Dôm ‘năr blŭng khei 12, unh hnam ƀok Y Đrin Niê tơ̆ pơlei Kŏ Tam, xăh Ea Tu, pơlei tơm Buôn Ma Thuột, tŏk bŏk oei akŏm phĕ ka phê. Ƀok ăn tơbăt, đơ̆ng mă pơtăm tơ-‘măl pơgar ka phê păng pơlăp đing pơro kơtoh đak, noh plei ka phê lơ hloh, đei yua adoi lơ hloh. Gơnơm đơ̆ng noh mă unh hnam hlôi man đei hnam kơjăp ‘lơ̆ng, răt tôm tơmam drăm yua lơ̆m unh hnam ăn kon hơ-ioh năm hŏk pơhrăm tơnăp. Ƀok Y Đrin chơt hơ iă tơroi: Ăh pơlăp đing ruih kơtoh đak, inh ƀôh pơyua hloh, ba lŭk lơ̆k phŏng lơ̆m đak, đang kơ noh hăp kơdih trep păng ruih ăn rim tơm, tơdrong âu mong đei ‘năr jang. Adrol ki inh ruih hăm ti lơ̆m 5 sao noh hiong đĭ 3 năr, dang ei ruih hăm đing kơtoh đak noh 4 jơ đang bơih, inh adrô̆ pơih kâu yao đang kơ noh năm jang tơdrong jang nai, 2 jơ đơ̆ng rŏng noh tơpăt, kơyươ noh đei tơdrong hiôk păng mong đei lơ ‘năr pơm jang.

Hăm unh hnam yă H’Moan Êban tơ̆ pơlei Krông B, xăh Ea Tu, pơlei tơm  Buôn Ma Thuột đei mir xă 1 ha minh pươ̆t pơtăm ka phê hrau hăm tiu. Yă tơroi, adrol ki, kơyươ adar lơ̆m tơdrong iŏk yua khua hŏk kih thuơ̆t lơ̆m pơm jang noh jang ưh đei iŏk yua lơ. Blŭng xơnăm 2015, Jơnŭm kon pơlei jang mir xăh Ea Tu pơih lăm hŏk găh khua hŏk kih thuơ̆t pơtăm ka phê, tiu, sâu riêng, ƀơr... Kơtă pơtôch lăm hŏk, yă pơđăp hăm klo tŏk iŏk jên đơ̆ng anih mong jên vă pơtăm tơ-‘măl ka phê kră hăm trong pơgep hăm hơdrĕch TR9; rô̆ hŭt lê̆ hơgăt pơtăm tiu ưh kơ giơ̆ng, pơtăl hăm 80 tơm sâu riêng hơdrĕch Dona. Atŭm hăm noh iŏk yua dôm trong pơkăp jang rơgei nhen ruih đak hăm béc - xoe, tuh ĭch kon tơrong păng tơmam djăh sinh hŏk uh bŭk ăn ‘long pơtăm... Yă H’Moan ăn tơbăt, truh dang ei pơđĭ ka phê, tiu, sâu riêng adoi tŏk giơ̆ng ‘lơ̆ng, đei yua xơđơ̆ng hloh: “Tơm ka phê tơ̆ hnam noh pơtăm đơ̆ng đunh, tơm adoi kră bơih noh nhôn ot tơgep ‘nao đơ̆ng xơnăm 2013 truh dang ei mă lei lơ̆m minh pơgar pơtăm 3 hơdrĕch ‘long noh sâu riêng, tiu păng ka phê. Adrol ki noh tơtă prôi phŏng hoă hŏk, ba prôi phŏng hoă hŏk lơ pơm ăn kơ teh hơrăng, ƀôh thoi noh nhôn pơtơm răt ĭch kon tơrong, uh bŭk hưuh kơ, uh đang noh tuh ăn ‘long pơtăm, kơyươ noh mă tiu păng sâu riêng hnam inh tŏk giơ̆ng ‘lơ̆ng hloh”

Ea Tu jing xăh tơm choh jang xa kơ pơlei tơm Buôn Ma Thuột, hăm pơhlom 2/3 kơsô̆ măt kon pơlei kon kông. Kiơ̆ kơ ƀok Nguyễn Quang An – Kơdră Jơnŭm kon pơlei jang mir xăh, rim xơnăm adoi jang hadoi hăm dôm jăl jang pơih lơ lăm pơhrăm găh khua hŏk kih thuơ̆t, dar deh pơm tơplih khôi juăt pơm jang, tơgŭm kon pơlei hơtŏk pơm jang đei xa hloh: “Dang ei xăh Ea Tu duh oei tơlĕch lơ tơdrong jang ka phê 4C năm hadoi hăm tơdrong vei rơgoh cham char. Jơnŭm kon pơlei jang mir tơlĕch trong ruih kơtoh vă mong ƀiơ̆ đak, ruih đak hăm béc. Atŭm hăm noh, tơroi tơbăt truh bơngai jang iŏk yua phong hưuh kơ, kơyươ kon pơlei kơdih bơ̆ đơ̆ng uh kơđoh ka phê, tơmam djăh vă hơmet pơm jang dôm mir pơgar ‘long pơtăm”.

Lơ̆m jâ̆p dêh char Đăk Lăk, hăm jê̆ 36% kơsô̆ măt bơngai noh kon pơlei kon kông, tơdrong tơgŭm kon pơlei tơplih khôi juăt pơm jang, iŏk yua khua hŏk kih thuơ̆t jing kăp gĭt hăm tơdrong jang tơjur hin dơnuh duh nhen tơrĕk truh pơjing tơdrong jang pơm tơlĕch tơmam drăm yua. Yă Huỳnh Thị Thu Phượng – Kơdră Anih jang Kih thuơ̆t, Anih Pơtrŭt choh jang xa, hơdrĕch ‘long pơtăm, kon tơrong păng rong ka hơdang dêh char Đăk Lăk akhan, dôm xơnăm kơ âu, kon pơlei hlôi hăt hot hŏk hơlen iŏk yua khua hŏk kŏng ngê̆ lơ̆m choh pơtăm, tơgop hơtŏk tơdrong pơyua đơ̆ng choh pơtăm đei hloh 65% tơdrong jang mŭk drăm dêh char. Mă lei, pơtêng hăm mŭk drăm păng tơdrong hiôk kơ tơring tơm găh ‘long pơtăm kŏng ngĭp noh tam mă tơgăl ôh. Khei năr truh, anih jang gô hơtŏk pran hloh dơ̆ng tơdrong tơroi tơbăt, tơgŭm kon pơlei iŏk jang kiơ̆ khua hŏk kih thuơ̆t, hơtŏk iŏk yua lơ lơ̆m pơm jang: “Hăm lơ trong jang nhen chih tơbang trang tơroi tơbăt điê̆n tưh, axong hla bar tơroi tơbăt dăh mă tơguăt hăm jơnŭm pơgơ̆r tơring pơtho ăn kon pơlei băt. Mă kăl noh tơdrong pơtho hơtŏk juaih jang ăn đe kang ƀô̆ choh jang xa tơ̆ apŭng, xăh, kơlih kơdih đe ‘nhŏng oh tơ̆ tơring jing bơngai pơtho tơdrong khua hŏk kŏng ngê̆ ăn kon pơlei jang mir. Pơtho mă 2 noh pơhrăm kơtă ăn Jơnŭm kon pơlei jang mir, hơp tak xăh păng tôm kon pơlei lơ̆m tơring kơ dêh char. Pơtrŭt choh jang xa jing bơngai pơtho tơƀôh tơdrong jang, noh tơdrong pơtho pơhrăm ăn kon pơlei jang mir jing tơdrong jang kăp gĭt vă kon pơlei tơplih đon kơchĕng hlôh vao”

Tơgŭm kon pơlei kon kông iŏk yua khua hŏk kŏng ngê̆ lơ̆m choh jang xa, Đăk Lăk tŏk bŏk pơm jang đei jơnei lơ̆m tơdrong jang tơjur hin dơnuh, tơgop pơjing tơring pơxĕl ‘nao roi năr roi hơtŏk tơ iung.