VOV4.Bahnar – Kiơ\ tơbang ‘nao âu đơ\ng Tơdrong hơto\k jang kơ Liên hơp kuôk, kơso# bơngai hin dơnuh kơ Việt Nam hlôi tơjur đơ\ng 18,1% xơnăm 2012 oei pă 4,4% xơnăm 2021. ‘Nâu đei lăng jing kơso# kăp g^t lơ\m pơkăp tơjur pơngot hin dơnuh kơ Việt Nam vă pơm kiơ\ tơchơ\t hơto\k tơ iung kơ Anglo\ xơnăm đơ\ng Liên Hơp kuôk păng vei xơđơ\ng xơnong pơmt ơm kơ kon bơngai hăm pơkăp ưh đei prơih le# bơngai yơ tơ\ ro\ng.

(5 xơnăm adrol ki, unh hnam Giàng A Nhà, bơngai Mông, tơ\ pơlei  Phìn Ngan, xăh Tả Lèng, apu\ng Tam Đường (Lai Châu) jing unh hnam hin dơnuh hloh lơ\m pơlei, hơnơ\ng gơnơm lơ\m phe chă tơgu\m đơ\ng teh đak. Mă lei dang ei, gơnơm đei kang [o# vih tơ\ pơlei pơla tơroi pơtho găh trong jang mu\k drăm păng đei tơgu\m ăn tơm hơdre\ch kon yo\ng, noh unh hnam xư hlôi băt trong pơm jang păng dang ei hlôi đei io\k yua xơđơ\ng:  (Dang ei kon pơlei lơ\m pơlei nhôn ako\m hơto\k mu\k drăm mă tơm noh rong kơpô, rơmo, pơtăm thảo quả păng pơtăm hla che đe\ch. Khei năr truh nhôn gô ako\m vei jang vă kơ hăp hơto\k tơ iung, vă io\k jên rong kon hơ ioh ho\k pơhrăm)

Unh hnam Giàng A Nhà adro# jing minh lơ\m lơ unh hnam kon pơlei tơ\ Tả Lèng đei io\k tơdrong tơgu\m đơ\ng teh đak găh tơm tơđăh, kon yo\ng vă hơto\k pơm jang. Kiơ\ kơ [ok Giàng A Sình, Pho\ Kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh Tả Lèng, jơnu\m pơgơ\r tơring hlôi pơtho kon pơlei ako\m pơm jang, chă trong jang xa, pơih xă dôm tơdrong hơto\k rong kon tơrong, jang pơtăm [a đei phe ‘lơ\ng, pơtăm ‘long xa plei, vei lăng hơgăt pơtăm tơm thảo quả, vei lăng tơring pơtăm hla che hăm hơto\k jang tơmang pơhiơ\: (Xăh gô pơtoi tơroi ăn kon pơlei pơm kiơ\ pơkăp pơjao đơ\ng apu\ng, mă hăt noh găh pơtăm dôm hơdre\ch ‘long pơyua lơ păng ‘lơ\ng, nhen pơtăm chơke, jang hla che tơm đunh xơnăm. ‘Nguaih kơ noh, lơ\m tơring adoi pơgơ\r kon pơlei ako\m pơtăm minh [ả hơdre\ch ‘long đei kơjă kăp găh mu\k drăm nhen chăn hroi păng tơdrong mă âu to\k bo\k oei đei tơle\ch jang)

Tơdrong tơroi tơjur hin dơnuh đơ\ng xăh Tả Lèng, apu\ng Tam Đường, dêh char Lai Châu to\k bo\k ăn [ôh hơyak nơnăm tro\ [lep lơ\m pơkăp tơjur pơngot hin dơnuh kơjăp xơđơ\ng kơ Việt Nam. Kiơ\ tơroi đơ\ng Tơdrong hơto\k jang kơ LHQ (UNDP), kơso# hin dơnuh lơ trong jang kơ Việt Nam tơjur hơnơ\ng păng hơdăh, đơ\ng 18,1% xơnăm 2012  oei pă 10,9% xơnăm 2016 păng  4,4% lơ\m xơnăm 2021. Việt Nam to\k bo\k jing teh đak yuk hơlâu lơ\m tơjur hin dơnuh lơ trong jang, tơchơ\t ưh adro# gơnơm lơ\m io\k yua mă pơđ^ tơdrong nai mă kon bơngai kăl ăn tơdrong erih. Việt Nam hlôi hơ ‘nhăk hin dơnuh lơ trong lơ\m pơkăp pơm jang păng tơle\ch dôm tơchơ\t jang hơdăh.

Việt Nam tơplih hơnơ\ng xơkơ\t hin dơnuh vă kon pơlei đei xa yua đơ\ng pơkăp pơm jang lơ tơdrong jang hloh dơ\ng. Đơ\ng xơnăm 2015, Việt Nam jing teh đak mă blu\ng tơ\ Châu Á io\k yua trong tơre\k hin dơnuh lơ trong jang lơ\m pơkăp chiha ko\m hin dơnuh kơ teh đak. Đơ\ng noh, pơih xă hloh dơ\ng dôm bơngai đei xa yua tơgu\m găh hơto\k io\k yua păng tơre\k hăm pơm jang dơnơm. Gơnơm dôm tơchơ\t ‘nao, kơso# unh hnam hin dơnuh, unh hnam tơje# hin dơnuh lơ\m xơnăm 2022 noh 9,35%, dang vă nhen hăm hloh 10 rơtuh bơngai đei xa yua đơ\ng dôm pơkăp tơgu\m păng tơdrong tơchơ\t jang đơ\ng Khul Kơpal teh đak găh tơgu\m tơpôl păng tơjur hin dơnuh. {ok Ousmane Dione, jua\t jang kơ Anih mong jên apu\ng plenh teh (WB) xơkơ\t: (Kơso# bơngai hin dơnuh kơ Việt Nam hlôi tơjủ tơ\ hơla 10% păng kơso# bơngai tôch hin dơnuh adoi tơjur kơtang tơ\ hơla 3%, to\ xe\t hloh kơso# pơkăp lơ\m kơpal teh. Tơdrong mă âu ăn [ôh, tơdrong jang đei jơnei kơ minh teh đak hăm tơdrong jang tơjur pơngot hin dơnuh)

Lơ\m tơdrong jang tơgu\m Việt Nam pơm kiơ\ tơplih dôm trong pơm jang tơgu\m xut le# pơngot tơjur hind ơnuh, [ok Thomas Rath – Jua\t jang kơ Anih mong jên hơto\k tơring pơxe\l apu\ng plenh teh xơkơ\t: (Hăm xơnong jang tơgu\m kơ Việt Nam lơ\m 25 xơnăm kơ âu, nhôn chơt hơ ia\ tơgu\m Việt Nam đei tơjur hin dơnuh xut le# pơngot, mă kăl tơ\ tơring pơxe\l tơnap tap. Nhôn hlôi axong hloh 400 rơtuh đôlar lơ\m 25 xơnăm kơ âu păng tơgu\m ăn Việt Nam dôm trong jang hơto\k mu\k drăm tơ\ tơring pơxe\l. Noh duh jing trong vă tơgu\m kon pơlei klaih đơ\ng hin dơnuh.  Việt Nam hlôi hơyak jang kăp g^t găh tơplih jang mu\k drăm. Việt Nam gô đei dôm tơdrong jơnei tih hloh păng gô jing um ru\p dơnơm găh hơto\k tơring pơxe\l adoi nhen jang mu\k drăm pơma atu\m)

Tơdrong đei jơnei lơ\m jang tơjur hin dơnuh lơ\m dôm xơnăm kơ âu noh tơdrong đei jơnei đơ\ng dôm trong tơplih ‘nao lơ\m tơle\ch tơgu\m bơngai hin dơnuh đơ\ng Khul Kơpal teh đak Việt Nam, mă kăl noh đon pơkăp drơ\ng minh hơnơ\ng io\k kon bơngai jing dơnơm kơ tơdrong hơto\k tơ iung, vă ưh đei bơngai yơ [ơm prơih le# tơ\ ro\ng.

Lan chih păng pơre nơ\r