VOV4.Bahnar – Lơ̆m khei ‘năr pơ dơ̆h he kŭm jing jơ năr đe hơ ioh oei tơ̆ hnam vă veh ver jĭ, yoa thoi nŏh, jơ năr hơ iŏh yoa điên thoăi, lăng tivi tŏk lơ. Mă đơ̆ng đei yoa lơ tơ drong đơ̆ng kơ măy kơ mŏk ‘nao, mă lei mang internet kŭm pơm hơ tŏk kơ sô̆ hơ iŏh ham pơm ngôi game, chă lăng lơ um rup dăh mă phim kơ nê̆, đei đe pơ vĕr, ƀơ ƀrơ̆h, jing bơ ngai pŭ răm. Pơm thoi yơ vă vei lăng hơ iŏh huei ƀơm kơ nê̆ đơ̆ng mang, tơ gŭm ăn đe ŏh đei 1 pơ yan he chơt hơ iă, sơ đơ̆ng ‘lơ̆ng?

Sơ năm ‘nâu yoa jĭ Covid 19 oei tôch hơ mơt, kơ na hnam trưng roi tơ băt pơ yan pơ dơ̆h he hrôih, ŏh Nguyễn Khánh Linh, hŏk tro lăm 6 tơ̆ 1 hnam trưng jăl 2 lơ̆m kuơ̆n Cầu Giấy ưh pă đei hŏk online, ŏh kŭm nhen đe bôl boăl đei lơ jơ chă pơih lăng mang internet, pơ jing grŭp lơ̆m mang tơ pôl, chă tơ roi ăn băl lơ tơ drong pơm ngôi lơ̆m mang kŭm nhen kuay ngôi video clip tăh lơ̆m Youtube mă ưh ‘nŏh tiktok. Yoa mĕ ƀă năm jang prăt năr kơ na đe ŏh đei lơ jơ pơm ngôi, pơih lăng mang mă ưh đei bơ ngai ‘lŏ vei lăng:

“Kon ƀôh 1 kơ sô̆ video ưh kơ lăp hăm ‘lơ ‘lơ̆p. Pơ tih gia nhen đe kuay tĕh kon tơ rong dăh mă jăm joă, roi ƀơm dôm bơ ngai đei ư hơ nhang. Đei bơ ngai tơ roi dôm tơ drong hli hlơt, pơih tơ ƀôh lơ rup rơ ka pham mă lei kon oei ‘mĕh lăng đĕch. Mưh yoa điên thoăi ‘nŏh kon ‘mĕh điên thoăi tih vă pơ ma nuh hăm bôl boăl, pơm ngôi tiktok păng tôch hơ iă, ưh kơ hăl kơ na kon hiơt đĭ jơ năr hloi”

Kiơ̆ tơ drong dăr hơ len “Nơ̆r pơ ma đơ̆ng hơ iŏh Việt Nam” yoa Anih tơ chĕng hơ len vei lăng atŏk tơ iung kơ jăp (MSD) jang hơ doi hăm Anih tơ gŭm ăn hơ iŏh pơ gơ̆r sơ năm sơ̆, mưh đei 3 ‘nu hơ iŏh ‘nŏh đei 2 ‘nu ŏh đei điên thoăi internet. Adrol kơ đei jĭ hơ buh, jơ jô̆ păh lăp đe ŏh lăng internet đơ̆ng 2-3h/năr, mă lei kơ plăh dang ei tŏk lơ hlŏh 2 ‘măng, ƀât lăp truh 3 ‘măng mưh đe oh ngôi tơ̆ hnam yoa hli jĭ tơ pŏh. Hơ iŏh iŏk yoa kơ măy sô̆ tôch rơ gei mă lei đe ŏh tam mă đei đon tơ chĕng tôm vă gơ̆h băt hơ yơ jĭ nơ̆r tơ roi ‘lơ̆ng, hơ yơ jĭ nơ̆r tơ roi kơ nê̆. Hăm đon oei ‘mĕh băt, đe hơ iŏh ƀônh huŏng lơ̆m tơ drong krê đơ̆ng mang. Mă hơ dăh jĭ dôm clip kư̆ kă, dôm tơ drong ưh lăp lơ̆m kênh Thơ Nguyễn dăh mă tơ jê̆ âu ‘nŏh Timmy Tivi, đei lơ tơ drong pơ hlŭ đe hơ iŏh pơm pơ long năng tơ drong krê nhen hret lŏng, pơm ngôi hăm kơ chơ̆t pơ gang kơ nê, ôn lơ̆m kơ măy pih hơ băn ao… Lơ mĕ ƀă tơ tuei tơ tơ̆ mưh ƀôh kon hơ ‘lơ̆p pơih lăng dôm clip âu... 

"Jơ năr đe kon lăng tivi păng ipad lơ kơ na inh tôch pơ ngơ̆t. Inh ‘mĕh đei trong vei lăng dăh mă tơ drong pơ chĕh ‘lơ̆ng kiơ ‘nŏh ăn đe kon inh, vă găn, tơ jur ƀiơ̆ jơ pơih lăng internet"

Kơ sô̆ chih jô̆ đơ̆ng Anih vei lăng hơ iŏh, Anih tơm vei lăng tơ drong jang xa, linh jĭ rơ ka păng tơ pôl ăn ƀôh, lơ̆m 16 sơ năm, Kơ sô̆ điên thoăi tĕh đak vei lăng hơ iŏh, đei kơ̆l kơ sô̆ 111 sơng iŏk đei hlŏh 4 triu ‘măng krao pơ ma nuh găh dôm tơ drong ƀơm truh tơ̆ đe hơ iŏh. Lăp hơ drô̆ khei 5 đei dang 40 ‘nu bơ ngai krao Kơ sô̆ 111 roi tơ băt găh tơ drong răm kơ đe ƀơ ƀrưh kiơ̆ đơ̆ng mang păng đei 4 ‘nu iŏk đei tơ drong tơ gŭm yoa đe ƀơ ƀrơ̆h tơ̆ mang. Yă Nguyễn Thị Nga, Phŏ Kơ dră Anih vei lăng hơ iŏh, Anih tơm vei lăng tơ drong jang xa, linh jĭ rơ ka păng tơ pôl tơ tă, dôm tơ drong krê hơ mơt hăm hơ iŏh đa đei đơ̆ng mang ‘nŏh jĭ hơ iŏh iŏk đei lơ nơ̆r tơ roi ya lơ̆m mang, đei đe tơ hli lơ̆m mang, tôch ƀônh đei hơ iŏh roi tơ băt kơ dih lơ̆m mang, pơ hlŭ ngôi băl kiơ̆ đơ̆ng mang…

Yă Nguyễn Thị Nga ăn tơ băt: “Đơ̆ng tŏk bŏk sơ năm 2020 vih tơ̆ âu, mưh dôm anih jang kơ pal, lơ̆m nŏh đei Anih Kơ sô̆ điên thoăi tĕh đak vei lăng hơ iŏh 111 iŏk đei lơ nơ̆r tơ roi nhen đe hơ iŏh jĭ bơ ngai pŭ kơ nê̆ đơ̆ng dôm um rup lơ̆m mang tơ pôl mă ưh ‘nŏh mưh đei bơ ngai lăng dôm kênh mă ƀôh sư pơm glăi găh tơ drong arih xa kơ dih kơ đe ŏh, mưh krao kơ sô̆ 111, Anih vei lăng hơ iŏh hlôi tơ tom iŏk đei nơ̆r tơ roi, vang jang hơ doi hăm Anih vei lăng sơ đơ̆ng nơ̆r tơ roi đơ̆ng Anih tơm vei lăng tơ drong tơ roi tơ băt, Anih tơm Công an kŭm đei lơ trong sek tơ lang tơ tom.”

Dôm bơ ngai juăt jang găh tơ drong vei sơ đơ̆ng tơ drong tơ roi akhan, lơ̆m tơ drong arih xa tơ pă yăn âu, hơ iŏh đei vei lăng lơ̆m tơ pôl kiơ̆ đơ̆ng unh hnam, kơ tum kơ tŏng, hnam trưng, anih vei rong păng tơ gŭm hơ iŏh... Mă lei, lơ̆m mang, dang ei tam đei trong vei lăng ‘lơ̆ng ăn đe hơ iŏh. Tơ drong ‘nâu athei jăh tơ lĕch trong jang hăm lơ tơ drong jang mă rơ đăh, đei yoa vă vei lăng đe hơ iŏh lơ̆m mang. Ƀok Hoàng Minh Tiến, Phŏ Kơ dră Anih vei sơ đơ̆ng tơ drong tơ roi, găh Anih tơm vei lăng tơ drong tơ roi tơ băt pơ ma hơ dăh trong vă jang đơ̆ng Anih tơ̆ hơ năp kơnh:

“Tôch kăl đei 1 kơ măy sô̆ rơ gei gơ̆h krao ‘nŏh kơ măy vei lăng hơ iŏh. Vă jang đei tơ drong ‘nâu ‘nŏh athei đei tơ drong vang jang đơ̆ng rim anih jang chinh trĭ, mă kăl hlŏh jĭ Anih tơm vei lăng tơ drong jang xa, linh jĭ rơ ka păng tơ pôl, Anih tơm vei lăng Công an, Anih tơm vei lăng pơ tho pơ hrăm iŏk jang hơ drol. Đơ̆ng rŏng kơ tơ drong jang đei tơ lĕch nhôn kŭm vă pơ jing dơ̆ng khul jang dŏng tơ gŭm păng vei lăng hơ iŏh lơ̆m mang, anih gơ̆h sơng iŏk nơ̆r roi tơ băt đơ̆ng tơ pôl, rim bơ ngai, khul grŭp găh dôm tơ drong oei pơm tơ tŏ đon dăh mă dôm tơ drong tơ roi ưh kơ lăp mă ưh ‘nŏh dôm tơ drong ƀơm truh hơ iŏh răm kơ đe ƀơ ƀrơh lơ̆m mang vă đơ̆ng nŏh hơ len năng, roi tơ băt hrôih ăn dôm anih jang kơ pal”

Lơ nơ̆r pơ ma akhan, ‘mĕh đei mang sơ đơ̆ng ‘lơ̆ng ăn đe hơ iŏh, adrol gô chang tơ drong vang jang đơ̆ng dôm anih jang kơ pal ‘nŏh mĕ ƀă athei kơ chăng vei lăng kon hơ ‘lơ̆p kơ dih kiơ̆ đơ̆ng dôm ki thuơ̆t vei lăng, kai iŏk app lơ̆m kơ măy tinh, điên thoăi. Mă loi, mĕ ƀă athei ‘măn lơ jơ năr, yak hơ doi, pơm boăl hăm kon. Kăl loi ‘nŏh, athei tơ rĕk, răp mơ̆ng lăng nơ̆r pơ ma, tơ drong ‘mĕh vă đơ̆ng kon hơ ‘lơ̆p vă đei trong vei lăng hơ iŏh lăp ‘lơ̆ng lơ̆m mang.

Tơ drong jang “Vei lăng păng tơ gŭm ăn hơ iŏh hŏk iŏk dôm tơ drong hơ iă, rơ gei lơ̆m mang đơ̆ng 2021-2025” ‘nao đei Thủ tướng tĕh đak kĭ ƀât blŭng khei 6, đei hơ mĕng gô pơih đei mĭnh trong jang ‘lơ̆ng vă vei lăng hơ iŏh mưh mât lăng mang; vei kơ jăp 1 anih ‘lơ̆ng hơ iă, atŏk tơ iung dôm tơ mam rơ gei đơ̆ng bơ ngai Việt pơ yoa ăn đe hơ iŏh hŏk pơ hrăm, pơih lăng, ngôi pơ chơt.

Kim Thanh: Chih

Dơ̆ng: Tơ blơ̆