VOV4.Êđê- Hdrak ngă jing klei ruă hlăm êlan bi êwa kyua kman hdrak pô ngă. Klei ruă khăng mâo hlăm yan pui mnga, mâo klei tưp lar pral hlăm êpul êya. Lu mnuih khăng amâo thâo răng ôh ho\ng klei hdrak ngă, khă dah, hlăm h[uê ênuk mâo leh lu klei ruă tưp pro\ng mơ\ng hdrak ngă, ngă du\m êbâo ]ô mnuih djiê hlăm kluôm ro\ng lăn. Kyua anăn, grăp ]ô mnuih brei thâo răng, mprăp kơ pô hdră gang mkhư\ klei hdrak ngă tu\ dưn, boh nik hlăm yan klei ruă Covid-19 ăt mâo dleh ktuê dlăng.

Ara\ anei mâo 3 mta klei rua\ hdrak kreh mâo jing: Hdrak A, hdrak B lehana\n hdrak C. Klei rua\ hdrak kreh mâo lu ho\ng mnuih jing hdrak A lehana\n hdrak B. Tơdah mâo klei rua\ hdrak, mnuih rua\ kreh mâo du\m klei bi êdah mse\ si mtu\k, êngoh, êma\n êmik, rua\ hla\m asei mlei, bha`, da\l adu\ng…

Klei rua\ hdrak kreh mtưp mơ\ng mnuih kơ mnuih lu jing hla\m êlan bi êwa. Tơdah sa ]ô mnuih hdrak, mtu\k, bha`, êa bah êa du\ng k]a^ sra\ng mđung kman hla\m êwa ang^n lehana\n hlei pô ta\m hrip sra\ng djo\ klei rua\.

Klei rua\ hdrak dưi thâo tưp mơ\ng mnơ\ng rông mơh mse\ si hdrak A H1N1, H5N1, H7N9, H5N6…  Mta hdrak anei hu^ hyưt sna\k, `u nga\ truh mkrah wah ênoh mnuih rua\ nao truh kơ djiê. Aê mdrao Trịnh Quang Trí, Khua anôk brua\ ksiêm dla\ng klei rua\ tưp ]ar Daklak brei thâo:

“Kha\dah klei rua\ hdrak mơ\ng mnơ\ng rông bi mtưp kơ mnuih jing [ia\ đui] [ia\dah kman anei ktang lehana\n nga\ kơ mnuih rua\ truh kơ djiê truh 50% mtam. Hla\m h[uê ênuk mâo leh lu mnuih rua\ lehana\n boh nik gia\m anei jing klei rua\ hdrak A H1N1 thu\n 2009. Ênoh mnuih djiê hla\m tar ro\ng la\n kyua klei rua\ anei nga\ truh êbeh 280 êbâo ]ô. Jing lu h^n mka\ ho\ng klei rua\ tar ro\ng la\n dôk tla\ ana\p jing Covid- 19”.

Ara\ anei mâo lu mnuih amâo đei mđing ho\ng klei rua\ hdrak lehana\n kreh ]o\ng pô nao blei êa drao w^t mna\m tơdah mâo klei bi kna\l mơ\ng klei rua\ anei. Kha\ sna\n, klei anei ba lu klei hu^ hyưt êdi ho\ng phung hđeh điêt, mnuih mâo klei rua\ ktro\ mka\n mse\ si mâo mta mmih hla\m asei lu, klei rua\ êrah đ^, phung rua\ kso\ kjham (COPD). Ho\ng mnuih ai bi kdơ\ng ho\ng klei rua\ awa\t hu^ sra\ng mâo klei rua\ kjham hla\m kso\, đa đa truh kơ djiê. Ho\ng phung mniê ba tian hla\m 3 mlan tal êlâo, klei rua\ hdrak hu^ sra\ng nga\ proh anak ^, anak ^ djiê hla\m tian am^ amâo dah anak ^ mâo lu klei amâo ja\k. Kyua ana\n, tơdah [uh asei mlei amâo suaih, brei drei nao mka\ dla\ng klei suaih pral lehana\n mâo klei đru k]e\ mơ\ng phung nai aê mdrao ]ia\ng ba yua êa drao djo\ hdra\.

}ia\ng gang mkhư\ klei rua\ hdrak, hdra\ tu\ dưn h^n ara\ anei mâo anôk brua\ mdrao mgu\n mta\ brei ra\ng ana\n jing tlo\ vaccine gang mkhư\ klei rua\ hla\m gra\p thu\n, boh nik ho\ng mnuih ênưih mâo klei rua\ anei mse\ si phung hđeh, phung mniê ba tian, mnuih mơ\ng 60 thu\n kơ dlông, boh nik ho\ng mnuih mâo klei rua\ ktro\ mka\n mse\ si mâo mta mmih hla\m asei lu, klei rua\ êrah đ^, phung rua\ kso\ kjham. Aê mdrao Trịnh Quang Trí, Khua anôk brua\ ksiêm dla\ng klei rua\ tưp ]ar Daklak brei thâo:

“Hla\m vaccine anei mâo 3 mta gang mkhư\ klei rua\ ana\n jing A H1N1, H3N2 lehana\n hdrak B. Vaccine anei gra\p thu\n brei drei tlo\ 1 blư\ kyua kman hdrak kreh mâo klei bi mlih. Du\m mta êa drao mdrao klei rua\ hdrak ara\ anei pa\t ]ia\ng jih ka mâo mta êa drao thơ\ng dưi mdrao jih ôh [ia\dah hdra\ gang mkhư\ ja\k h^n jing tlo\ vaccine amâo dah mđ^ h^n klei ep mjua\t asei mlei ]ia\ng mđ^ klei suaih pral pô”.

Êngao kơ brua\ tlo\ vaccine gang mkhư\ klei rua\ hdrak, gra\p ]ô mnuih brei: Rơ\ng kja\p klei bi mdoh asei mlei, rao nanao kiê kngan ho\ng k[u, êa doh; bi mdoh nanao ko\ng đo\k pô ho\ng klei ksu\ng êa hra; bi mđao asei mlei; Hua\ [ơ\ng dja\p mnơ\ng tu\ ja\k; Bi hro\ klei bi mje\ êro ho\ng mnuih mâo klei rua\ hdrak amâo dah đing mnuih mâo klei rua\ hdrak. Tơdah mâo klei bi kna\l mơ\ng klei rua\ hdrak drei đa\m nao ti anôk lu mnuih ôh. Tơdah nao brei drei trua\ ]hia\m guôm [o# k`a\m gang mkhư\ hu^ mtưp kơ pô mka\n./.

Pô mblang:  H'Nê]  Ê`uôl