Muy coh pazêng cr’ay buôn lưm coh p’niên k’tứi bêl hân noo ha ọt năc ca ay luônh. Ting cơnh chuyên gia y tế, pa sạch a chắc a zân lâng đhr’năng âm cha năc bơr rau chr’năp bhlầng đoọng cha groong cr’ay nâu đoọng ha p’niên k’tứi.

Bêl boo túh lâng xang boo túh, vêy bấc râu dưr váih, đợ bhrung brăng, n’nóh x’xriing, đợ râu chất ta lơi... ting toọm đác chô hooi loong bấc đhị, bhrợ nha nhự môi trường lâng vêy đhr’năng dưr váih bấc râu pr’lúh cr’ay. Hân noo túh cung nắc pr’đơợ liêm buôn đoọng zâp râu vi khuẩn, vi rút bhrợ trơơi boọ pr’lúh cr’ay dưr chêếh váih lâng bhrợ cr’ay ha manứih. Bộ Y tế k’đươi moon zâp cơ quan, đơn vị lâng đhanuôr lêy cha mêết, bhrợ pa liêm zâp bh’rợ zêl cha groong pr’lúh cr’ay bêl hân noo boo túh liêm ghít cơnh đâu:

Cr’ay mr’nịt năc muy cr’ay đhur a chắc choom bhrợ căh liêm tước n’hang, mr’nịt âng hêê. Đâh bơơn năl c’leh âng cr’ay mr’nịt choom zooi zư pa dưah tơợ đâh.

Crêê achoo cặp năc buôn cr’pân tước a chắc a rang coon ma nuyh hêê tu băng cặp buôn bhrợ nhiễm trùng căh cợ năc vaih apêê cr’ay ngân cơnh lơơng, năc cơnh cr’ay dại. Tu cơnh đêêc, bêl crêê achoo cặp, zập ngai lêy bhrợ pa đâh pazêng bh’rợ nâu đoọng tệêm ngăn crơ âng c’la đay.

Bêl boo đhí lâng xang boo đhí, túh bhlong, vêy bấc râu chêếh váih, n’nóh x’xriing ta lơi ma loong ặt cóh đác, bhrợ nha nhự môi trường lâng vêy đhr’năng dưr váih pr’lúh cr’ay.

Apêê đong pa chăp ch’mêêt lêy xay moon, pazêng râu z’nươu bhrợ đha hum yêm vêy ta luc coh hot năc bhrợ bâc râu k’rang k’pân

P’niên k’tứi c’rơ zâl cha groong pr’luh cr’ăy căh ơy lâh liêm lâng c’rơ công căh lâh, buôn pa bhlâng crêê pr’luh cr’ăy bêl nhiệt độ tơợp xiêr ếp cơnh xoọc đâu ha dang căh vêy ta zư lêy liêm. Pa ngăn a chăc a zân đoọng ha p’niên coh đong năc chr’năp pa bhlâng. C’nặt t’ruih “Manuyh pa dưah đh’reh cr’ăy coh bhươl cr’noon” bêl đâu, xay truih tước ooy đhanuôr lâng pr’zớc muy bơr râu bh’rợ lêy bhrợ ghít bêl zư lêy p’niên coh cr’chăl plêệng cha kêết.

Ting cơnh apêê bác sĩ Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai xoọc vêy tước lâh 50% đợ apêê tước khám leh đhr’năng căh liêm crêê đăh đhr’năng bêch pị. Pa ghit lêy, coh đợ năc đoo vêy bấc ruh p’niên looih lâng bhiệc k’đhơợng điện thoại, cha ơh game, lêy mạng xã hội ta luôn coh ha dưm. Rau đâu bhrợ căh liêm tước c’rơ tr’mông, c’rơ pa bhrợ ta têng lâng bh’nơơn tr’mông tr’meh âng hêê.

Lấh 1 c’moo đâu, đhr’năng ta bhứch vắc xin ooy xa nay bh’rợ tiêm chủng t’bhứah k’tiếc k’ruung dưr váih đhị zâp vel đông cóh prang k’tiếc k’ruung, bhrợ tước bhiệc k’ực apêê p’niên cắh bơơn tiêm cha groong. Bêl cắh váih vắc xin đoọng tiêm, p’niên ặt zâng lâng đợ đhr’năng bh’rợ cơnh ooy? 

Cr’ay bạch hầu năc cr’ay boọ khuẩn, boọ độc cấp tính tu vi khuẩn bạch hầu bhrợ vaih.Cr’ay buôn lưm đhị p’niên k’tứi, đhơ cơnh đêêc cung choom vaih đhị apêê t’ha ha dang căh vêy cha groong. C’nặt t’ruih “Ma nuyh pa dưah đh’reh cr’ay đhị vel bhươl” tuần nâu, xay moon đoọng ha đhanuôr lâng pr’zơc năl cơnh cha groong cr’ay bạch hầu.