VOV4.Bahnar - Tơ\ Việt Nam, xơnăm 2005 đơ\ng ro\ng kơ Luơ\t te\ch răt tơmam drăm đei io\k yua, 2 anih jang te\ch răt tơmam drăm păng minh anih te\ch răt cà phê đei iung jing. Mă lei tơdrong jang kơ dôm anih jang âu oei adar đe\ch, tam mă hơvơn đei lơ anih axong jang. Tơdrong tơm noh yuơ dôm tơdrong tơchơ\t găh te\ch răt oei đei lơ tơdrong tam mă [lep găh pơkăp te\ch răt tơmam drăm kiơ\ anih jang đơ\ng teh đak đe. Vă hơmet tơdrong mă âu, đơ\ng năr 1/6/2018, Tơchơ\t 51 đơ\ng Jơnu\m pơgơ\r teh đak đei hơmet ming minh [ar tơdrong pơkăp lơ\m Tơchơ\t 158 hơdăh noh Luơ\t te\ch răt tơmam drăm găh pơm jang te\ch răt tơmam drăm kiơ\ Anih jang te\ch răt tơmam drăm pơtơm đei io\k yua. Vă io\k jang kiơ\ tronghiôk, kon pơlei jang mir, anih jang mu\k drăm păng dôm anih jang te\ch răt tơmam drăm athei pơm yă kiơ?

Việt Nam jing teh đak te\ch tơmam choh jang lơ hloh ăn teh đak đe, mă hăt noh cà phê, tiu, kơxu... Mă lei đơ\ng xơ\ truh dang ei, kơjă tơmam choh jang xa adoi yuơ anih jang teh đak đe pơgơ\r. Tơchơ\t dôm tơmam choh pơtăm âu adoi yuơ dôm anih jang mu\k drăm teh đak kơdih tơle\ch. {ơ\t tơmam axong rơkăh, kơjă tơjur noh kon pơlei hăt hot te\ch tơle\ch, kơjă pơkăp kư\ kă. Hơdăh nhen, kơjă tiu găm tơ\ Đồng Nai dang ei oei pơhlom 62 rơbâu hlak jên minh k^, lơ\m kơplăh adrol âu ki to\k truh 240 rơbâu hlak jên minh k^. Kiơ\ minh [ar anih jang mu\k drăm noh kơjă tiu Việt Nam oei kơđeh hloh mă lei ưh đei hơlen kơjă, ưh đei kơjă pơkăp lơ\m kơpal teh noh kon pơlei athei te\ch. Lơ\m kơplăh noh tơ\ teh đak Ấn Độ păng Brazil, gơnơm đei tơdrong pơkăp te\ch tơle\ch tiu noh kơjă duh oei brăm [iơ\. Jơnu\m jang găh tiu kơ teh đak Ấn Độ ‘meh jang hadoi hăm Việt Nam vă truh âu kơnh vang jang lơ\m tơdrong te\ch tơle\ch Việt Nam. Yă Nguyễn Mai Oanh, Pho\ kơdră Jơnu\m jang tiu Việt Nam ăn tơbăt: “Nhôn hlôi bơ\ jang hăm Jơnu\m jang tiu Ấn Độ ‘meh pơm jang hăm dih băl vă jang lơ\m tơdrong ako\m te\ch răt tơmam choh jang xa, bơ\n gơh xơđơ\ng kơjă tiu lơ\m tơring te\ch kiơ\ tơdrong kăl. Ấn Độ duh ‘meh năm tơ\ âu axong jang păng vang ako\m jang lơ\m pơkăp te\ch răt găr tiu”.

Oei hăm cà phê, adrol âu ki, Anih tơm Ko\ng thương hlôi jang pơtơm ăn Anih te\ch răt cà phê Buôn Mê Thuột, mă lei anih jang âu adro# pơm jang lơ\m minh [ar xơnăm noh tang ‘măng. Păng găr cà phê adro# te\ch răt lơ\m teh đak đe\ch. Oei anih jang mu\k drăm teh đak đe truh răt cà phê đơ\ng kon pơlei Việt Nam kiơ\ pơkăp mă đe xư tơle\ch hăm kơjă reh, đơ\ng ro\ng kơ noh ‘nhăk vih hơmet pơ ‘lơ\ng păng te\ch hăm kơjă kăp hloh. Yuơ noh, anih jang mu\k drăm păng kon pơlei pơtăm cà phê ‘meh vă ăh te\ch răt tơmam drăm lơ\m teh đak pơih trong păng tơroh te\ch răt hăm teh đak đe noh hơbe\ch tơnăp hơdăh, kơjă athei [lep lơ\m apu\ng plenh teh, tơjur tơdrong răm, tang găn pơđep kơjă. ‘Meh đei thoi ăi noh tiu, cà phê, kơxu [ơ\t te\ch tơle\ch ăn teh đak đe athei vei xơđơ\ng ‘lơ\ng. Lơ kon pơlei ăn tơbăt, ke\ jang tơnăp dôm tơdrong pơkăl âu mă lei athei đei ho\k hơlen hơdăh hloh. {ok Nguyễn Hữu Thắng, Kơdră anih jang hadoi găh tiu Xuân Lộc, dêh char Đồng Nai pơtruh nơ\r: “Kon pơlei jang mir păng inh duh thoi ăi, ưh kơ băt găr tiu ‘meh te\ch tơle\ch kiơ\ pơkăp noh nhôn kăl dôm bơngai juăt jang pơtho ăn jang kiơ\ trong [lep pơkăp noh vă găr tiu dăh hrôih đei tơle\ch tơle\ch tơnăp hloh”.

Anih jang mu\k drăm choh pơtăm duh thoi noh mơ\n, yuơ tam mă gan hlôh vao kloh kle\ch găh tơdrong jang âu noh to\k bo\k kăl anih jang kơpal pơtho tơ[ôh, tơgu\m ăn tơdrong jang te\ch tơle\ch tơmam, rơih khei năr te\ch răt tơmam gơh đei jơnei hơ iă. {ok Trịnh Đức Minh, Kơdră Jơnu\m jang cà phê Đak Lăk akhan: “Dôm anih jang mu\k drăm athei pơđăp dih băl, anih mong jên athei pơma dơnuh dih băl, rim anih jang logistic tơ oei pơma dơnuh hăm dôm anih jang te\ch răt tơmam drăm lơ\m teh đak tơguăt hăm dih băl vă pơm jang. Bơ\n jang hơlen lăng minh [ar tơmam drăm vă đei jơnei pơjing đon lui”.

Tơje# hăm noh, lơ anih jang mu\k drăm [ơ\t vang ako\m te\ch tơle\ch noh kăl anih ‘măn răk tơmam tơnăp ‘lơ\ng, mă hăt noh găh hơyuh to# .... Yuơ noh, mưh tơdrong pơkăp logistic pơjao io\k tơmam tơ\ dôm anih ‘măn, dơno\k duk găh pơbăh pơm jang tơnăp, đei jơnei, jên huach păh ai, hiôk ăn tơmam drăm te\ch tơle\ch hloh. {ok Nguyễn Đức Dũng, Pho\ kơdră dơnơm kơ Anih jang te\ch răt tơmam drăm Việt Nam ăn tơbăt: “ ‘Nguaih kơ tơdrong te\ch tơle\ch tơmam drăm kiơ\ pơkăp noh nhôn duh hlôi tơguăt hăm dôm anih jang logistic, anih ‘măn tơmam... vă pơm thoi yơ anih jang mu\k drăm te\ch tơle\ch nhôn ưh đei tơchă khul chơ hơlen tơmam... mă te\ch tơle\ch tơmam gô tơbang đei dôm tơdrong âu vă anih jang mu\k drăm gơh hiôk hian hloh păng tang găn đei tơdrong răm”.

Tơmam drăm choh pơtăm đơ\ng Việt Nam  nhen tiu, cà phê đei te\ch atu\m hăm tơmam drăm teh đak đe noh ưh đei hiôk ôh. Mă lei, mưh kon pơlei jang mir, anih jang mu\k drăm, anih juăt jang atu\m adrin vă pơm tro\ [lep dôm tơdrong tơchơ\t kơjăp đơ\ng “cham pơm jang tih” âu noh hơbo\ gô đei jơnei. {ơ\t doh, tơmam drăm đei te\ch gô tơjur dôm tơdrong răm yuơ đơ\ng tơring te\ch răt ưh đei xơđơ\ng, vei hơlen đei kơjă păng pơkăp ăn tơmam drăm, tơgop hơto\k kơjă tơmam drăm kơ teh đak Việt Nam.

Lan chih păng rapor