VOV4.Bahnar – Hăm tơdrong lơ măt bơngai ‘lŏ kră, Việt Nam tŏk bŏk oei adrin pơm kiơ̆ lơ trong jang vă vei lăng păng hơtŏk jơhngơ̆m jăn bơngai xơnăm ‘lŏ, mă kăl noh tơrĕk tơring kon pơlei kon kông.

Hơdăh, Tơchơ̆t kơsô̆ 1579/QĐ-TTg pơkăp Tơdrong jang Vei lăng jơhngơ̆m jăn bơngai xơnăm ‘lŏ kră truh xơnăm 2030 hăm pơkăp vei lăng, hơtŏk pơ ‘lơ̆ng jơhngơ̆m jăn bơngai xơnăm ‘lŏ kră (bơngai đơ̆ng tôm 60 xơnăm tŏk tơ̆ kơpal) vei xơđơ̆ng trŏ hăm kơsô̆ măt bơngai ‘lŏ kră, tơgop jang đei jơnei Tơchơ̆t Kơsô̆ măt bơngai Việt Nam truh xơnăm 2030.

Vă hơdăh tơchơ̆t tơlĕch atŭm, Tơdrong jang Vei lăng jơhngơ̆m jăn bơngai xơnăm ‘lŏ kră truh xơnăm 2030 hlôi tơlĕch 14 tơchơ̆t jang hơdăh truh xơnăm 2030. Lơ̆m noh đei lơ tơchơ̆t jang kăp gĭt nhen: 100% jăl jang Đảng, jơnŭm pơgơ̆r tơring dôm jăl tơlĕch tơchơ̆t, pơkăp axong jên jang ăn tơdrong jang vei lăng jơhngơ̆m jăn bơngai xơnăm ‘lŏ kră truh xơnăm 2025 păng pơtoi truh xơnăm 2030; Bơngai xơnăm ‘lŏ dăh mă ‘nhŏng oh kơtă vei lăng bơngai xơnăm ‘lŏ băt kơtơ̆ng ang găh kơsô̆ măt bơngai ‘lŏ kră, xơnong đei vei lăng jơhngơ̆m jăn hăm bơngai xơnăm ‘lŏ kră đei 70% ăh xơnăm 2025; 85% ăh xơnăm 2030; Bơngai xơnăm ‘lŏ đei khăm hơlen jơhngơ̆m jăn kiơ̆ xơkơ̆t tŏ xĕt jat noh 1 ‘măng minh xơnăm, đei chih hla bar hơlen jơhngơ̆m jăn đei 95% ăh xơnăm 2025; 100% ăh xơnăm 2030; Hơtŏk kơsô̆ Bơngai xơnăm ‘lŏ đei ƀôh băt, hơmet dôm tơdrong jĭ ưh đei tơpoh nhen (ung thư, jĭ plei nuih, tŏk huyêt ap, yô đak xĭk, jĭ tơxoh, rơhiŭng rơhiăng găh kơ̆l ‘ngok...); Hơtŏk kơsô̆ xăh, phương, thĭ trâ̆n đei jơnei tơchơ̆t cham char erih xa xơđơ̆ng hăm bơngai xơnăm ‘lŏ kră tŏ xĕt jat noh 20% ăh xơnăm 2025; 50% ăh xơnăm 2030…

Kiơ̆ kơ noh, pơkăp kơ Tơdrong jang Vei lăng jơhngơ̆m jăn bơngai xơnăm ‘lŏ kră truh xơnăm 2030 tơlĕch jang lơ̆m jâ̆p teh đak. Akŏm tơ̆ dôm dêh char, plei tơm păng tơring đei lơ bơngai xơnăm ‘lŏ kră kiơ̆ pơkăp atŭm kơ jâ̆p teh đak; tơring ataih yaih, tơring tơnap tap, tơring kon pơlei kon kông, groi kông, achon đak dơxĭ.

Vă kĕ đei jơnei dôm tơchơ̆t tơlĕch truh xơnăm 2030, Tơdrong jang tơlĕch hadoi 6 xơnong pơkăp jang noh: Hơtŏk tơdrong pơgơ̆r đơ̆ng dôm jăl jang Đảng, jơnŭm pơgơ̆r tơring găh tơdrong vei lăng jơhngơ̆m jăn bơngai xơnăm ‘lŏ kră; hơtŏk pran tơroi tơbăt hơvơn pơm tơplih tơdrong jang vă tơpôl tơgŭm păng vang jang vei lăng jơhngơ̆m jăn bơngai xơnăm ‘lŏ kră; Hơmet, hơtŏk tơdrong jang vei lăng jơhngơ̆m jăn mă blŭng, tang găn păng tơjră pơrang jĭ ưh đei tơpoh, khăm hơmet jĭ ăn bơngai xơnăm ‘lŏ kră; dar deh pơjing trong jang vei lăng jơhngơ̆m jăn đunh đai ăn bơngai xơnăm ‘lŏ kră; Pơtho pơhrăm tơdrong juăt jang ăn bơngai jang vei lăng jơhngơ̆m jăn ăn bơngai xơnăm ‘lŏ kră; Keh đang pơkăp khôi luơ̆t tơrĕk truh vei lăng jơhngơ̆m jăn bơngai xơnăm ‘lŏ kră; Hơlen, jang hadoi apŭng plenh teh păng Vei xơđơ̆ng tơdrong jang kiơ̆ Tơchơ̆t jang.

Apŭng Đại Từ, Thái Nguyên dang ei đei 33 hơdrung bơngai erih jang xa, lơ̆m noh bơngai kon kông đei hloh 32%. Vă jang đei jơnei tơchơ̆t hơtŏk pơ ‘lơ̆ng kơsô̆ măt bơngai, khei năr âu ki, đei tơdrong tơgŭm đơ̆ng Anih Vei lăng jơhngơ̆m jăn Bơngai xơnăm ‘lŏ kră lơ̆m tơpôl dêh char Thái Nguyên, apŭng Đại Từ hlôi pơjing đei 21 Kâu lak ƀô̆ pơtâ̆p ‘lơ̆ng hơkâu jăn kinh lạc Việt Nam, hơvơn đei hloh 2.000 ‘nu Bơngai xơnăm ‘lŏ kră vang akŏm. Hăm lơ tơdrong jang kăp gĭt, rim Kâu lak ƀô̆ hlôi tơgop hơtŏk jơhngơ̆m jăn păng hơ ‘nhăk tơdrong xô̆ ăn Bơngai xơnăm ‘lŏ kră lơ̆m apŭng.

Atŭm hăm tơdrong tơlĕch pơhrăm kiơ̆ khul tơ̆ tơring oei xa, kueng kơphô̆; akŏm đơ̆ng  3 - 4 ‘măng tôm Kâu lak ƀô̆ rim khei; rim Kâu lak ƀô̆ pơtâ̆p pơ ‘lơ̆ng hơkâu jăn kinh lạc oei pơgơ̆r akŏm pơma dơnuh, hŏk hơlen hlôh vao đơ̆ng dôm kâu lak ƀô̆ lơ̆m păng ‘nguaih kơ dêh char. Vă pơtoi pơm jang, rim kâu lak ƀô̆ pơjing jên mong đơ̆ng lơ tơdrong nhen: bơngai jang tơgop, tơdrong tơgŭm đơ̆ng dôm anih jang, tơ ‘ngla bơngai jang, anih jang mŭk drăm, đe kon hơ ioh bơngai jang lơ̆m khul...

Kiơ̆ kơ ƀok Nguyễn Ngọc Yến, Kơdră tang măt ăn Jơnŭm bơngai xơnăm ‘lŏ kră dêh char Thái Nguyên, vă bơngai xơnăm ‘lŏ kră erih xô̆ xôn, grăng pran, erih pơyua păng chĕp vei dôm tơdrong hlôh vao kăp gĭt kơ po lơ̆m tơdrong erih, jing anih gơnơm, um ai yuk trong hơdăh ăn kon xâu ƀoi kiơ̆ noh tơdrong vei lăng tôm tơdrong ăn bơngai xơnăm ‘lŏ kră tơpă athei đei trong jang kăp gĭt đunh đai păng đei jơnei kơjăp hloh:  “Athei đei jên tơgŭm bơngai xơnăm ‘lŏ kră atŭm hăm dôm jơnŭm jang tơpôl, bơ̆ hnam ‘mêm kơ eng, vei lăng bơngai xơnăm ‘lŏ ăh jĭ pơlŏ, pơjing dôm Kâu lak ƀô̆ lơ hnưr bơngai vă tơgŭm dih băl, mă dang ei athei apinh teh đak đei jên tơgŭm vă pơhrăm ăn tôm anih jang tơ̆ tơring”

Vă jang đei tơchơ̆t hơtŏk pơ ‘lơ̆ng kơsô̆ măt bơngai, Thái Nguyên duh athei tơjră hăm lơ tơnap tap, lơ̆m noh đei tơdrong hơvơn tơpôl atŭm vei lăng tôm tơdrong hăm bơngai xơnăm ‘lŏ kră. Mă lei, yă Hồ Thị Thanh Thủy, Kơdră Anih tơm jang găh Kơsô̆ măt bơngai Pơkăp rơneh hơ ioh lơ̆m unh hnam dêh char Thái Nguyên: “Anih jang gô pơtoi tơgŭm ăn dêh char vă pơm kiơ̆ dôm trong pơkăp jang găh hơtŏk tơdrong kăl băt ăn bơngai xơnăm ‘lŏ, vă bơngai xơnăm ‘lŏ gơh kơdih vei lăng jơhngơ̆m jăn po, vă hơtŏk grăng pran kơ bơngai xơnăm ‘lŏ păng tơlĕch chă khăm hơlen, vei lăng jơhngơ̆m jăn ăn bơngai xơnăm ‘lŏ kră hăm tơdrong hơpơi ‘meh pơ ‘lơ̆ng tơdrong erih duh nhen vei lăng jơhngơ̆m jăn bơngai xơnăm ‘lŏ kră đei dôm tơdrong hơtŏk pơ ‘lơ̆ng tơdrong erih kơsô̆ măt bơngai pơma atŭm”

Lan chih păng pơre nơ̆r