VOV4.Êđê –Hlăm du\m thu\n mko\ mkra kr^ng [uôn sang mrâo, bruă duh mkra êpul hgu\m bruă ti Dak Lak [rư\ mâo klei mlih mrâo kơ hnơ\ng tu\, mđ^ lar bruă klam hlăm êpul bruă mkra mjing, ktrâo ata\t mnuih [uôn sang ti alu\ wa\l, mb^t ho\ng bruă mkra mjing, mko\ mkra ana\n knăl leh ana\n tui duah anôk ba ]h^. Klei g^r ktưn mơ\ng lu êpul hgu\m bruă đru mguôp bi mđ^ mko\ mkra kr^ng [uôn sang mrâo, bi mđ^ klei jho\ng hlăm hdră ngă lo\ hma klă klơ\ng, hơ^t kjăp.

Mâo lu blư\, hlăm du\m gưl êdeh w^t nao mơ\ng {uôn Ma Thuột – Êa Kar, tuê juăt mưng kdrê] êlan [uh 1 ]ô êkei đo\k blu\ kraih mnga] hâo hưn kơ bruă ngă lo\ hma lehana\n hâo hưn ]h^ mnia du\m mta mnơ\ng mse\ si braih siam, ]ê thảo dược, mnơ\ng [ơ\ng tu\ jăk, mơ\ng êpul bruă hgu\m pô mkra mjing. Mâo mnuih ]ia\ng blei du\m mta mnơ\ng, mnuih amâo mâo ]ia\ng blei ăt [uh khăp ]ia\ng mơh kơ pô ngă lo\ hma hlăk mâo lu klei g^r hiu duah anôk ]h^ mnơ\ng mâo mơ\ng êpul bruă hgu\m.

Pô ngă lo\ hma ana\n jing Phan Đình Xuân, khua g^t gai êpul bruă hgu\m lo\ hma mnia mblei, să Êa Ô kdriêk Êa Kar. Phan Đình Xuân yăl dliê kơ klei dleh dlan kơ mnơ\ng mă mơ\ng lo\ hma mâo hnơ\ng jăk mơ\ng Êpul hgu\m bruă hlăk tui tio\:

“Anôk ba ]h^ mnơ\ng mă mơ\ng lo\ hma mâo hnơ\ng jăk dleh dlan êdi, hmei bi nao hlăm du\m anôk ]h^ rang mdah mnơ\ng ]h^ mnia lehana\n brei phung ayo\ng adei nao hlăm du\m ]ar ]ia\ng hâo hưn mta mnơ\ng pô mâo. Mơ\ng mphu\n mko\ mjing êpul hgu\m bruă kâo ba nao êbeh 6 êbâo gưl ]ô mnuih hiu ]hưn dlăng, tui hriăm ]ia\ng bruă duh mkra mâo klei tu\ jing hluê hdră pla mjing doh”.

Mơ\ng hdră bruă mko\ mjing kr^ng [uôn sang mrâo ti ]ar Dak Lak dưi hluê ngă, bruă ngă lo\ hma doh ti ]ar mâo klei bi mđing h^n mkă ho\ng êlâo dih, ho\ng lu êpul hgu\m bruă hluê ngă. Djăp anôk bruă thâo săng klă, anei jing hdră ngă yuôm bhăn ]ia\ng Dak Lak bi mklă knuih k’hưm jing kr^ng ngă lo\ hma phu\n mơ\ng kluôm ala, msir mghaih klei ]huai kno\ng pla mjing mnơ\ng ka mkra mjing, amâo mâo djăp hnơ\ng ]ua\n. Boh nik gơ\ ho\ng kphê, mta mnơ\ng mrô 1 mơ\ng ]ar, kphê jăk mâo mă hjăn păn leh mkra mjing, hlăk mâo lu êpul hgu\m bruă lehana\n êpul bruă mnia mblei bi mđing, khă gơ\ thâo klă, hdră anei lu klei dleh dlan.

Trần Đình Trọng, khua g^t gai Êpul hgu\m bruă Công Bằng Êa Tu, [uôn pro\ng [uôn Ma Thuột brei thâo, truh ti wưng anei êpul hgu\m bruă mko\ mjing leh tur knơ\ng kphê mâo hnơ\ng jăk, mơ\ng đang war truh kơ bruă mkra mjing. Kphê asa\r hlăk mâo êpul bruă mnia mblei mtăp mđơr dlông ro\ng lăn hrui blei ho\ng ênoh d^ mơ\ng 7 êbâo – 10 êbâo hlăm 1 kg mkă ho\ng kphê aguah tlam. Êpul hgu\m bruă hlăk duh bi liê kơ bruă mkra mjing lehana\n sang mnia, k`ăm ba kphê jăk mâo mă hjăn păn {uôn Ma Thuột truh kơ kiê kngan mnuih blei yua:

“ Bruă pla mjing mơ\ng êpul hgu\m bruă h’^t kjăp leh. {ia\dah klei dleh dlan ara\ anei ana\n jing si be\ ngă ]ia\ng mnuih pla kphê thâo săng klă. Kyua ana\n êpul hgu\m bruă amâo mâo djăp prăk bi liê kơ bruă hâo hưn. Kno\ng ho\ng du\m phung mnăm kphê anei lehana\n digơ\ hdơr, digơ\ hriê blei. Ana\p truh êpul hgu\m bruă srăng hluê ngă chi hội kphê jăk mâo mă hjăn păn mơ\ng ]ar mko\ mjing, jak iêu du\m phung pla mjing kphê mâo hnơ\ng jăk ]ia\ng bi trông sang ]ơ ]h^ mnia”.

Duh mkra pla mjing jing 1 hlăm 19 hnơ\ng ]ua\n hlăm hdră bruă mko\ mjing kr^ng [uôn sang mrâo, nao truh kơ bruă kr^ng [uôn sang Việt Nam klă s^t mơh he\ amâo dah h’a^. }ia\ng ngă bi leh hnơ\ng ]ua\n anei, kơ klei mâo du\m êpul hgu\m bruă ngă bruă mâo boh tu\ dưn ]ia\ng ata\t mnuih [uôn sang ngă lo\ hma jing yuôm bhăn êdi.

}ia\ng mjing klei đ^ kyar, ]ar Dak Lak mâo du\m hdră êlan đru mdul klă s^t, hlăm ana\n mâo bruă đru du\m êpul hgu\m bruă kơ mnuih mâo hnơ\ng thâo hriăm jih đại học ]ia\ng mđ^ klei thâo kriê dlăng. }ar ăt hlăk lông ngă bruă đru mdul kluôm kơ du\m êpul hgu\m bruă, wa\t kơ hnơ\ng thâo kriê dlăng bruă mnia mblei, kơ sang ]ơ mnia, ngăn prăk lehana\n ba yua hdră mnê], kdrăp mrâo mrang… Klei yuôm bhăn h^n ana\n jing du\m êpul hgu\m bruă anei bi krơ\ng kjăp klei kpă ênuah kơ ênoh mrô, mâo klei ]ang hmang mđ^ kyar lehana\n mlih mrâo, bi kah klei thâo lehana\n du\m klei hriăm mơ\ng wưng lông hluê ngă thu\n 2018 – 2020 ]ia\ng mkra mlih wưng mđ^ lar. Mb^t ho\ng ana\n, du\m knơ\ng bruă djo\ tuôm srăng hrăm mb^t tui] hnơ\ng mb^t ho\ng du\m êpul hgu\m bruă, boh nik gơ\ hlăm brua\ msir mghaih klei dleh dlan kơ sang ]ơ mnia. Vũ Đức Côn, k’iăng khua Knơ\ng bruă Lo\ hma lehana\n Mđ^ kyar [uôn sang ]ar Dak Lak brei thâo:

“ Hlăm lu hdră bruă hmei mâo Hdră bruă hrăm mb^t ho\ng du\m êpul hgu\m bruă mđ^ kyar sang ]ơ mnia ti du\m [uôn pro\ng p’pro\ng. 3 thu\n ho\ng anei hmei mguôp mb^t ho\ng du\m boh [uôn pro\ng Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hà Nội, ngă bruă ho\ng Anôk bruă klei doh jăk mnơ\ng [ơ\ng huă du\m [uôn pro\ng anei lehana\n hâo hưn du\m êpul hgu\m bruă hlăk hluê ngă hdră mkra mjing [ia\dah hmei ktrâo la], krơ\ng kjăp hnơ\ng jăk lehana\n klei doh jăk mnơ\ng [ơ\ng huă đ^ h^n. }ia\ng mơ\ng ana\n du\m knơ\ng bruă kriê dlăng klei doh jăk mnơ\ng [ơ\ng huă anei, du\m mta mnơ\ng mơ\ng du\m êpul hgu\m bruă Dak Lak srăng dưi hâo hưn lehana\n ba ]h^ hlăm sang ]ơ mnia găl ênưih h^n”.

Kr^ng [uôn sang mrâo ti Dak Lak hlăk k]ưm knhal tui] gưl tal 2. Mnuih [uôn sang ngă lo\ hma, du\m êpul hgu\m bruă hlăk bi êdah bruă pô ngă phu\n, jho\ng kmlăn hlăm klei bi m^n hdră ngă lehana\n hlăk mâo du\m klei đ^ kyar. Knơ\ng bruă Lo\ hma, knơ\ng bruă tuh tia mnia mblei lehana\n du\m knơ\ng, dhar bruă, êpul bruă kđi ]ar, yang [uôn ti ]ar ăt hrăm mb^t hur har ho\ng mnuih [uôn sang, du\m êpul hgu\m bruă lehana\n êpul bruă duh mkra pla mjing ]ia\ng msir mghaih du\m klei dleh dlan. Ai tiê mko\ mjing kr^ng [uôn sang mrâo ana\n, hlăk đru du\m êpul hgu\m bruă ti ]ar đăo knang kpưn đ^, mse\ si klei yăl dliê mơ\ng Phan Đình Xuân, khua êpul hgu\m bruă Hợp nhất:

“ Ara\ anei ka jih ôh klei dleh dlan, [ia\dah ho\ng klei hrăm mb^t đru mơ\ng du\m gưl knơ\ng bruă, sơnăn hmei đăo knang sơnei; mnơ\ng hmei mâo srăng [rư\ hruê [rư\ jăk h^n lehana\n s^t nik srăng djo\ guôp ho\ng mnuih blei yua lehana\n sang ]ơ mnia”.

Hnơ\ng jăk mta mnơ\ng anei [rư\ hruê jăk ]ia\ng ]ia\ng djo\ guôp ho\ng sang ]ơ mnia, ana\n jing hdră tă ]ua mơ\ng Êpul hgu\m bruă ti Dak Lak, ăt jing hdră tă ]ua mơ\ng knơ\ng bruă lo\ hma ti anei. Êpul hgu\m bruă nao êlâo, mnuih [uôn sang ngă lo\ hma dưi ktrâo ata\t hluê mb^t, hlăk mjing 1 hdră ngă lo\ hma ênuk mrâo mrang, mjing thiăm klei mđ^ ai ]ia\ng mtru\t mjhar hdră bruă kr^ng [uôn sang mrâo ti alu\ wa\l.

H’Mrư pô ]ih hlo\ng răk