĭ Covid – 19 duh nhen tơlĕch dôm tơdrong chă hơlen vei lăng bri lơ̆m chăl ‘nao dang ei: “Pơrang jĭ Covid – 19 duh oei hơbuh hli hlơt lơ̆m 2 xơnăm kơ âu, mă lei hăm dôm khul vei lăng bri tơ̆ dôm thôn duh đei pơtoi pơm jang. Dôm khul hơnơ̆ng jang atŭm hăm Anih jang Hơlen bri tơ̆ tơring, Khul Pơkăp tơlĕch ƀa trui tơ̆ dôm tơring hơnơ̆ng ƀôh phă bri lơ, tơgar teh bri. Kơyuơ noh, lơ̆m 2 xơnăm kơ âu, lơ̆m tơring ưh đei ‘măng phă bri tơgar teh bri pơm mir yơ duh nhen koh ot ‘long bri glăi kơluơ̆t pơkăp”

Đăk Glei jĭ 1 lơ̆m dôm apŭng oei đei tĕh bri brăh xă hlŏh kơ dêh char Kon Tum, hăm vă jê̆ 110 rơ bâu ha. Lơ̆m kơ sô̆ âu, rơ bâu ha đei pơ jao ăn kon pơ lei, tơ pôl kon pơ lei păng tơ ‘ngla bri vei lăng. Đơ̆ng rŏng âu âu, ƀok Nguyễn Xuân Nghĩa – kăn ƀô̆ tơ̆ Anih vei lăng bri ‘long apŭng Đăk Glei roi tơ băt găh tơ drong jang hơ doi vang vei lăng bri ‘long đei pơ jao kŭm nhen tưk tơ iung tơ drong đei yoa đơ̆ng jên vei bri ăn kon pơ lei.

- Apinh kơ kuh kơ ih ƀok Nguyễn Xuân Nghĩa, bơ nê kơ ih tơ gĕch pơ ma nuh hăm nhôn. Apinh ih roi tơ băt găh bri ‘long tơ̆ apŭng Đăk Glei hrei ‘nâu păng tơ drong pơ jao bri ăn khul tơ pôl păng kon pơ lei vei lăng thoi yơ năng?

-Ƀok Nguyễn Xuân Nghĩa: Tơ̆ apŭng Đăk Glei dang ei đei tĕh bri ‘long dang 107.465 ha, lơ̆m nŏh đei hlŏh 107.000 ha bri ‘long bri brăh, oei đei hlŏh 3.800 ha ‘nŏh jĭ bri ‘long pơ tăm. Hrei ‘nâu lơ tĕh bri ‘long âu đei pơ jao ăn kon pơ lei păng tơ ‘ngla bri vei lăng bơih. Lơ̆m nŏh đei 3 tơ ‘ngla bri, 247 unh hnam păng 16 khul tơ pôl, tĕh bri pơ jao vei lăng đei 5.952 ha.

- Ih ‘nao tơ roi tơ̆ apŭng Đăk Glei, rơ bâu ha bri đei pơ jao ăn kon pơ lei, tơ ‘ngla bri păng khul tơ pôl vei lăng, lei bĭ tơ drong kŏh phă bri tŏk dăh mă roi jur ƀiơ̆ hă ƀok?

-Ƀok Nguyễn Xuân Nghĩa: Tơ drong pơm glăi hơ năp vei lăng bri hăm dôm bri ‘long đei pơ jao lơ̆m sơ năm 2021 ‘nŏh 41 ‘măng, lơ̆m nŏh đei 21 ‘măng kŏh phă bri, hiong truh 2,24 ha. Đei 4 ‘măng kŏh phă bri đei pơ jao ăn tơ pôl unh hnam vei lăng, oei đei dơ̆ng jĭ dôm tơ drong kŏh phă bri găh tơ ‘ngla bri vei lăng (‘nŏh jĭ dôm công ty jang ‘long). Iŏk đơ̆ng blŭng sơ năm 2022 truh dang ei, tơ̆ pŭng chă ƀôh 11 ‘măng, hăm 10 tơ drong kŏh phă bri glăi luơ̆t. Lơ̆m 10 tơ drong ‘nâu đei 6 tơ drong kŏh phe bri lơ̆m hơ găt tĕh yoa khul tơ pôl păng unh hnam vei lăng, 4 tơ drong ‘noh lơ̆m hơ găt tĕh tơ̆ dôm anih jang ‘long vei lăng, 1 tơ drong găh Anih vei lăng bri. Pơ têng hăm dôm tơ drong kŏh phă kơ plăh rim sơ năm ‘nŏh sơ năm đơ̆ng rŏng jur ƀiơ̆ kơ sơ năm adrol ră.

- Ih ‘nao tơ roi tơ drong kŏh phă bri tơ̆ apŭng Đăk Glei jur kiơ̆ rim sơ năm. Lei apinh ih, tơ drong jang hơ doi đơ̆ng khul linh vei lăng bri, dôm unh hnam păng tơ pôl kon pơ lei vei lăng bri thoi yơ, mă loi lơ̆m khei ‘năr jĭ Covid – 19 oei tơ pŏh âu ki?

-Ƀok Nguyễn Xuân Nghĩa: Vă vei lăng ‘lơ̆ng bri ‘long đơ̆ng rim unh hnam, khul tơ pôl kon pơ lei iŏk vei lăng bri, ‘nŏh khul linh vei lăng bri ‘long apŭng tơ lĕch trong roi tơ ƀôh ăn Dơ nŏ anih vei lăng kon pơ lei apŭng tơ lĕch jang kiơ̆ dôm trong jang đơ̆ng dêh char păng Anih mong jên vei lăng, atŏk tơ iung bri dêh char Kon Tum tơ lĕch ăn Dơ nŏ anih vei lăng kon pơ lei dôm xăh, tơ ‘ngla hnam păng khul tơ pôl, bơ̆ jang dăr joang, vei lăng tĕh bri kơ dih iŏk vei. Hơ drô̆ anih vei lăng bri ‘long apŭng ‘nŏh pơ tho ăn khul vei lăng bri ‘long tơ̆ tơ ring jang hơ doi hăm kon pơ lei pơ gơ̆r dăr joang, chă rôp bơ ngai pơm glăi tơ̆ dôm anih đa đei đe kŏh phă bri vă sek tơ lang. Ƀât đei jĭ Covid – 19 ki, nhôn pơ tho ăn khul vei lăng bri tơ̆ tơ ring jang hơ doi hăm dôm unh hnam kon pơ lei vei kơ jăp tơ drong dăr joang, vei lăng bri. Hơ tŏk tơ drong tơ roi tơ băt ăn rim grŭp unh hnam găh tơ drong đei yoa đơ̆ng bri, năm tơ roi tơ̆ rim unh hnam, ưh đei akŏm lơ bơ ngai vă pơm ‘lơ̆ng ăn tơ drong tang găn jĭ.

- Jĭ Covid – 19 đei tôch kơ krê, lơ tơ ring kon pơ lei đei pơ vang găn, tơ drong arih xa kơ kon pơ lei tơ ƀâp mơ mat tat. Bĭ anih vei lăng bri đei trong jang hơ doi thoi yơ găh Anih mong jên vei lăng păng atŏk tơ iung bri dêh char Kon Tum mưh tơ lĕch jên kla hơ drol vă tơ gŭm ăn kon pơ lei?

-Ƀok Nguyễn Xuân Nghĩa: Hăm jên vei bri kla ăn kon pơ lei, kơ dră chĕp kơ̆l anih vei bri pơ tho ăn khul vei bri, khul jang kê̆ toăn jang hơ doi hăm Dơ nŏ anih vei lăng kon pơ lei dôm xăh tŏk iŏk hơ drol đơ̆ng Anih mong jên vei lăng păng atŏk tơ iung bri dêh char vă kla ăn kon pơ lei. Mưh đei jên ‘nŏh kon pơ lei gơ̆h hơ met pơ ‘lơ̆ng dôm tơ drong mơ mat tat lơ̆m khei ‘năr đei jĭ, đơ̆ng nŏh pơm sơ đơ̆ng tơ drong arih xa, pơm sơ đơ̆ng jơ hngâm vă bơ̆ jang vei lăng bri. 

- Ih ƀôh tơ drong đei yoa đơ̆ng pơ jao bri ăn kon pơ lei kŭm nhen tơ drong kla jên vei lăng bri tơ̆ apŭng Đăk Glei lơ̆m dôm sơ năm âu ki thoi yơ?

-Ƀok Nguyễn Xuân Nghĩa: Kiơ̆ đơ̆ng hơ len năng 10 sơ năm bơ̆ jang tơ drong pơ jao păng iŏk jên đơ̆ng vei bri năng hơ drô̆ tơ̆ apŭng Đăk Glei, inh ƀôh ‘nâu jĭ trong jang tôch trŏ, tôch đei yoa păng roi đunh roi ‘lơ̆ng. Kơ sô̆ jên kon pơ lei iŏk đei đe sư chă răt tơ mam yoa ăn unh hnam nhen: Tivi, gre hon đa, hơ tuh sơ ‘ngieu, pơm hơ tŏk tơ drong arih xa. ‘Ngoăih kơ ‘nŏh kon pơ lei oei răt bơ̆n hơ drĕch, tơ đăh ‘long, phŏng, kon tơ rong nhen: nhŭng, rơ mo, bơ be vă rong, tưk tơ iung tơ drong jang xa dơ̆ng. Gơ nơm thoi nŏh, tơ drong arih xa kơ kon pơ lei roi đunh roi tŏk, kơ sô̆ unh hnam tơ nuh jur kiơ̆ sơ năm, tơ drong vei lăng bri hơ nơ̆ng đei bơ̆ jang 'lơ̆ng….

- Lei a, bơ nê kơ ih ƀok Nguyễn Xuân Nghĩa hơ.

Lan hăm Dơ̆ng: Tơ blơ̆