VOV4.Êđê- Ti anăp klei tưp lar pral mơ\ng klei ruă tưp hlăm êlan bi êwa mơ\ng kman Corona mta mrâo (nCoV) ti Trung Quốc leh anăn du\m ala ]ar dlông ro\ng lăn, hlăm anăn mâo Việt Nam, mb^t ho\ng bruă mdrao mgu\n kluôm ala ]ar, bruă mdrao mgu\n ]ar Dak Lak, thâo pral, ngă jăk lu hdră gang mkhư\ klei ruă tưp anei, k`ăm răng mgang klei suaih pral, klei hd^p mnuih [uôn sang, amâo brei klei ruă tưp lar.

Leh Phu\n brua\ mdrao mgu\n mâo Asa\p mtru\n mrô 03 kơ brua\ mđ^ h^n hdra\ gang mkhư\ ho\ng klei rua\ kjham hla\m êlan bi êwa mơ\ng kman Corona (nCoV) nga\, hla\m du\m hruê ako\ thu\n mtam, êlâo lehana\n hla\m gưl mdei têt Nguyên đán Canh Tý 2020, anôk brua\ mdrao mgu\n Daklak mko\ mjing leh Klei bi k[^n mjê] k`a\m po\k hdra\ gang mkhư\ ho\ng klei rua\ tưp. Mơ\ng hruê 2 Têt, phung khua kia\ kriê anôk brua\ mdrao mgu\n g^t gai leh Sang êa drao pro\ng kr^ng La\n dap kngư nga\ hdra\ gang mkhư\ ho\ng klei rua\, mko\ mjing anôk mdrao bi ktlah, rơ\ng mâo dja\p êa drao gu\n, kdra\p mnơ\ng, anôk brua\ nah gu\ yua kơ hdra\ do\ng mdrao, bi ktlah mnuih rua\ hluê si klei k]ah mtru\n mơ\ng Phu\n brua\ mdrao mgu\n. Mb^t ana\n, mta\ kơ anôk brua\ hâo hưn bi êdah kla\ nik klei dôk mâo, la\m lui du\m klei hâo hưn soh ]huai amâo s^t hla\m hla po\k web yang [uôn lehana\n du\m hra\ klei mrâo điện tử amâo djo\ k`a\m ba klei kdja\t k[la hla\m [uôn sang.

Leh kơna\n, Knơ\ng brua\ mdrao mgu\n a\t mko\ mjing klei bi k[^n trực tuyến po\k du\m hdra\ gang mkhư\ ho\ng klei rua\, ]ih mkra hdra\ ba mdah kơ Anôk brua\ sang ]ư\ êa ]ar bi mkla\ hluê ho\ng klei mâo mgưt 4 boh klei hu^ bluh mâo ti alu\ wa\l mse\ si: Ka mâo mnuih rua\, Mâo leh mnuih rua\, Mnuih rua\ ba mtưp kơ pô mka\n ho\ng hnơ\ng [ia\, Mnuih rua\ ba mtưp kơ mnuih mka\n ho\ng hnơ\ng lu. Aê mdrao Nguyễn Hữu Huyên, Khua adu\ brua\ thơ\ng kơ brua\ mdrao mgu\n, Knơ\ng brua\ mdrao mgu\n ]ar Daklak bi mkla\:

Anôk brua\ mdrao mgu\n hmei pral po\k nga\ mtam hra\ m’ar g^t gai mơ\ng Phu\n brua\ mdrao mgu\n. Hmei a\t đru k]e\ kơ Anôk brua\ sang ]ư\ êa ]ar akâo mko\ mjing Anôk g^t gai hdra\ gang mkhư\ ho\ng klei rua\ kjham hla\m êlan bi êwa mơ\ng kman Corona nga\. Mb^t ana\n, hmei a\t mđ^ hdra\ hâo hưn, mtô mblang ]ia\ng kơ mnuih [uôn sang thâo sa\ng, amâo hu^ hyưt, kdja\t k[la ôh. Kơ hdra\ do\ng mdrao, hmei g^t gai anôk brua\ mdrao mgu\n mpra\p kr^ng mdrao bi ktlah mnuih rua\ hriê mka\ dla\ng lehana\n mdrao mgu\n du\m klei rua\ hla\m êlan bi êwa, bi ktlah mnuih rua\ mâo klei đing hu^ ta\m mâo klei rua\ anei.

Ara\ anei Daklak dôk ti hnơ\ng tal 1, jing ka mâo mnuih rua\ kjham hla\m êlan bi êwa mơ\ng kman nCoV nga\, kyua ana\n, anôk brua\ mdrao mgu\n dôk tuh êyuh ai tiê kơ hdra\ gang mkhư\. Anôk brua\ ksiêm dla\ng klei rua\ tưp ]ar Daklak mko\ mjing leh êpul dôk gak ra\ng jih hruê mlam, mpra\p hdra\ gang mkhư\ ho\ng klei rua\ tơdah mâo klei tio\ nao, rơ\ng kja\p hdra\ ksiêm dla\ng, ]ua\l kr^ng mâo klei rua\, mbha ]hia\m guôm [o#, ]hum ao ra\ng mgang kơ phung knua\ druh ma\ brua\ mdrao mgu\n, êa drao mdjiê kman kơ sang êa drao. Mb^t ana\n, mđ^ hdra\ hâo hưn lehana\n hra\ m’ar ktrâo la] kơ hdra\ gang mkhư\ ho\ng klei rua\ kjham hla\m êlan bi êwa mơ\ng kman Corona nga\. Aê mdrao Trịnh Quang Trí, K’ia\ng khua anôk brua\ ksiêm dla\ng klei rua\ tưp ]ar Daklak brei thâo:

Hluê nga\ asa\p g^t gai mơ\ng Phu\n brua\ mdrao mgu\n lehana\n Anôk brua\ sang ]ư\ êa ]ar Daklak, anôk brua\ mdrao mgu\n mpra\p leh dja\p hdra\ k`a\m gang mkhư\ ho\ng klei rua\ anei. Anôk brua\ ksiêm dla\ng klei rua\ tưp jing êpul êya dôk gak ra\ng, gang mkhư\ ho\ng klei rua\, hluê ana\n, hmei ]ih mkra leh hdra\ k]ah, kah mbha hruê dôk gak răng, hmei a\t hưn mthâo nanao ho\ng Knơ\ng brua\ mdrao mgu\n a\t mse\ mơh du\m êpul êya djo\ tuôm.

}ia\ng mka\p kơ hdra\ do\ng mdrao mnuih rua\ ti gra\p alu\ wa\l, Phu\n brua\ mdrao mgu\n mta\ leh kơ Sang êa drao pro\ng kr^ng la\n dap kngư mko\ mjing kr^ng bi ktlah, do\ng mdrao mnuih rua\ djo\ kman Corona. Êngao ana\n, ]ia\ng mdrơ\ng ho\ng boh klei jhat hu^ ta\m mâo, Knơ\ng brua\ mdrao mgu\n ]ih mkra leh hdra\ ba yua anôk brua\ mdrao mgu\n tal 2 jing Sang êa drao mdrao klei rua\ Hnak lehana\n kso\ nga\ anôk mdrao bi ktlah, do\ng mdrao mnuih rua\. Aê mdrao Võ Minh Thành, K’ia\ng khua sang êa drao pro\ng kr^ng la\n dap kngư brei thâo:

Leh mâo klei hâo hưn kơ mnuih mâo klei rua\ mơ\ng kman Corona tal êlâo ti Việt Nam, Sang êa drao pro\ng kr^ng la\n dap kngư mko\ mjing leh anôk mka\ dla\ng lehana\n do\ng mdrao mjê] kơ mnuih mâo klei bi kna\l rua\ hla\m êlan bi êwa. Tơdah mâo klei đing djo\ kman Corona, mnuih rua\ sra\ng dưi ba ti anôk mdrao bi ktlah. Hdra\ ba mnuih rua\ mơ\ng kr^ng mka\ dla\ng truh kơ anôk bi ktlah a\t mâo êlan nao mdê mơh k`a\m bi hro\ klei tưp lar. Mb^t ana\n, sang êa drao mta\ nanao kơ mnuih rua\ lehana\n go\ sang mnuih rua\ yua ]hia\m guôm [o#, bi phung ma\ brua\ mdrao mgu\n dưi mka\p nanao ]hia\m guôm [o# êjai ma\ brua\.

Leh hmư\ ]ar Khánh Hoà hưn mâo sa ]ô mnuih mâo klei rua\ kjham hla\m êlan bi êwa mơ\ng kman Corona (nCoV) nga\ lehana\n hưn mthâo mâo leh klei rua\, Knơ\ng brua\ mdrao mgu\n ]ar Daklak mko\ mjing leh hdra\ ksiêm dla\ng brua\ gang mkhư\ ho\ng klei rua\ anei ti kdriêk Mdrak, alu\ wa\l sia\ knông ho\ng kr^ng mâo klei rua\. Tinei, leh ksiêm dla\ng hdra\ mpra\p kơ anôk brua\ nah gu\, êa drao gu\n, mnơ\ng yua kơ brua\ mdrao mgu\n, kr^ng mka\ dla\ng, kr^ng bi ktlah ti Anôk brua\ mdrao mgu\n kdriêk, êpul ksiêm dla\ng ma\ leh brua\ ho\ng Anôk g^t gai hdra\ gang mkhư\ ho\ng klei rua\ hu^ hyưt ti mnuih mơ\ng kdriêk lehana\n ba mdah du\m hdra\ sir mjê] mâo: Mko\ mjing Anôk g^t gai hdra\ gang mkhư\ ho\ng klei rua\ kjham hla\m êlan bi êwa nCoV lehana\n êpul bi kdơ\ng pral ho\ng klei rua\, Mko\ mjing sang êa drao mbe\ hiu; Tơdah mâo klei rua\ tưp bi mko\ mjing sa kr^ng nah êngao Anôk brua\ mdrao mgu\n ]ia\ng bi ktlah mnuih rua\, bi hro\ klei tưp lar kơ pô mka\n; hluê nga\ hdra\ bi ktlah, bi mlih gưl mdrao hluê si klei k]ah mtru\n mơ\ng Phu\n brua\ mdrao mgu\n.

Mđr^ng ho\ng brua\ ksiêm dla\ng hdra\ gang mkhư\ ho\ng klei rua\, Knơ\ng brua\ mdrao mgu\n a\t m’^t hra\ truh kơ Adu\ brua\ mdrao mgu\n du\m kdriêk, wa\l krah, [uôn pro\ng mko\ mjing êpul ksiêm dla\ng anôk ]h^ ]hia\m guôm [o#, êa drao rao kiê kngan lehana\n du\m mnơ\ng yua hla\m brua\ mdrao mgu\n mơ\ng ara\ anei truh kơ jih mlan 3/2020, mta\ kơ anôk brua\ anei amâo mđ^ ênoh ]h^, amâo mka\m pioh mnơ\ng ]h^, ba w^t klei tu\ kơ pô lehana\n msir mghaih ktang du\m anôk brua\ nga\ soh, kjham h^n jing brei kđa\l [a\ng amâo dưi lo\ ]h^ ôh hluê si klei g^t gai mơ\ng K’ia\ng khua knu\k kna. Anôk ksiêm dla\ng dhar brua\ mdrao mgu\n mphu\n hluê nga\ ti du\m anôk ]h^ êa drao ti alu\ wa\l [uôn pro\ng [uôn Ama Thuột mơ\ng hruê 1/2/2020 mtam.

Ho\ng du\m hdra\ pral, anôk brua\ mdrao mgu\n ]ar Daklak mâo hdra\ k`a\m sra\ng dưi mkhư\ klei rua\ kjham hla\m êlan bi êwa mơ\ng kman Corona nga\ tơdah bluh mâo ti alu\ wa\l, amâo lui klei rua\ anei đ^ lar, ra\ng mgang klei suaih pral mnuih [uôn sang lehana\n hdra\ brua\ duh mkra alu\ wa\l./.

Klei ruă kjham hlăm êlan bi êwa mơ\ng kman Corona (nCoV) mta mrâo hlăk jing klei hu^ hyưt mơ\ng kluôm ro\ng lăn. Khă sơnăn, hluê si klei mtô la] mơ\ng bruă mdrao mgu\n, mnuih [uôn sang đăm hu^ hyưt, ru\ng răng ôh, [ia\dah brei thâo mprăp kơ pô du\m klei thâo gang mkhư\ klei ruă bi djo\, tu\ dưn ]ia\ng răng mgang klei suaih pral kơ pô, go\ sang leh anăn êpul êya. Ti tluôn anei, Aê mdrao Trịnh Quang Trí - K'iăng Khua Anôk bruă ktuê dlăng klei ruă ]ar Dak Lak w^t la] kơ hdră gang mkhư\ klei ruă kjham hlăm êlan bi êwa mơ\ng kman nCoV.

-Ơ Aê mdrao! Si klei bi knăl mơ\ng klei rua\ hla\m êlan bi êwa kjham mơ\ng kman virus corona? Lehana\n si ]ia\ng thâo bi knăl klei mdê mơ\ng klei rua\ anei ho\ng du\m klei rua\ hlăm êlan bi êwa mkăn?

Bs Trinh Quang Trí: Klei bi knăl mơ\ng klei rua\ hlăm êlan bi êwa kjham mơ\ng virus corona ngă amâo mâo jăk mdê ôh ho\ng du\m klei bi knăl mơ\ng du\m klei êngoh hdrak aguah tlam, êlâo h^n jing đ^ êngoh, leh kơ ana\n dơ\ng mtu\k, dah kjham h^n dleh bi êwa, kjham h^n dơ\ng jing bo\k kso\ lehana\n ba đih kơ sang êa drao. Kyuana\n ]ia\ng kơ thâo kla\ sa ]ô mnuih mâo klei rua\ mơ\ng kman virus corona amâodah hơăi snăn dlăng ti du\m klei bi knăl snăn; tal dua jing mnuih ana\n kbia\ hriê mơ\ng kr^ng mâo klei rua\ tưp. Bi ho\ng phung đing mse\ snăn hlo\ng ngă klei bi ktlah mtam, lehana\n ngă du\m brua\ mka\ dlăng êrah, lehana\n ara\ anei kno\ng brua\ mka\ dlăng êrah kơh thâo kral kla\ mnuih ana\n mâo kman corona amâodah hơăi.

-Si yang [uôn bi răng mgang kơ pô ho\ng klei rua\ tưp anei Ơ aê mdrao?

Bs Trịnh Quang Trí: Ara\ anei klei rua\ anei ka mâo ôh êa drao mdrao hlao klei rua\ anei, lehana\n ka mâo mơh vaccine pioh răng mgang. Kyuana\n kno\ng mâo klei mta\ kluôm mse\ ho\ng du\m mta klei rua\ ka tuôm mâo êa drao dưi mdrao ana\n mơh, ana\n jing bi mdoh asei mlei pô ho\ng hdră rao nanao kiê kngan ho\ng kbu mđu\ ti gu\ êa knang, amâodah rao ho\ng êa drao rao mdjiê kman hlăm kngan. Lehana\n ba yua du\m hdră mse\ si trua\ ]hia\m guôm [o# tơdah kbia\ hiu hlăm anôk lu mnuih, hlăm anôk kr^p mse\ si hlăm êdeh phiơr, êdeh êdâo đ^ lu mnuih. Mb^t ho\ng ana\n, bi [ơ\ng ksa\ mnăm tu\k, lehana\n mđ^ ai ktang kơ asei mlei, kyuadah virus kman corona amâodah ya mta kman mkăn mse\ mơh kreh kma ngă kơ mnuih mâo ai kdơ\ng ho\ng klei rua\ awa\t êdu h^n mse\ si mnuih khua thu\n, mnuih mâo leh klei rua\ mkăn mse\ si klei rua\ êrah đ^, klei rua\ mâo mta mmih hlăm êrah…

Bi tơdah mtu\k lehana\n bha`, snăn drei mtu\k guôm he\ ho\ng ]hia\m musuar amâodah ]hia\m mơar, leh kơ ana\n klăp hwiê he\ hla\m huôm djah. Êdei kơ ana\n rao mtam kiê kngan bi doh ho\ng kbu, hu^dah mâo du\m drei kman đuôm hlăm pla\ kngan. Lehana\n tơdah ma\ kngan ho\ng mnuih mkăn ana\n yơh jing êlan bi mtưp klei rua\.

-Ara\ anei ]hia\m guôm [o# jing mnơ\ng yua aguah tlam leh mơ\ng lu mnuih. Kyuana\n akâo aê mdrao mblang brei si klei trua\ ]hia\m guôm [o# bi djo\ hdră?

Bs Trịnh Quang Trí: Aguah tlam, ]hia\m guôm [o# mơ\ng sang êa drao mâo dua nah, nah mâo êa mtah jing kơ êngao, nah mâo êa ko# hlăm lam. Lehana\n mđing mâo kdrê] jar ksueh nah dlông knuh adu\ng. Tơdah drei trua\ hlo\ng guôm kr^p mtam adu\ng lehana\n [a\ng êgei, leh kơ ana\n yua dua [e\ kđiêng dje\ buêh jar ksueh ]ia\ng kơ ]hia\m guôm [o# ana\n hyua\ kr^p knuh adu\ng. Sa blah ]hia\m guôm [o# mơ\ng sang êa drao hreh mâo jing 3 tal, tal nah êngao êa mtah amâo mâo kma êa ôh, tal nah lam jing mnal, tal krah jing tal kar kman. Brei mđing êjai trua\ ]hia\m guôm [o# đăm bi djo\ ti [o# ]hia\m, lehana\n răng êjai blu\ đăm ôh lưk he\ ]hia\m guôm [o#, amâodah mnăm êa, leh bha` kơh lo\ trua\, mse\ snăn jing amâo mâo djo\ ôh, lehana\n amâo mâo klei tu\ dưn ôh hlăm brua\ răng mgang. Bi tơdah mâo klei ]ia\ng mtlaih ]hia\n guôm [o# snăn dja\ ti dua arua\t klei nah tluôn kdhăk pha\ ana\p leh kơ ana\n mple\ hlăm huôm djah, lehana\n amâo lo\ dơ\ng yua ôh. Mta ]hia\m guôm [o# anei kno\ng yua ma\ sa blư\ đui]. Leh [ơ\ng mnơ\ng, mnăm êa snăn ma\ yua ]hia\m guôm [o# mkăn mtam. Ara\ anei hlăm anôk ]h^ mnia, ]hia\m guôm [o# mơ\ng sang êa drao mâo lu êa kolor, [ia\dah [o# trua\ nah lam jing êa mnga] h^n jing ko# nanao.

Ara\ anei ênoh mnuih mâo kman corona ti Việt Nam lehana\n hlăm ]ar Daklak ka lu ôh, kyuana\n, klei bi mtưp lar hlăm yang [uôn ka jing pro\ng ôh, snăn êngao kơ ]hia\m guôm [o# mơ\ng sang êa drao, snăn dưi yua ]hia\m guôm [o# aguah tlam ana\n ho\ng mnal pioh trua\. Mta ]hia\m guôm [o# anei ăt dưi đru mơh kơ drei phung hlăk mâo klei kreh mtu\k, bha` amâo nga\ k]a\i virus kơ ta] ôh. Kha\dah ]hia\m guôm [o# aguah tlam amâo mâo mkra djo\ ho\ng ênoh ]ua\n pioh gang mkhư\ klei rua\ tưp ôh, mse\ ho\ng ]hia\m guôm [o# mơ\ng sang êa drao, [ia\dah drei dưi yua ]hia\m guôm [o# ho\ng mnal anei lu blư\ ho\ng hdră drei boh nanao, [hu thu lo\ yua. Hlăm wưng anei, drei ăt dôk hơ^t ai tiê ba yua ]hia\m guôm [o# ho\ng mnal ana\n pioh răng kơ kman corona lehana\n djăp mta kman mkăn.

-La] jăk kơ ih lu!