Tuk langik salih bilan, uranaih biak mbuan njauk dom ruak dhung, cambuai. Bruk sraiy ia dhung, gar dhung meda dui atah yaok adit, ngak ka amaik ame di uraniah biak suh sah hatai, bloh nao blei jru tanjaoh dhung, pandar tui hatai di drei. Bruk pandar jru tanjaoh dhung ka uranaih oh njauk jalan, meda ngak ka uranaih gaok kan kandah. Kadha urang iek ruak harei ni hu dong ka mik va song tong abih gauk thau cambaih bruk pandar jru tanjaoh dhung siam mekre ka uranaih:

Tuk langik pandiak pa-uh bloh hu hajan meda ngak brei anek ruak, jamaok caih, mebaoh, patagok dom ruak njaom mbak tapa jalan ia yau ye cảm cúm, ruak langiu kalik, pandiak tabiak darah... Kadha “urang iek ruak” adit ini, Bác sĩ CKI Lâm Nguyễn Thùy An, Sang iek ruak Đại học Y Dược ban raya .HCM – cơ sở 3, brei thau di mangaok báo Thanh niên ka jalan pacang plaih dom ruak bhian gaok tuk langik hajan, pandiak srau kadau.

Di dom tỉnh gah meraong urak ini daok lac bilan hajan, lac tuk lagaih ka jamaok caih mebaoh. Jamaok oh lac ba ruak bo dom labik jamaok kaik daok ngak brei brah bhong, pandik, katal, hu tuk dui atah dom mon. Kadha “urang iek ruak” adit ini, kol dahlak likau khan dom jalan ngak piah patrun, patakik katal tuk njauk jamaok kaik. Kadha vak di Lê Thu Lương mangaok báo Prein yava haong Raidiuk.

Urak ini, menuac njauk ruak tagok darah dak harei dak rilo jang saong di umo thun ranaih jang. Sa dalam dom makna ba tal bruk ini, lac diukrai samar drah saong mbang huak, ndih daok oh lagaih. Kadha “urang iek ruak” adit ini, kol dahlak likau khan kadha vak “Pasang iek saong taong ruak tagok darah hu siam” di GS-TS-BS Trương Quang Bình, Yam ndok Pasak Tim mạch, Sang iek ruak ĐH Y Dược ban raya HCM mangaok báo Sai Gòn Giải Phóng.

Yaok pataom meng pathau khan pakat dunya thun 2019 di Gah Y tế dunya (WHO) brei mboh, Việt Nam dang dhi 2 dalam dom taneh ia bhum Đông Nam Á ka tanut pandar alak mbia kuhria rah tapa tui akaok menuac, saong yaok thun hu jaik 40.800 urang metai pambuak tal mbia, alak. Langiu di bruk menyum alak mbia jhak tal prein yava, bruk njauk jru mek alak mbia hu methanol jeng lac bruk njauk duh hatai. Bruk bahrau di abih lac bruk 8 nhân viên ba gauk menyum alak di nhà hàng Mr Bao (phường Phước Long B, ban Thủ Đức, ban raya HCM) njauk jru mek medil lac methanol, dalam nan hu 2 urang metai, 1 urang daok trak, mbuan metai. Kadha “urang iek ruak” adit ini, kol drei pang kadha vak di Thu Hiến hu ba tagok báo Tuổi Trẻ, brei thau ka bruk njauk jru mek cồn công nghiệp methanol:

Ruak Cúm mùa lac ruak njom mbak chip tapa jalan suak yava mai meng vi-rút. Ruak bhian hu tuk langik salih bilan. Mayah urang ruak oh samar taong ruak njauk jalan ye mbuan ngak brei kan kandah ka prein yava. Kadha urang iek ruak adit ini, khol dahlak hulin likau khan brei mikva thau dom bruk njauk ngak chip piah trun manieng dom triệu chứng di ruak cúm mùa. Kadha vak hu ba tagok mbao Prein yava saong raidiuk.

Bilan hè pandiak pa-uh nan ye rilo amaik ame bhian ba anek nao caluai ia, nao me-in tasik. Min bruk nao caluai oh hu dom pandap khik pacang rup, saong bruk vệ sinh oh njauk hadei di tuk caluai ye biak mbuan njauk ruak, abih di nyu lac ruak laneh laka tanye di uranaih. Yau nan, dom amaik ame njauk caik hatai sangka dom bruk hagait piah pacang ruak laneh laka tanye ka uraniah? Kol drei duah thau tapa kadha “urang iek ruak” harei ini:

Gah Y tế dunya (WHO) khan lac hu labaih 16.000 urang njauk ruak đậu mùa khỉ di 75 taneh ia mangaok dunya, dalam nan hu 5 urang metai. Di Việt Nam, urak ini oh ka hu urang halei njauk ruak đậu mùa khỉ, min ruak biak mbuan njaom tame saong tamuh tabiak di taneh ia drei lac bruk oh kan hagait. Ruak meda pambak meng menuac tapa menuac tuk daok jaik gauk, njaom mbak tapa pabah laka, tapa ia pabah prah tabiak saong tapa tangin pan dom pandap njaom anek ruak.

Dom dalikan ka bruk srau kadau hatai sahneng, trầm cảm oh daok lac bruk di ta-eng urang halei, nyu rah tabiak di yaok umo thun, tui labik daok... Abih di nyu nan lac, gam gam dalam tukvak jaik di ini, mangaok dom mạng xã hội jeng yau dom jalan khau tin, hu mboh rilo bruk pandik harao pambuak tal trầm cảm yau bruk oh tapa truh trak damak di bac da-a, bruk ngak, bruk meyut meyau... Ngak habar piah mboh, piah daong ka anek bhik, ka gauk gar, ayut sahabat yam tapa hu dom srau kadau ini? Kol drei duah thau tapa kadha “urang iek ruak” harei ini:

Pandiak tabiak darah lac sa ruak njom mbak chip kayua virus Dengue, ngak jhak tal prein yawa saong raidiuk di urang ruak. Ruak bhian tapa rilo tukvak karei di gauk. Yau nan min, hadei di tuk pandiak glong, urang ruak mbuan njauk ruak karei, ruak trak, laka barah rilo labik, nduac darah rilo, mbuan metai. Kadha “Urang iek ruak” adit ini, bác sĩ Nguyễn Minh Tiến, Sang iek ruak nhi đồng ban raya HCM tacei pato ka mikva thau tukvak ruak trak di pandiak tabiak darah: