Ruak viêm phổi lạ (lac viêm phổi kayua chủng coronavirus bahrau) dok rah tabiak di bhum châu Á. Adit dahlau, Karja ban Vũ Hán, Trung Quốc hu khan brei thau lac hu menuac metai ka 2 kayua viêm phổi mengmbuan chủng coronavirus bahrau. Jit ruak pambak tapa Việt Nam yau habar, pacang caga ruak yau habar tuk tết mai, menuac meng Trung Quốc tal Việt Nam du lịch biak rilo? Kadha urang iek ruak harei ni, khol drei duah thau ka bruk ni :

Bruk hu rilo mbang urang da-a nao payak puac thun saong dalam tuk Tết lac oh klaak hu min meyah drei nao mbang gam gam ye mbuan tagok kilo. Yau nan bilan urang da-a nao payak ini drei njauk mbang menyum mbiah tui jalan ba tabiak di drei. Jhui sahneng lac lavik lavik meng mbang yau nan nyu oh lamek, kayua calo labaih oh hu cuh khuah dalam harei nyu pataom veik jeng lamek di harei hadei. Meyah drei daok huac tagok kilo dalam tuk Tết ye dom panuac kakei hadei di ini meda ba mai siam lagaih ka drei:

Tui yaok pataom di Hội Tim mạch Việt Nam, dalam yaok 3 urang prong hu sa urang mbuan si njauk ruak tim mạch, rilo meng lac ruak mạch vành. Tok kuhria dom ruak gah tim mạch nyu ngak ka labaih 100.000 menuac metai yaok thun. Meyah kuhria gam tai biến mạch máu não song dom ruak baoh hatai karei karei, menuac metai tagok tal 200.000 urang, meblah labaih 1/4 dom menuac metai di Việt Nam yaok thun. Kadha: “ Urang iek ruak” adit ni, daa mik va song tong abih gauk duah thau ka ruak đột quỵ piah plaih dom jalan ba tal, saong thau cambaih “tuk vak meh” hadei di đột quỵ piah hu iek ruak chip:

Gam haong bruk raok tết, rilo ayut ranaih jak gauk nao ngak mekre ka mbuk. Piah abih takik jien ndo, tukvak samar drah,mbuan ngak, dom ayut palih ruah jalan ngak eng di sang. Yau nan min, oh njauk lac janih jru halei jeng siam ka pren yava. Kadha urang iek ruak adit ini, khaol drei duah thau ka dom kanjah jhak di jru njaom mbuk kurang chất lượng.

Klaok, pa-op katak, gaok glah meng nhôm, inox…lac dom janih pandap hu pandar rilo piah caik, piah riak atau tuk pandap mbang. Yau nan dom janih pandap ini hu siam mekre salamat halei oh? Kol drei duah thau tapa kadha “ndom oh haong pandap mbang oh hacih” harei ini nýe:

Tal bilan barak la-ar saong abih di nyu lac tuk jiak Tết, langik tuk harei bhian glaong ralo duk saong melam. Tuk harei langik 32 độ C min tal mong 9 atau 10 tuk melam ye langik la-ar. Kayua nhiet độ trun tagok yau nan nyu ngak ka jalan suan yawa di khol drei thu lagu, mbuan njom dom vi sinh gah langiu saong ba tal ruak. Kadha Urang iek ruak adit ini, da-a mikva saong grauk ayut duah thau dom jalan pacang caga ruak jalan suan yawa di bilan la-ar:

Bruk urang kamei ndih dhang hadei di tuk menek lac piah khik ấm ka rup pabhap. Min, dom bác sĩ ndom lac njauk duah jalan karei piah khik ấm, jhui brei ndik dhang kayua mbuan si jhak tal pren yava di amaik song anek. Kadha “ Urang iek ruak” adit ni, khol drei duah thau dom ruk kik mbuan hu meng bruk ndih dhang hadei di tuk ndih tapui:

Bruk mehit lac sa anek saih tal bac 7 sang bac THCS Đồng Khởi, Q.1, TP.HCM metai hadei di tuk njauk baoh mbal caoh njauk cada dalam tuk daok pathram me-in caoh mbal daok ngak ka rilo amaik ame duh hatai sahneng lac njauk brei ka anek drei ma-in caoh mbal halei oh.

Tui dược sĩ dinh dưỡng Lê Kim Phụng, dahlau daih pato di sang bac Đại học Y dược TP HCM, ia mesin ngak gia vị nêm nếm meda ngak brei trun Natri tổng thể nao tame rup pabhap, bo oh ngak patrun pahe di pandap mbang. Min meyah pandar rilo ia mesin dalam ngak pandap mbang ye nyu oh siam ka baoh hatai saong huyết áp. Hadei di ini, lac panuac kakei di dược sĩ dinh dưỡng Lê Kim Phụng dalam bruk pandar ia mesin yau habar ka nyu njauk:

Suy giãn tĩnh mạch lac ruak bhian mboh di urak ini. Bruk njauk sangka lac, kayua diuk rai tui saman birau, umo thun njauk ruak dak harei dak ranaih. Ruak bhian rah tabiak di dom urang ngak dom bruk njauk daok la rilo, dang lavik, takik nao mai yau urang ngak di văn phòng, gru pato, urang pablei pandap…