Pa choom p’too p’niên k’tứi đợ bh’rợ buôn bhrợ zâp t’ngay choom zooi cha groong muy bơr cr’ay trơơi boọ cơnh cr’ay c’lâng pr’hơơm, eh xooh, ca ay mr’loọng, ca ay đh’mâl (A/B), bhih têy dzung boop, k’hir virus, ca ay luônh… N’đhơ ca conh ca căn căh choom zư lêy p’niên k’tứi g’đach liêm pa zêng apêê cr’ay trơơi boọ đhị c’lâng pr’hơơm n’đhang công choom zooi p’niên k’tứi cha groong cr’ay lâng bh’rợ pa choom đoọng p’niên k’tứi đợ bh’rợ looih buôn bhrợ cơnh đâu:

Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế t’mêê xay moon xa nay ooy pr’luh trơơi boọ đhị c’lâng pr’hơơm lâng p’too moon zêl, cha groong pr’luh cr’ay.

Trâm dzung coh đác ngăn lalăm chô bêch đơơng chô bấc rau liêm choom đoọng ha c’rơ tr’mông. Ahêê năc pa ghit k’rang tr’pang dzung đoọng pa dưr dal c’rơ âng đay.

Tước ooy hân noo cha kêết năc râu tu bhrợ t’vaih cr’ăy coh c’lâng pr’hơơm bấc lâh mơ, pa bhlâng năc đhr’năng dưr vaih cr’ăy xooh k’đhap pơ hơơm căh choom dưah coh hân noo ha ọt (COPD) bấc lâh mơ. Cơnh đêêc cr’ăy xooh k’đhap pơ hơơm năc n’hau, đhanuôr lâng pr’zớc tước ooy t’ruih “Manuyh pa dưah đh’reh cr’ăy coh bhươl cr’noon” bêl đâu đoọng bơơn n’năl đhr’năng âng pr’luh cr’ăy n’nâu.

Muy coh pazêng cr’ay buôn lưm coh p’niên k’tứi bêl hân noo ha ọt năc ca ay luônh. Ting cơnh chuyên gia y tế, pa sạch a chắc a zân lâng đhr’năng âm cha năc bơr rau chr’năp bhlầng đoọng cha groong cr’ay nâu đoọng ha p’niên k’tứi.

Bêl boo túh lâng xang boo túh, vêy bấc râu dưr váih, đợ bhrung brăng, n’nóh x’xriing, đợ râu chất ta lơi... ting toọm đác chô hooi loong bấc đhị, bhrợ nha nhự môi trường lâng vêy đhr’năng dưr váih bấc râu pr’lúh cr’ay. Hân noo túh cung nắc pr’đơợ liêm buôn đoọng zâp râu vi khuẩn, vi rút bhrợ trơơi boọ pr’lúh cr’ay dưr chêếh váih lâng bhrợ cr’ay ha manứih. Bộ Y tế k’đươi moon zâp cơ quan, đơn vị lâng đhanuôr lêy cha mêết, bhrợ pa liêm zâp bh’rợ zêl cha groong pr’lúh cr’ay bêl hân noo boo túh liêm ghít cơnh đâu:

Cr’ay mr’nịt năc muy cr’ay đhur a chắc choom bhrợ căh liêm tước n’hang, mr’nịt âng hêê. Đâh bơơn năl c’leh âng cr’ay mr’nịt choom zooi zư pa dưah tơợ đâh.

Crêê achoo cặp năc buôn cr’pân tước a chắc a rang coon ma nuyh hêê tu băng cặp buôn bhrợ nhiễm trùng căh cợ năc vaih apêê cr’ay ngân cơnh lơơng, năc cơnh cr’ay dại. Tu cơnh đêêc, bêl crêê achoo cặp, zập ngai lêy bhrợ pa đâh pazêng bh’rợ nâu đoọng tệêm ngăn crơ âng c’la đay.

Bêl boo đhí lâng xang boo đhí, túh bhlong, vêy bấc râu chêếh váih, n’nóh x’xriing ta lơi ma loong ặt cóh đác, bhrợ nha nhự môi trường lâng vêy đhr’năng dưr váih pr’lúh cr’ay.

Apêê đong pa chăp ch’mêêt lêy xay moon, pazêng râu z’nươu bhrợ đha hum yêm vêy ta luc coh hot năc bhrợ bâc râu k’rang k’pân