VOV4.Êđê -Đue# nao mb^t ho\ng thu\n mlan, asei mlei drei ênưih mơh mâo klei rua\ hluê ho\ng gưl thu\n. Mâo du\m klei bi knăl dưi thâo kral ana\p mâo klei rua\ hlăm asei mlei, ]ia\ng kơ drei mâo klei mđing. Tôhmô: Mse\ si klei bi ktăl hlăm jơ\ng, đuh lu mu\n amâo mâo thâo b^t phu\n agha, amâodah mâo klei ơ\ng hlăm gu\ ala\. kdrê] “Klei suaih pral – klei hd^p” hruê anei la] kơ du\m klei bi knăl ana\n đru thâo [uh klei rua\ hlăm asei mlei phung mniê lehana\n hdră răng mgang.

Tal êlâo klei đ^ êmo\ng êgao hnơ\ng boh nik hlăm tian:

Tơdah ho\ng hlei pô mlih nanao yơh m’iêng ao hơô amâo lo\ man ôh kyua k’iêng đ^ pro\ng [rưi [rưi, snăn mnuih ana\n ana\p dơ\ng mâo klei klei rua\ m’iêk [ê` hra, lehana\n mâo klei bi mlih amâo mâo jăk. Tơdah k’iêng pro\ng êbeh 80cm mniê, lehana\n 94cm ho\ng êkei snăn ana\p dơ\ng mâo klei rua\ ana\n yơh. Tơdah klei lo\ đ^ êmo\ng pral h^n kr^ng k’iêng êgao 88cm ho\ng mniê, lehana\n 102cm ho\ng êkei. Mơ\ng sui leh klei rua\ m’iêk [ê` hra kreh mđr^ng ho\ng mnuih mâo klei đ^ êmo\ng êgao hnơ\ng. Klei bi knăl ênưih kral jing bi êmăn êmik, klei m^n amâo lo\ kjăp, êrô m’iêk lu, lehana\n mhao êa nanao, ala\ amâo lo\ mnga], klei êrah êran amâo mâo lo\ hơ^t, lehana\n knhal tu] klei hd^p amâo mâo sui ôh.

Brei drei mđing kơ klei bi knăl anei, lehana\n mâo hdră răng mgang jăk h^n bi kriăng mjua\t ktang asei mlei hua\ [ơ\ng bi djo\ hnơ\ng, thâo t^ng mka\, [ơ\ng djăp mnơ\ng tu\ jăk. Nao mka\ dlăng jê` jê` klei rua\, lehana\n hmư\ klei nai aê êa drao k]e\ đru ]ia\ng dưi krơ\ng hnơ\ng [ê` hra mâo hlăm asei mlei, lehana\n răng hu^dah truh kơ klei đue# nao kơ kjham h^n.

Klei bi knăl [uh du\m anôk ơ\ng k`^ ju\m ala\:

Klei bi knăl anei jing kbia\ hriê mơ\ng klei rua\ mâo ana\n pia Xanthelasma kyua `u ksu\n prăi gu\ kl^t, bi knăl kơ klei rua\ cholesterol đ^. Nao mka\ dlăng êrah mmông êpa srăng thâo kla\ yơh pô ba klei rua\.

Tơdah leh nao mka\ dlăng thâo kla\ klei rua\, snăn dơ\ng bi mlih yơh knhuah hd^p, hua\ [ơ\ng bi djo\ hnơ\ng, lehana\n bi kriăng mjua\t ktang asei mlei. Klei rua\ cholestrerol, lo\ mưng pia jing mâo lu prăi hlăm êrah, anei jing klei rua\ amâo mâo dưi dlăng jing hơăi mang ôh, jing phu\n agha ba hriê klei rua\ truh kơ kboh, lehana\n êbuh đih.

Tơdah mâo lu gru mse\ si brăm ơ\ng ju\ ju\m ala\:

Tăp năng kbia\ hriê mơ\ng klei amâo mâo p^t, ăt truh kơ klei mse\ snăn mơh. {ia\dah du\m klei mse\ snăn kreh mâo kbia\ hriê mơ\ng du\m klei bi ktăl, lehana\n kreh dhuôr dhông nanao kyua ktăl ala\ amâodah adu\ng.

Snăn drei duah mtam ya mâo klei mse\ snăn, thâo dah mơ\ng [hu\l hei, thâo dah djo\ hoá chất hei… đăm bi djo\ ôh ho\ng du\m mta mnơ\ng ba truh kơ klei bi ktăl. Dưi yua êa drao kháng sinh mkhư\ klei bi ktăl, leh kơ năn nao băng kơ nai aê êa drao mtam mâo klei k]e\ đru.

Ktăl hlăm jơ\ng kngan:

Năng ai kyua anôk hd^p mda ma\ brua\ knua\ h’ăp msah, ]a\ [ơ\g jơ\ng mâo he\ klei bi ktăl amâo dưi lo\ tu\. Tăp năng hlo\ng truh kơ klei bi mđu], bi ênah, bi kđuh ko#, boh nik hlăm kplang kđiêng jơ\ng nah gu\.

Snăn rao bi doh, lui jơ\ng thu êlâo leh kơ năn mia krem mkhư\ mmao ktăl. Bi mdoh nanao lehana\n răng kơ jơ\ng thu s^t nik srăng djăl jih ktăl, lehana\n dưi mkhư\ mơh klei rua\.

Bi kđang êka hlăm k[iêk [a\ng êgei:

Klei bi knăl anei brei [uh jing asei mlei k[ah vitamin B lehana\n sắt, kyua [ơ\ng [ia\ đei djam mtam hla rơ\k ktơ\k, ]^m kđeh lehana\n boh mnu\, klei kđang mse\ snăn ênưih truh kơ klei kman mu\t.

Tơdah mâo klei mse\ snăn, drei yua êa drao krem mia ti anôk kđang lehana\n krơ\ng bi h’ăp kơ kl^t, bi hro\ klei rua\. Lo\ ksiêm dlăng mnơ\ng dhơ\ng drei [ơ\ng, lehana\n [ơ\ng mbo\ djăp mta mnơ\ng [ơ\ng k[ah drei la] leh kơ dlông.

Mâo klei bi ktăl hlăm asei mlei:

Tơdah mia ho\ng êa drao krem dlăng kăn hro\ snăn năng ai jing klei bi knăl mơ\ng klei rua\ celiac, klei rua\ kbia\ hriê mơ\ng klei amâo mâo jăk hlăm prô] mda, lehana\n ngă dleh kpăk kơ klei hrip ma\ mnơ\ng tu\ jăk mơ\ng mnơ\ng [ơ\ng. Mnuih mâo klei rua\ celiac amâo mâo thâo hrip ma\ ôh gluten, sa mta protein mâo mơ\ng mdiê [lê, mdiê amrak ju\. Ngă amâo mâo jăk kơ kl^t kliêng, bi ktăl bo\ asei mlei.

Mka dlăng bi nik djo\ s^t jing klei rua\ celiac s^t mơ\ amâodah hơăi, kno\ng aê mdrao dưi mka\ dlăng lehana\n bi kla\ klei rua\ anei, lehana\n [ơ\ng du\m mta mnơ\ng [ơ\ng amâo mâo ôh gluten tui si klei mta\.

{u\k luh êpih êjai:

Klei bi knăl anei brei thâo hnơ\ng sắt mâo hlăm êrah hro\ h^n ho\ng hnơ\ng yăng đar. Anei jing klei rua\ kreh tuôm ho\ng phung mniê kyua [uh mlan, lehana\n mơ\ng klei [a\ kkiêng kreh truh kơ klei k[ah êrah. Amâodah mâo klei rua\ djo\ tuôm ho\ng biăm kkuê ăt ngă kơ [u\k luh nanao mơh.

Bi kma\ dlăng êrah. Tơdah k[ah sắt, snăn lo\ mbo\ [ơ\ng djăp mta mnơ\ng [ơ\ng mâo lu sắt. Bi tơdah mâo klei rua\ hlăm biăm kkuê, snăn nao bi mka\ dlăng lehana\n mdrao mtam bi pral.

Kkâo kngan đrê` ênưih joh k’hak:

Mâo lu mta snăk mse\ si ma\ brua\ ktro\, amâodah kreh mia\ êa mir bi msiam kkâo kngan. Kkâo kngan đrê` kreh joh nanao, snăn lo\ thiăm biotin jing vitamin B7. Tơdah lo\ mâo klei bi knăl mkăn mse\ si êmăn êmik amâodah rua\ êgah hlăm atu\t klang, snăn nao mka\ dlăng kơ sang êa drao mtam, lehana\n mdrao mgu\n he\ bi jih klei rua\ anei.

Đuôm eh:

Klei bi knăl anei brei thâo hlăm asei mlei k[ah êa, lehana\n [ơ\ng k[ah mta êdjao. Mâo lu snăk mnuih [ơ\ng hua\ amâo mâo djăp ôh mta êdjao êjai hlăm klei hua\ [ơ\ng grăp hruê, kyuana\n ênưih truh kơ klei đuôm eh, amâodah pu\k tian.

Hlăm asei mlei ]ia\ng snăk mta êdjao amâo mâo lik, mâo hla\m mnơ\ng [ơ\ng adôk asa\r, wa\t ho\ng mta êdjao ênưih lik mâo hlăm amlơ\k mdiê [lê, pioh mkhư\ klei đuôm eh, lehana\n dưi krơ\ng mơh hnơ\ng cholesterol hlăm êrah bi djo\ hnơ\ng. Kyuana\n, bi mbo\ dua mta mnơ\ng anei, mâo lu hlăm djap mtam, boh hbei mse\ si karot, djam pho\k, braih hrah, boh kroh mtah, êtak êbai djăp mta…

            Kdrê] “Klei suaih pral – Klei hd^p” Hruê anei rue# ti anei. {ua\n lo\ bi tuôm ho\ng diih hlăm kdrê] anei hruê kăm êdei.

                                                                       Y-Khem pô ]ih ho\ng răk