Luơ̆t tĕh (oei chih hơmet) chih dơ̆ng lơ tơdrong hơgăt găh vei lăng, iŏk yoa tĕh oei, tĕch choh jang xa hơdai hăm tĕch mơdro, pơvih pơvăn; tĕh pơyoa ăn tơdrong chă tơmang lăng ƀơm truh soi tơbĕh; tĕh man anih jang, pơm trong trôm, tĕh đei pơjing đơ̆ng ƀŭ kơlâp đak dơsĭ; chih hơgăt găh tơdrong vei lăng tĕh pơyoa ăn khul linh, vei sơđơ̆ng tĕh đak hơdai hăm jang mŭk drăm vă tưk tơiung tơdrong pran ‘lơ̆ng đơ̆ng tĕh...
Ƀok Trần Quý Bình – Kơdră chĕp kơ̆l HTX Hữu Nghị (dêh char Hà Giang) đei nơ̆r pơma, tơdrong chih hơgăt tĕch choh jang xa hăm dôm tơring groi kông, tơring hơtăih yăih vă pơjing tơdrong ‘lơ̆ng vă kon pơlei gơ̆h tơplih ming tơdrong iŏk yoa tĕh mă lăp hăm tơdrong juăt iŏk yoa tĕh đơ̆ng kon pơlei kon kông vă gơ̆h iŏk yoa pơđĭ tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng tĕh. Ƀok Trần Quý Bình tơblang: “Đei lơ tĕh choh jang xa mă lei ưh gơ̆h rei pơtăm hlôi chih hơdăh jĭ tĕh choh jang xa bơih kơna ưh ăn đe tơplih ming tơdrong iŏk yoa tĕh, jing tôch kơ huach, hŭt hơchăng tôch lơ, mă loi tơ̆ tơring groi kông âu đei lơ groi tĕh choh jang xa ưh gơ̆h yoa mă lei chih tơmât tơtă tĕch chŭn na bơih kơna ưh đei hơmet ming sư jing tôch huach păng ưh gơ̆h tơplih pơm tĕch choh pơtăm nai, mưh pơm hla ar tơplih ‘nŏh tôch mơmat, athei Jơnŭm pơgơ̆r kon pơlei hơlen năng, athei đei lơ ‘măng dăr lăng păng tôch hiơ̆ hyĭn kơna ƀơm ưh ‘lơ̆ng truh bơngai đei tĕh, mă bơngai ‘mĕh tơplih ming tĕh choh jang xa jing tĕh nai kŭm tôch mơmat.”
Luơ̆t tĕh (oei chih hơmet) kŭm chih hơdăh khei ‘năr iŏk yoa tĕh lơ̆m Chương XII chih hơdăh rim tơdrong iŏk yoa tĕh. Bơngai gơ̆h răt iŏk tĕch choh jang xa đei pơih xă, asong ăn khul jang mŭk drăm, unh hnam, rim bơngai ưh đei choh jang chŭn mir (Apăng 213). Chih tơlĕch dơ̆ng tơdrong hơgăt găh mong akŏm tĕh pơyoa ăn tơdrong choh jang xa, trong tơgop tĕh, hơmet ming tơdrong iŏk yoa tĕh hăm dôm tơdrong jang akŏm lơ tĕch choh jang xa; trong tơgŭm, pơlung khul grŭp, unh hnam, rim bơngai akŏm tĕh vă choh jang xa.
Ƀok Hoàng Trọng Thuỷ - Bơngai juăt choh jang xa akhan, dôm tơdrong kăl hơmet ming âu tơdăh đei drơ̆ng nơ̆r păng pơm kiơ̆ tôm gô tơgop pơm tơlĕch jơhngâm pran ăn tơdrong jang atŏk tơ iung choh jang xa: “Mưh bơ̆n pơih xă tơdrong gơ̆h jang hăm tĕh ‘nŏh tơdrong đei yoa đơ̆ng tĕh hăm kon pơlei jang chŭn mir păng hăm tơdrong choh jang xa roi tŏk păng jơhngâm pran tih hlŏh jĭ pơih xă đei tĕh vă tĕh ‘nŏh gơ̆h hơmet ming luơ̆t lăp hăm tĕh pơgar xă. Tĕh huŏng lơ̆m tơpang ti dôm bơngai choh jang xa, tĕch mơdro rơgei dăh mă bơngai đei jên, bơngai hlôh vao khoa hŏk ki thuơ̆t dăh mă bơngai đei trong jang hơdoi hăm unh hnam kon pơlei vă pơgơ̆r jang xa, pơm tơlĕch đei tơmam ‘lơ̆ng, jing jơhngâm pran vă jang xa tih ƀiơ̆, pơm tơlĕch đei tơmam roi ‘lơ̆ng ƀiơ̆.”
Luơ̆t tĕh (oei chih hơmet) đei năng đei lơ tơdrong tơplih ‘nao gĭt kăl, tôch ‘lơ̆ng vă mong akŏm tĕh năm truh tơdrong atŏk tơiung choh jang xa tih, choh jang hăm kơmăy kơmŏk ‘nao. Găh hơgăt tĕh choh jang xa hăm unh hnam, rim bơngai, Apăng 170 Luơ̆t tĕh (oei chih hơmet) chih hơdăh kơsô̆ iŏk yoa tĕh choh jang xa kơ unh hnam, rim bơngai ưh gơ̆h hlŏh 15 ‘măng kơsô̆ hơgăt pơjao tĕh choh jang xa đơ̆ng rim bơngai hăm rim kơ loăi tĕh. Hăm tơdrong hơgăt ‘nâu, tĕh pơtăm ‘long rim sơnăm kơ unh hnam, rim bơngai gơ̆h yoa tôch đa truh 45 ha; tĕh pơtăm ‘long đunh sơnăm tơ̆ tơring tĕh tơmăn ‘nŏh 150 ha, tơring groi kông ‘nŏh 450 ha; tĕh bri tang găn sar bar, bri ‘long pơtăm ‘nŏh 450 ha.
PGS – TS Trần Đình Thiên, Bơngai juăt jang mŭk drăm akhan, dôm tơdrong tơplih âu gô tơgop sơng iŏk đon tơrĕk đơ̆ng anih tĕch mơdro tơmât jên jang ăn tơdrong choh jang xa, đơ̆ng nŏh tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng tĕh roi tŏk păng đei yoa kơjăp đunh ƀiơ̆: “Blŭng a athei đei anih tĕch mơdro vang jang lơ̆m tơdrong ‘nâu, oei hrei ‘nâu anih tĕch mơdro vang choh jang xa lăp tŏsĕt đĕch, mă loi lơ̆m tơdrong ‘nâu anih tĕch mơdro vang jang ‘nŏh tơtă anih jang iĕ ngăl đĕch, kơna tơdrong mă blŭng ‘nŏh athei pơm thoi yơ vă đe sư gơ̆h tŏk jing tih, jing anih dơ̆ng kơjăp găh tơdrong ‘nâu păng vă anih tĕch mơdro gơ̆h jang tŏk bơ̆n kăl đei 1 trong jang tôch gĭt kăl ‘nŏh jĭ dôm tơdrong tơgŭm găh tĕh athei tơplih ming, tơdăh ưh kon pơlei jang chŭn mir athei chĭu pŭ tơdrong krê, tơdrong ‘lơ̆ng vă jang tŏk jing ưh đei yoa.
Dôm tơdrong hơgăt ‘nao găh vei lăng păng iŏk yoa tĕh choh jang xa, Luơ̆t tĕh (oei chih hơmet) gô tơgop hơmet ming kiơ̆ chăl ‘nao, pơm lăp hăm tơdrong ‘mĕh vă đơ̆ng rim anih jang mŭk drăm, hơtŏk tơdrong mong akŏm tĕh kiơ̆ trong choh jang xa pơm tơlĕch lơ tơmam drăm, akŏm jơhngâm choh jang xa kơjăp ‘lơ̆ng.
Viết bình luận