VOV4.Êđê - Ara\ anei ênoh mnuih ti Việt Nam hlăk dơ\ng bi kna. Mb^t ho\ng klei anei jing brua\ ]ia\ng kơ klei dlăng kriê klei suaih pral kơ mnuih khua thu\n jing pro\ng. {ia\dah brua\ anei hlăm kluôm ala, lehana\n hlăm ]ar Daklak mse\ mơh adôk k[ah. Ti ]ar Daklak, kno\ng ti sang êa drao mdrao hluê knhuah djuê ana pô mơ\ng ]ar mâo mko\ mjing leh anôk mdrao mgu\n kơ mnuih khua thu\n, trua\n kơ brua\ mka\ dlăng, mdrao mgu\n mnuih khua thu\n yơh. Kha\dah adôk mâo lu klei k[ah kơ anôk mdrao mgu\n, kơ nai aê mdrao, [ia\dah hlăm wưng leh êgao, anôk mdrao mgu\n mnuih khua thu\n, sang aê drao mdrao hluê knhuah djuê ana pô Daklak mâo leh klei g^r dlăng kriê, mdrao mgu\n kơ mnuih khua thu\n.

Giăm 3 thu\n ho\ng anei, Nguyễn Xuân Ập 79 thu\n dôk ti alu\ kr^ng Tân An, [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt, yap anôk mdrao mgu\n mnuih mduôn khua, ti sang êa drao mdrao hluê knhuah gru djuê ana ]ar Daklak mse\ si sang tal dua kơ pô. Ho\ng klei rua\ [roh klang ro\ng, lehana\n kkuê, `u kreh jê` jê` nao mdrao kơ sang êa drao anei. Tơdah hdjul snăn w^t mnăm êa drao kơ sang, tơdah kjham hlo\ng dôk đih mdrao kơ sang êa drao mơ\ng 7 – 10 hruê. Nguyễn Xuân Ập la]: Mnuih khua thu\n mâo klei rua\ suăi êmăn snăk, snăn ]ia\ng bi mâo anôk đih mdei `a\t kriêp, lehana\n anôk mdrao mgu\n kơ mnuih mduôn khua jing leh anôk jăk h^n:“ Kâo hriê mdrao mơ\ng hruê 5 hruê kăm êlâo. Kâo mâo klei rua\ [roh klang ro\ng lehana\n kkuê, truh kơ 8 kdrê] klang leh. Kâo [uh kơ anei yơh, mâo klei mđing uê` mdrao mgu\n jăk h^n dah mka\ ho\ng sang êa drao mkăn. Mâo klei phung aê mdrao ma\ brua\ ho\ng jih ai tiê, kla\ s^t ba kơ pô mâo ai tiê h’^t mđao h^n. Bi tơdah tuôm he\ ho\ng phung aê mdrao djăl ăl, ktro\ k[ông mbah, amâo mâo ai tiê klei khăp ôh, s^tnik mnuih rua\ amâo mâo klei mơak ôh, tơdah le\ hla\m klei amâo mâo mơak, snăn kăn hơ^t rei kơ klei suaih pral”.

Aduôn Nguyễn Thị Gái 68 thu\n dôk ti sa\ Dak Liêng, kdriêk Lăk, ]ar Daklak mâo klei rua\ m]ah arua\t êrah dlô mâo ho\ng anei 2 mlan. Leh sui hruê dôk mdrao kơ sang êa drao pro\ng kdriêk Lăk, lehana\n truh kơ sang êa drao Chợ Rẫy, [uôn pro\ng Hồ Chí Minh, `u dưi hgao leh klei hu^ hyưt, [ia\dah kno\ng ngă kơ `u êwiên sa nah po\k t^ng kơ hnua\. Găp djuê ba gơ\ kơ anôk mdrao mgu\n mnuih khua thu\n, sang êa drao mdrao hluê knhuah gru djuê ana pô ]ar Daklak. Sang kbưi amâo mâo mnuih kia\ ôh, snăn aduôn Gái ăt gut gut hjăn păn dôk mdrao, [ia\dah gơ\ amâo mâo klei ênguôt ôh, kyuadah kơ anei mâo lu mnuih khua thu\n mse\ ho\ng pô kăp đru, lehana\n mâo phung aê mdrao, hur har jih ai tiê mdrao mgu\n. Aduôn Phạm Thị Gái la]:“ Kâo dôk mdrao mgu\n kơ anei mâo anôk êđăp siam. Jih jang phung aê mdrao mâo ai tiê thâo khăp. Hriê mdrao kơ anei kâo [uh jăk h^n. Kâo mta\ kơ phung anak kâo đue# w^t yơh diih, lui kâo dôk mdrao hjăn kâo kơ anei mâo leh phung aê mdrao đru jăk snăk. Ti anei jih jang mnuih thâo bi khăp mse\ si sa boh sang ana\n yơh”.

Anôk mdrao mgu\n mnuih khua thu\n, sang êa drao mdrao hluê knhuah gru djuê ana ]ar Daklak mâo mko\ mjing mơ\ng mlan 3/2014, ho\ng 70 boh jhưng đih. Mnuih rua\ ba mdrao kơ Anôk mdrao mnuih khua thu\n lu jing mnuih mơ\ng 60 thu\n kơ dlông, mâo lu mta klei rua\ sui hlao mse\ si klei rua\ m’iêk [ê` hra, klei rua\ kboh, klei rua\ êrah đ^, klei rua\ [roh klang ro\ng, lehana\n êwiên kyua m]ah arua\t êrah dlô… Aê mdrao thơ\ng kơ brua\ gưl 1 Phạm Ngọc Liễu, khua anôk mdrao mgu\n mnuih khua thu\n la]:“ Mnuih khua thu\n ba mdrao snăn kreh tuôm ho\ng lu mta klei rua\, mơ\ng ana\n mnuih rua\ brei mâo klei mdrao mgu\n ho\ng klei s^t êm^t. Tal êlâo mđing uê` kơ ai tiê klei m^n mnuih rua\. Tal dua, êjai digơ\ hriê mdrao snăn hlo\ng mka\ dlăng jih jang djăp mta hu^dah mâo klei amâo mâo jăk hlăm asei mlei. Tal tlâo, jing mblang brei kơ găp djuê mnuih rua\ bi sa ai ho\ng sang êa drao bi jăk ]ia\ng kơ phung knua\ druh nai aê mdrao ma\ brua\ jăk hla\m klei dlăng kriê wiê ênăk, kyuadah mnuih khua thu\n, klei m^n digơ\ amâo lo\ kjăp ôh”.

Anôk mdrao mgu\n mnuih khua thu\n, jing leh anôk h’^t ênang `ăt kriêp kơ phung mduôn khua dôk đih mdrao. Ti anei, digơ\ mâo [^ng găp mah jia\ng hdơ\ng phung khua thu\n, snăn mâo ai tiê thâo bi đru hdơ\ng găp. Mb^t ho\ng ana\n, digơ\ mâo klei dlăng kriê mdrao mgu\n jih ai tiê mơ\ng phung aê mdrao. Kyuana\n, kha\dah anôk mdrao mgu\n adôk điêt, tăp năng mâo blư\ mnuih rua\ đih jhưng mb^t, [ia\dah jih jang mnuih rua\ thâo bi pap, thâo bi đru, bi jang hdơ\ng găp. Đơ klei ana\n ngă leh kơ digơ\ h’^t ai tiê, bi mđ^ ai hdơ\ng găp g^r mdrao mgu\n djăl suaih pral.

Y Khem pô ]ih hlo\ng ra\k.