Xang bêl cr’liêng xa nay Việt Nam vêy manứih k’ay bhíh trơơi tợơ bhọt đhị TP.HCM, bấc đhanuôr ặt k’rang k’pân đhị râu lướt moót âng pr’lúh cr’ay nâu. Hân đhơ cơnh đêếc, ting cơnh chuyên gia trơơi boọ cr’ay bhíh trơơi tợơ bhọt doọ vêy buôn trơơi boọ lâng choom zêl cha groong ha dang đươi bhrợ cơnh pa rơớt moon. T’ruíh Manứih pa dứah đh’réh cr’ay cóh bhươl cr’noon tuần nâu, xay moon tước đhanuôr lâng pr’zợc ooy cr’ay đậu mùa khỉ.

Cr’chăl tr’xăl hân noo năc pr’đơợ liêm đoọng ha pêê vi khuẩn bhrợ cr’ay c’lâng pr’hơơm dưr k’rơ. Pa bhlâng năc, p’niên k’tứi năc đoo apêê buôn crêê apêê cr’ay ooy c’lâng pr’hơơm. C’năt t’ruih “Ma nưih pa dưah đh’reh cr’ay âng bhươl cr’noon” tuần n’nâu, xay truih lâng đha nuôr lâng pr’zơc apêê cr’ay c’lâng pr’hơơm bâc coh p’niên k’tứi bêl cr’chăl tr’xăl hân noo lâng cơnh cha groong.

Cr’ay tu vi rut Adeno nắc mưy râu cr’ay vi rút cấp tính lâng hội chứng lâm sàng bấc cơnh, buôn lêy trơơi boọ vi rút cấp c’lâng pr’hơơm lâng c’léh cr’ay bấc bhlâng nắc viêm móh. Ha dang vi rút bhrợ váih cr’ay c’lâng pr’hơơm dứp pa zêng viêm phế quản k’tứi lâng éh xoóh. Cr’chăl tu Adenovirus bhrợ t’váih, n’léh váih zâp c’moo, hân đhơ cơnh đêếc, dưr váih k’rơ bấc bêl tr’xăl hân noo ha pruốt ch’noọng, cắh cậ c’loọt ha ọt.

Căh ng’tộ tước ooy cơ sở y tế, bấc pr’loọng đong coh zr’lụ da ding k’coong tỉnh Lai Châu năc dzợ ăt n’niên acoon đhị đong. J’niêng n’nâu năc râu tu bhrợ râu chêệt bil âng k’căn lâng acoon p’niên, bhrợ râu căh liêm crêê ooy c’rơ công cơnh râu liêm choom âng dân số. Bh’rợ n’niên k’coon coh đong xoọc đâu vêy đhr’năng dưr bâc lâh mơ, năc đơơh hân vêy apêê ban, ngành, đoàn thể, cấp uỷ chính quyền vel đong tươc xay moon, p’too pa choom.

Tri nắc râu ch’na đh’nắh vêy bấc dinh dưỡng, hân đhơ cơnh đêếc, ha dang đươi dua cắh liêm crêê cơnh, cắh crêê g’lúh nắc choom bhrợ cắh liêm crêê ha hêê. Hân noo boo đhí xoọc k’noọ tước cung nặc bêl zâp râu cr’ay trơơi boọ dưr váih k’rơ. Tu cơnh đêếc, lêy t’bhlâng pa dưr c’rơ âng a’chặc a’rang ooy cr’chăl nâu lâng mưy cơnh lêy cha liêm crêê, têêm ngăn. Cắh năl tri vêy crêê ặt ooy chế độ cha nâu cắh, lấh mơ nắc cóh k’coong ch’ngai ta luôn cha tri zâp t’ngay.

Goóh mắt dưr váih bêl đác mắt glúh váih cắh zâp cắh cậ đác mắt cắh vêy đợ mơ dầu liêm zâp bhrợ dzong ha mắt liêm choom lâng doọ bhrêy tắh, nhiễm trùng. Cr’ay nâu bhrợ cắh liêm crêê tước pr’ắt tr’mung. Đhị râu k’ay ngân lấh, mắt apêê p’niên choom lêy cắhm ghít liêm. T’ruíh Manứih pa dứah đh’réh cr’ay cóh bhươl cr’noon tuần nâu, azi xay moon tước đhanuôr lâng pr’zợc ooy râu tu, c’léh cr’ay lâng bhiệc zư padứah goóh mắt ooy p’niên. Đhanuôr lâng pr’zợc đương xơợng.

Thành phố Đà Nẵng xoọc n’léh váih bấc đhị pr’lúh k’hir plóh a’ham. XoỌc đâu, đhị Bệnh viện Đà Nẵng đợ mơ manứih k’hir plóh a’ham moót viện ting t’ngay ting dưr bấc, ooy đâu vêy bấc manứih k’ay ngân lêy zư pa dứah liêm ghít.

06 c’xêê tơơp c’moo đâu, tỉnh Quảng Ngãi xay moon k’noọ 1.300 cha năc crêê k’hir ploh a ham, dzooc knoọ 3 chu t’piing lâng cr’chăl đâu c’moo ahay. Pa bhlâng năc đhị thành phố Quảng Ngãi, pr’luh âi dưr vaih đhị 21/23 chr’val, phường âng thành phố. Đợ apêê k’hir ploh a ham dưr bâc, tỉnh Quảng Ngãi đh’rưah luh bhrợ pa liêm môi trường, c’chêêt cr’vov cr’vêêc đoọng zư lêy c’rơ đhanuôr.

Ahêê vêy năl, căh zập i-ốt coh a chăc buôn bhrợ tuyến giáp âng hêê vaih rau căh liêm?

Bâc ngai xay moon, ơy tiêm vaccine t’niêm 1, 2 lâng coh l’lăm ahay ơy crêê Covid-19 năc doọ dzợ ng’tiêm vaccine t’niêm 3, 4 tu k’pân vaih cr’ăy xang bêl tiêm. Ting cơnh PGS. TS. BS Phạm Quang Thái, Trưởng Văn phòng tiêm chủng t’bhưah miền Bắc- Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương nâu đoo năc cr’noọ căh crêê. Việt Nam bơơn lêy 3 cha năc crêê pr’luh Covid-19 t’mêê BA.5 doọ ngân lâng k’rang bhlâng biến chủng n’nâu ting t’ngay dưr vaih k’rơ lâh mơ. Đoọng n’năl ghít lâh mơ ooy râu liêm choom âng bh’rợ tiêm vaccine zâl Covid-19, c’nặt t’ruih: Manuyh pa dưah đh’reh cr’ăy coh bhươl cr’noon coh tuần n’nâu, đhanuôr lâng pr’zơc đh’rưah đương xơợng bh’rợ prá xay bhlưa PGS.TS.BS Phạm Quang Thái lâng PV Báo Sức khoẻ lâng Đời sống đoọng n’năl ghít lâh mơ ooy xa nay n’nâu ớ!