Covid-19 đớc bấc rau căh liêm, coh đêêc vêy pluyh xóc. Rau đâu bhrợ căh liêm tước bh’nơơn pr’ặt tr’mông âng pazêng ma nuyh ơy boọ Covid-19 lâng pazêng apêê boọ cr’ay xoọc zư pa dưah.

Pr’luh Covid-19 ơy bhrợ đhr’năng ặt pa đăn, pa nhâm bhlưa coon manuyh căh dzợ liêm cơnh c’xu lâng bhrợ muy k’bhuh tr’pác lalay coh xã hội, rau đâu buôn bhrợ vaih đhr’năng virus lâng cr’ay a’ngắt buôn trơơi boọ lâh mơ. Bấc ngai p’lơơp cr’ay âng đay đoọng oó ngai lơơng năl, rau đêêc bhrợ ha pêê zư pa dưah căh đâh loon.

Hân noo ha ọt tươc, nhiệt độ xiêr êp bhrợ ha p’niên k’tứi buôn vaih muy bơr râu cr’ăy. Tu cơnh đêêc, apêê k’conh k’căn zư lêy, băn par k’coon liêm lâh mơ đoọng p’niên k’tứi vêy c’rơ k’rơ coh hân noo ha ọt. T’ruih: Manuyh pa dưah đh’reh cr’ăy coh bhươl cr’noon bêl đâu năc xay truih ooy apêê k’conh k’căn muy bơr râu bh’rợ pa dưr c’rơ p’niên k’tứi coh hân noo ha ọt.

Ta luôn ng’đươi zơ nươu pa xiêr k’ăy vêy cơnh năc bhrợ râu căh liêm crêê ooy c’rơ đanh đươnh âng pr’zơc. Nâu cơy năc pazêng cr’ăy buôn u vaih âng bh’rợ ton đươi zơ nươu pa xiêr k’ăy.

Moot cr’chăl n’nâu, râu dưr vâc apêê ca ay đh’mâl tu cha kêêt năc râu căh râu c’jệ lêy. Hooi đh’mâl, ca ay a cọ, cr’hic a chăc a rang lâng ca ay mr’loọng buôn bhrợ k’đhap a chăc bêl xơợng bhrợ apêê bh’rợ zâp t’ngay. Lâh mơ, đhí cha kêêt buôn bhrợ ha pêê cr’ay dưr ngân lâh, Đoọng doó ăt zâng lâng đhr’năng k’đhap zr’năh n’nâu lâng zư đơc a chăc bhreh k’rơ, pr’zơc choom cha groong cr’ay lâng muy bơr cơnh, cơnh đâu:

T’mêê đâu, Bộ Y tế t’mêê vêy vaih bha ar pa gơi Sở Y tế apêê tỉnh, thành phố âng Trung ương n’đăh bh’rợ tiêm văc xin cha groong Covid-19 ha p’niên k’tứi tơợ 12-17 c’moo. Ting n’năc, Bộ Y tế vêy bhrợ t’bhưah apêê tiêm chủng Covid-19 ha p’niên k’tứi tơợ 12-17 c’moo, ting cr’chăl tơợ ruuh c’moo t’ha xiêr t’lach, tiêm l’lăm ha ruuh c’moo tơợ 16-17 c’moo lâng pa xiêr r’dợ c’moo, ting ooy bh’rợ đơơng âng văc xin lâng đhr’năng pr’luh cr’ay đhị vel đong.

Đọong zư lêy a chắc c’rơ tr’mông liêm, apêê chất dinh dưỡng lâng khoáng chất nắc muy rau chr’năp liêm bhlầng. Đhr’năng âm cha âng hêê nắc lêy ma mơ lâng liêm crêê. Râu đếêc đoọng lêy Vitamin C nắc muy coh pazêng chất dinh dưỡng lêy đoọng lêy coh a chắc. Đh’rưah lâng pa chô trách nhiệm coh đhr’năng dưr vaih liêm choom âng Collagen coh a chắc, a đoo dzợ chr’năp cơnh lâng ha dưr âng n’hang, c’rơ âng c’lâng a ham lâng pa dưah cr’ay. Nâu đoo nắc hau tu căh zập vitamin C choom bhrợ vaih bấc rau cr’ay, buôn t’vaih rau căh liêm tước ha y chroo.

Xang tiêm vaccine Covid-19 choom vaih đhr’năng cơnh lơơng ha dợ p’niên buôn cha ơh cha lêê, xó mút căh pa ghit tước c’rơ âng đay tợơ xang tiêm za nươu. C’la apêê ađhi cung căh ngoọ tước rau vaih coh a chắc đay nắc tu vaccine tu cơnh đếêc nắc a conh căn pa ghit lêy p’niên.

Tinh dầu tràm năc bh’nơơn âng cr’chăl uh bhrợ tơợ ha la lâng tu nhum âng tơơm tràm. Tinh dầu tràm ta bhrợ năc zêng tơợ muy tràm a năm. Râu tinh dầu n’nâu vêy vaih chất zêl khuẩn pa bhlâng tiêng cơnh alpha-terpineol, eucalyptol… vêy pr’đươi liêm bhlâng coh bh’rợ sát trùng, zư lêy c’lâng pr’hơơm. Pa bhlâng tiêng cơnh lâng apêê cr’ay bhih p’nung coh ga rứa lâng p’niên k’tứi.

Tổ chức Y tế bha lang k’tiêc (WHO) p’too moon zâp ngai đhiêp pâ năc năc choom đươi dua căh tươc 5g bhooh/t’ngay. N’đhơ cơnh đêêc xooc đâu, zâp ngai âi pâ ga rứa đhị Việt Nam đươi dua tơc 9,4g bhooh/t’ngay, bâc k’noọ 2 chu t’piing lâng cơnh p’too moon. Bh’rợ cha k’ría cơnh đêêc cr’đơơng ng’cơnh tươc c’rơ lâng ng’cơnh bhrợ đoọng choom oó lâh cha k’ría, cha groong pr’luh cr’ay lâng ha dưr dal c’rơ?