VOV4.Êđê - Phung hđeh điêt jing phung ênưih snăk tuôm ho\ng djăp mta klei rua\ aguah tlam. Kyuadah klei bi kdơ\ng ho\ng klei rua\ mơ\ng asei mlei hđeh adôk awa\t, boh nik ho\ng phung hđeh kgu\ 3 thu\n.

Hdrak ngă: Tơdah hđeh điêt dăl adu\ng, bha`, amâodah kdoh êa adu\ng snăn amâo mâo đei hyưt ôh. Anei jing klei kreh tuôm, ka dưi yap jing djo\ kman mơ\ng klei rua\ ôh. {ia\dah bi ba he\ hđeh kơ sang êa drao, tơdah [uh hđeh đ^ êngoh hlơr, kyuadah `u srăng jing klei đ^ nao kơ kjham hlăm êlan bi êwa, boh nik ho\ng phung hđeh kgu\ 3 mlan.

Phung hđeh mơ\ng 3- 6 mlan kreh đ^ êngoh êbeh 40⁰C, sna\n bi ra\ng klei bi hrut jing hu^ hyưt snăk, ba hđeh kơ sang êa drao mtam. Hđeh 6 mlan kơ dlông dah hdjul dưi mdrao kơ sang, brei mnăm lu êa, mnăm êa boh kroh kp^, brei hđeh mam mse\ si aguah tlam. Êngao ana\n dưi yua kdrăp pruih êwa mơ\ng brua\ mdrao mgu\n ]ia\ng kơ hđeh ênưih bi êwa, hrip ma\ êa k’hak hla\m ko\ng đo\k lehana\n êa du\ng. Tơdah [uh hđeh dleh bi êwa, klei rua\ amâo mâo lưh hlao, đ^ êngoh êbeh 39⁰C snăn ba mka\ dlăng kơ aê mdrao mtam yơh.

Klei rua\ knga: Phung hđeh 2 thu\n kreh mâo klei rua\ hlăm knga, boh nik bi mđu] êka hlăm knga. Phung hđeh mâo klei rua\ anei lu djo\ tuôm ho\ng êa\t. Knga kbia\ lu êa, ngă dăl hla\m knga, hđeh bi rua\ ktăl hlăm knga. Tăp năng mâo klei rua\ anei kyua êa ksâo giêt ling mu\t hlăm knga hđeh amâo mâo sut êjai dôk đih [uôp. Tơdah phung hđeh hia lu mâo mb^t ho\ng êngoh, amâodah hđeh ur rua\ knga, rua\ ko\, bo\k kkuê snăn ba hđeh kơ sang êa drao mtam mka\ dla\ng. Dưi yua ]hia\m hlơr ăp hlăm knga hlăm boh ko\ hđeh. Hdơr amâo mâo dưi duah yua êa drao kháng sinh hjăn ôh, kyuadah hu^ mâo klei amâo mâo jăk ho\ng êa drao, ênưih truh kơ klei dleh hlăm brua\ mdrao.

Klei rua\ hlăm êhu\ng: Ho\ng phung hđeh dôk suaih mâo klei bi [le\ o#, rua\ tian eh ana\n jing klei bhiăn aguah tlam. {ia\dah mb^t ana\n tơdah lo\ mâo klei rua\ hla\m tian, lehana\n êngoh hlơr snăn năng ai ana\n jing hđeh rua\ hlăm êhu\ng. Klei anei kreh mâo hla\m êhu\ng, hlăm prô]. Êjai nao mka\ dlăng klei rua\ hưn he\ bi ênu\m ho\ng nai aê êa drao. Aguah tlam klei rua\ kno\ng mdrao ma\ hjan kơ sang dua tlâo hruê hlao yơh, [ia\dah brei hdơr đăm lui hđeh truh kơ klei lu] êa hlăm asei mlei ôh, mse\ si thu [a\ng êgei mbah, thu ala\ mta, m’iêk [ia\, [ia\ êa ala\... Lo\ bi mbo\ êa kơ hđeh ho\ng hdră bi mnăm lu êa, amâodah tlo\ sarom… Tơdah hđeh đ^ êngoh hlơr, [le\ o# êrah, snăn pral ba mtam hđeh kơ sang êa drao. Đăm duah bi mnăm ma\ hjăn êa drao nao blei hlăm anôk ]h^ êa drao ôh, boh nik ho\ng phung hđeh kgu\ 2 mlan.

Rua\ kso\: Tơdah hđeh đ^ êngoh hlơr, kl^t kliêng ơ\ng l’la\t, mrôk adu\ng rua, bi êwa dleh, lehana\n bha` lu h^n kơ yăng đar, snăn klei anei jing kơ hđeh mâo klei rua\ hlăm kso\ leh. Kreh kbia\ hriê mơ\ng êa\t, amâodah amâo mâo jăk hlăm êlan bi êwa. Brei hđeh mdei msăn, lehana\n mnăm lu êa. Dưi yua kdrăp pruih êwa [hur ]ia\ng đru kơ hđeh bi êwa ênưih. Amâo mâo dưi ôh yua êa drao bi luh mtu\k, tơdah ka mâo ôh klei mta\ mtăn mơ\ng aê mdrao, kyuadah mtu\k kreh ngă kơ hđeh dăl dah da kyua hnư\ hla\m kso\.

Rua\ kpu\ng m’iêk: Tơdah [uh hđeh kreh mâo klei đ^ êngoh, lehana\n rua\ hlăm tian nah gu\, nao m’iêk rua\. Kyuana\n êjai m’iêk hđeh hia rua\, êa m’iêk [âo, tăp năng m’iêk kbia\ êrah. Ba mtam yơh hđeh mka\ dlăng ti sang êa drao. Dưi dưm êa hlơr hlăm giêt ăp hla\m tian hđeh. Đăm bi mnei ôh hđeh hlăm hmăm êa hlơr mâo kbhoh kbu [âo mngưi, kyua `u ngă bi ktăk hđeh. Brei hđeh mnăm lu êa.

Mđu] m[le\ ko\ng đo\k: Tơdah hđeh mtu\k lu boh nik hlăm mlam, mtu\k sa wa, snăn đing jing mâo klei rua\ ko\ng đo\k, lehana\n ada\t đo\k. Klei rua\ anei kbia\ hriê kyua djo\ kman, lehana\n kreh mâo hlăm wưng bi mlih yan.

Rua\ kuôp kso\: Êjai mâo klei bi êa\t hlăm du\m hruê, phung hđeh kreh dleh bi êwa rua\ hang hlăm ada\t đo\k, tăp năng hlo\ng truh rua\ hlăm jih asei mlei, kbia\ hriê mơ\ng klei kman ngă hlăm kuôp kso\. Klei rua\ kreh mâo hlăm wưng bi mlih yan, boh nik ho\ng phung hđeh kgu\ 6 mlan.

Klei rua\ jơ\ng kngan [a\ng êgei: klei rua\ jơ\ng kngan [a\ng êgei jing klei kreh mưng pia kơ sa mta klei rua\ bi êngoh hlơr, lehana\n bi mđu] hrah hla\m pla\ kngan, pla\ jơ\ng, lehana\n hlăm [a\ng êgei. Klei rua\ anei kbia\ hriê mơ\ng virus pô ngă. Bi ktlah he\ hđeh mâo klei rua\, lehana\n ba mdrao mtam. Ktuê ksiêm dlăng hu^ truh kơ klei rua\ hlăm dlô, lehana\n du\m klei rua\ djo\ tuôm ho\ng dlô. Truh kơ ara\ anei klei rua\ jơ\ng kngan [a\ng êgei ka mâo ôh êa drao mdrao klei rua\ anei. Kyuana\n brua\ răng mgang mơh jing phu\n, bi mdoh nanao asei mlei, bi mdoh wa\l hd^p mda. Mnơ\ng mnua\ hđeh yua mse\ si giêt êa ksâo, ]hiên mngan, mnơ\ng hđeh hlăp… rao he\ bi doh nanao ho\ng êa hlơr amâodah [hu hla\m mđia\ ]ia\ng mdjiê kman. Rao jơ\ng kngan hđeh jê` jê`, lehana\n amâo mâo brei ôh hđeh mlim, kgông mnơ\ng hlăp, kyuadah ênưih snăk tưp klei rua\ mse\ snăn.

Kyua ai kdơ\ng ho\ng klei rua\ jing awa\t, kyuana\n phung hđeh ênưih snăk mâo klei rua\ aguah tlam, lehana\n tơdah leh mâo klei rua\ pral snăk đ^ kơ kjham. Mơ\ng ana\n mơh, tơdah [uh hđeh đ^ êngoh hlơr, dlăng hđeh hia, amâodah ur rua\ hlăm ya anôk, snăn mđing bi ba mtam hđeh kơ sang êa drao mka\ dlăng thâo [uh lehana\n mdrao he\ mtam klei rua\ kơ hđeh.

                                                   Y Khem pô ]ih hlo\ng ra\k.