Đặc sắc cây nêu của người Cơ Tu ở thành phố Đà Nẵng
Thứ tư, 10:15, 29/11/2023Đỗ Quyên/VOV4
VOV4.VOV.VN - Cây nêu của người Cơ Tu ở Thành phố Đà Nẵng là hai cây tre có ngọn và lá được trồng hai bên cột lễ - cột x’nu, được uốn cong vòng cung và nối với nhau trên đỉnh cột lễ. Thân cây nêu còn được trang trí với các bó lá cọ non rất đẹp mắt.
Tại thành phố Đà Nẵng, cộng đồng người Cơ Tu hiện có khoảng 1.500 người, sống tại 3 thôn: Tà Lang, Giàn Bí của xã Hòa Bắc và Phú Túc của xã Hòa Phú.
Người Cơ tu ở Đà Nẵng có tên gọi Cơ tu nal, tức nhóm sống ở vùng thấp. Khu vực sinh sống chính của họ ở xã Hòa Bắc, nằm giữa khu bảo tồn thiên nhiên Bà Nà - Núi Chúa và Vườn Quốc gia Bạch Mã.
Dưới gốc nêu, đồng bào Cơ Tu đến từ TP Đà Nẵng đã tái hiện lễ hiến sinh trâu trong Ngày hội trình diễn cây nêu, giao lưu văn hóa, thể thao, du lịch 2023, tại Làng văn hóa
Vùng người Cơ tu ở xã Hòa Phú sinh sống ở phía Nam của ngọn núi Bà Nà. Địa vực cư trú của đồng bào là những dải đất hẹp ven các con suối được hình thành từ những dãy núi cao. Nơi cộng đồng sinh sống có nhiều thác ghềnh kỳ ảo tuyệt đẹp, những cánh rừng nguyên sinh đa dạng rất thuận lợi cho việc phát triển kinh tế du lịch.
Trong đời sống tinh thần của cộng đồng người Cơ tu, cây nêu như là một biểu tượng văn hóa và không thể thiếu trong các nghi lễ hiến tế. Hình thức sử dụng cây nêu của người Cơ tu rất đa dạng: cây nêu trong bản làng, cây nêu trong gia đình, cây nêu lễ hội, cây nêu trong tang ma.
Theo quan niệm xa xưa, cây nêu là chiếc cầu nối giữa thế giới con người và thế giới thần linh, là nơi dân làng dựng lên để tế lễ tạ ơn trời đất, là nơi dẫn lối cho tổ tiên, những người đã khuất được về với cõi vĩnh hằng, là lãnh địa bất khả xâm phạm quả tà ma và quỉ dữ; là nơi kết nối con người với con người, nhà này với nhà khác, làng này với làng khác, tạo nên một cộng đồng cùng chung sống đoàn kết, ấm no.
Trong Ngày hội trình diễn cây nêu, giao lưu văn hóa, thể thao, du lịch 2023 diễn ra tại Làng Văn hóa các dân tộc Việt Nam, các nghệ nhân Cơ Tu đến từ thành phố Đà Nẵng đã đem đến cây nêu độc đáo gắn với sinh hoạt tín ngưỡng.
Cây nêu là hai cây tre có ngọn và lá được trồng hai bên cột lễ - cột x’nu, được uốn cong vòng cung và nối với nhau trên đỉnh cột lễ. Thân cây nêu còn được trang trí với các bó lá cọ non rất đẹp mắt.
Từ điểm nối của hai ngọn tre có treo tượng chim chèo bẻo, đại diện cho tinh thần từ do của người Cơ Tu và các chùm tua rua như hoa và bông lúa, biểu trưng cho sự sinh sôi và phát triển.
Cây nêu là một thành tố có quan hệ mật thiết với cột lễ nhưng lại hoàn toàn tách rời với cây cột lễ. Cột lễ là trụ gỗ lớn được trang trí hoa văn cầu kì giữa sân nhà Gươl. Cột lễ có tác dụng như là cột thông thiên – tức là cầu nối giữa thế giới trần tục với thần linh trên trời, giữa bản làng với Giàng và những người đã khuất. Vì vậy, cột lễ là nơi dâng cúng lễ vật cho thần linh, nơi Giàng và thần linh xuống nhận vật hiến tế và chứng kiến buổi lễ.
Trên đỉnh cột lễ là một đoạn ống tre lồ ô được chẻ nhỏ tạo thành cái phễu ngửa lên trời, nơi chứa cái chỏm đuôi trâu hay con gà sống mà già làng ném lên sau khi kết thúc nghi thức hiến sinh để cầu nguyện điều gì đó cho dân làng.
Giữa thân cột, người Cơ Tu thường khắc chạm hình những cái cối nằm đối xứng trên dưới. Đây là hình ảnh trang trí đối sánh với các chuỗi bông lúa trĩu nặng từ cây nêu, vừa biểu đạt ý nghĩa: dân làng đã có đủ cối chày, chỉ còn chờ Giàng cho những vụ mùa bội thu.
Về hình thức, cột lễ là cách tái hiện dáng hình của Thần lúa, người Cơ Tu gọi là Yang haroo, hay hình ảnh của người phụ nữ Cơ Tu trong điệu múa dza dzá, họ đưa đôi tay lên trời là để tỏ lòng cầu xin có được hạt lúa của thần linh.
Người Cơ Tu xem đây như là một cái bàn thờ, nơi đón nhận sinh khí của đất trời, nơi thần linh tụ về hưởng thụ lễ vật và chứng giám các nghi lễ hiến sinh.
Viết bình luận