VOV4.Bahnar – Rim ‘măng năr 1/6 rim xơnăm, bơ̆n axong lơ tơdrong tơrĕk ăn hơ ioh – dôm bơngai jang anô̆ anăp kơnh kơ pơlei pơla, teh đak. Lơ̆m noh, đe hơ ioh kon kông hơnơ̆ng jing bơngai đei tơrĕk kăp gĭt đơ̆ng Đảng, Teh đak păng tôm tơpôl. Mă lei, boăl hăm băt hơdăh, đe hơ ioh tŏk bŏk oei tơjră hăm lơ tơdrong pơrăm, mă hăt noh tơ̆ tơring kon pơlei kon kông. Ăh chơ choh chă lơ̆m Google nơ̆r “xâm hại trẻ em DTTS” (“pơrăm đe hơ ioh kon kông”), noh đei hloi 94.514 tơdrong tơbăt. Lơ tơdrong tơrĕk truh dôm tơdrong pơgŏ ƀlal, pơrăm jơhngơ̆m jăn, tơdrong erih đe hơ ioh.  

Vei vêr păng tơgŭm, vei rong đe hơ ioh tơ̆ kon kông tơ̆ anăp tơdrong pơrăm, xar bar hơbur, pơ hli đon bơnôh jing tơdrong vei vêr Xơnong gơh đei vei rong, pơtho pơhrăm hăm đe hơ ioh đei pơkăp lơ̆m Khôi luơ̆t teh đak păng lơ̆m Tơchơ̆t apŭng plenh teh găh xơnong kơ đe hơ ioh.  

Kiơ̆ hla bar chih răk đơ̆ng Anih mong jên tơgŭm Hơ ioh kơ Liên hơp kuôk (Unicef), lơ̆m kơpal teh, lơ̆m 4 ‘nu hơ ioh noh đei 1 ‘nu hơ ioh ƀơm pơgŏ ƀlal. Kơsô̆ âu hăm hơ ioh drŏ nglo noh 6 ‘nu. Dang lơ̆m 6 ‘nu oh drŏnglo noh đei 1 ‘nu hơ ioh ƀơm pơgŏ ƀlal. Xơnăm hơnơ̆ng ƀơm đe pơgŏ ƀlal noh 9 xơnăm. Bơngai pơgŏ ƀlal hăm đe oh noh juăt băl truh 93%. Đei truh 47% noh bơngai lơ̆m unh hnam dăh mă kơtum kơtŏng. Tơdrong mă noh jing tơpă, tơpă hơdăh hloi. Tơ̆ tơring kon kông kơ teh đak bơ̆n, tam mă đei chih hơdăh găh kơsô̆ âu, mă lei, bơ̆n duh oei băt, đei lơ tơdrong pơrăm hlôi păng tŏk bŏk oei ƀôh hăm đe hơ ioh.  

Thoi noh bơ̆n gô pơm yă kiơ vă tơpuh lê̆ tơdrong pơrăm kơnê̆ đe hơ ioh, mă hăt noh tơ̆ tơring kon kông? nơ̆r tơl noh: Bơ̆n gơh jang. Bơ̆n gơh pơjing tơdrong phara. Kăl dôm tơdrong jang ƀônh ƀŏ vă tơgŭm ăn đe hơ ioh. Noh jing: Băt dôm tơdrong kâ̆m kang hăm đe hơ ioh. Tơrĕk tơgŭm mưh bơ̆n ƀôh bơngai ưh kơ juăt tŏk bŏk ‘meh vă pơrăm kơnê̆ đe hơ ioh, pơtih nhen: bơngai ưh juăt kơleng lăng ăh krĕl hơ ioh, đei nơ̆r pơma pơjuă dăh mă teh dong hăm hơ ioh dăh mă pơlung hơ ioh lăng ăh anih hlơp kơ đe xư; dăh tơgŭm hơ ioh hlôh vao đe pơm thoi yơ mă kơdih po ƀơm pơrăm kơnê̆, pơtih: ƀơm đe bơ̆ ăh anih hlơp, ƀơm đe teh dong, ƀơm đe pơlung. Bơ̆n duh gơh tơroi hơdăh ăn hơ ioh iĕ băt, hli ƀơm đe rôp tơtông mưh hơ ioh năm truh anih ưh đei bơngai mă ưh đei mĕ ƀă axong năm. Dăh pơm jang hloi ƀơ̆t bơ̆n ƀôh minh lơ̆m dôm tơdrong tơ̆ kơpal hăm tơdrong iung vei vêr đe hơ ioh păng tơroi hăm unh hnam, jơnŭm pơgơ̆r tơring. Mưh bơ̆n vei vêr đe hơ ioh mă bơ̆n ưh kơ juăt, noh đei bơngai nai gô vei vêr ăn đe hơ ioh mă bơ̆n juăt. Mưh đei tơdrong truh, bơ̆n ưh gơh chă tơpŭ ăn đe hơ ioh. Mă hơtuch noh: Dăh tơroi pơtho tơdrong kăl tơ̆ kơpal ăn bơngai mă bơ̆n juăt. Bơ̆n chă tơmơ̆ng tơroi đơ̆ng mĕ ƀă hơ ioh tơ̆ plei tơm Hồ Chí Minh tơroi găh trong vei vêr kon drăkăn po: “Kon inh dang ei 4 xơnăm, mă lei ăh mon ‘nao tŏk 2 xơnăm minh puơ̆t, noh hăp pơtơm băt đei minh ƀar tơdrong noh inh pơtho ăn kơ kon bơih. Pơtih nhen ưh gơh ăn bơngai ưh kơ juăt kuăr krôp păng chŭm ăh ƀŏ. Ăh năm tơjê̆ bơngai ưh juăt noh athei đei mĕ ƀă axogn ăn ‘mơ̆i. Păng ăh lĕch tơ̆ trong mă tơƀơ̆p bơngai ‘lŏ pơđep dăh mă tơdrŭt âu to noh mon gô nhâ̆m mă deh dăh mă ôr mă pran vă kơdih vei vêr po”.

Kiơ̆ kơ ƀok Nguyễn Lữ Gia, kang ƀô̆ găh tơdrong jang vei vêr đe hơ ioh – anih jang Save the childen akhan, bơngai pơrăm kơnê̆ đe hơ ioh hơbŏ rim bơngai yơ tăp dăr đe hơ ioh. Thoi noh mĕ ƀă athei hơmŏ ăn kon hơ ioh dôm tơdrong hlôh vao vă tơgŭm ăn kon hơ ioh po kơdih vei vêr po.  

Tơ̆ tơring kon kông, tơdrong mă bơngai ƀă, bơngai mĕ hơtŏk hlôh vao ăn hơ ioh găh dôm tơdrong hli ƀơm pơrăm kơnê̆ noh hơnơ̆ng kơ pơhơi. Kơdih po đe mĕ ƀă kon kông bơ̆n, oei đei lơ bơngai duh tam mă băt hơdăh dôm tơdrong hli hlơt pơjuă truh tơdrong xơđơ̆ng hăm đe hơ ioh noh ưh gan pơma dơnuh hăm kon hơ ioh. Dăh hơlen băt dôm tơdrong hli hlơt ưh đei ƀôh bang noh păng tơroi ăn kon hơ ioh bơ̆n kơtă đơ̆ng ‘năr âu hloi.   

Kiơ̆ kơ yă Vũ Kim Hoa – Phŏ Kơdră Anih tơm vei vêr Đe hơ ioh, lơ̆m Anih tơm Axong jang – Linh jĭ rơka păng Tơpôl: Lơ̆m khei năr pơrang jĭ Covid 19 hơbuh hli, vă tơgŭm đe hơ ioh, Anih tơm vei vêr Đe hơ ioh hlôi jang atŭm hăm dôm anih jang apŭng plenh teh chih akŏm 11 tơdrong tơroi tơbăt, pơtho găh tơdrong vei xơđơ̆ng ăn đe hơ ioh tơ̆ dôm anih pơkăp oei tơklăh minh ƀôt duh nhen tơ̆ unh hnam, akŏm lơ̆m tơdrong tang găn teh tôn pơrăm, tơgŭm pơ ‘lơ̆ng đon bơnôh, tang găn hơbur rơka. Dôm tơdrong tơroi âu hlôi đei tơbang lơ̆m dôm tơdrong tơroi tơbăt tơpôl păng pơtruh hăm anih pơkăp oei tơklăh tơ̆ tơring kiơ̆ hla bar in: “Bơ̆n athei ƀôh băt hrôih dôm tơdrong oei xa đơ̆ng đe hơ ioh. Pơtih nhen đe oh hiơ̆r kơ đon, dăh mă tơtơ̆ kơ krơ̆ng, dăh mă oei tơ̆ mum, ưh kơ ‘meh pơma dơnuh pơxuh ngôi, athei băt tôm tơdrong mă noh vă dăh tơgŭm tơtom. Đe mĕ ƀă duh athei tơrĕk kơleng hơnơ̆ng, athei pơma dơnuh vă chă tơmơ̆ng nơ̆r đe oh tơroi thoi yơ, vă bơ̆n dăh đei trong tơgŭm đe hơ ioh mă tơtom”.

Ăh đei ƀôh dôm tơdrong tơrĕk truh đe hơ ioh ƀơm pơgŏ ƀlal, pơrăm jơhngơ̆m jăn, pơjuă truh tơdrong xơđơ̆ng hăm hơ ioh, đe mĕ ƀă athei tơrĕk hloi hăm Anih tơm điê̆n thoăi teh đak vei vêr đe hơ ioh kơsô̆ 111 vă iŏk đei tơdrong pơtho tơbăt. Anih tơm điê̆n thoăi jing anih lui ngeh tơroi găh tơdrong xơđơ̆ng ăn hơ ioh; vei lăng, xơđơ̆ng đon bơnôh, tang găn păng ƀôh băt hrôih vă hơmet pơ ‘lơ̆ng đon bơnôh ăn đe hơ ioh; tơgŭm, tơkan, xek tơlang tơtenh vă vei vêr, tang găn păng tơjră tơdrong pơrăm kơnê̆ hăm đe hơ ioh.

Lan chih păng pơre nơ̆r