VOV4.Êđê - C|ar Daklak ara\ anei hluê nga\ leh Hdra\ brua\ ksiêm mka\ dla\ng hro\ng ruah êlâo kơ kkiêng leh ana\n  hđeh mrâo kkiêng mơ\ng thu\n 2011. Hla\m wưng êgao, gra\p thu\n mâo leh du\m êbâo c\ô phung mniê ba tian leh ana\n phung hđeh mrâo kkiêng dưi ksiêm mka\ dla\ng hro\ng ruah. Hla\m ana\n mâo lu hđeh mrâo kkiêng amâo mâo ja\k asei mlei dưi hmao [uh ba mdrao, dưi mâo klei ga\l đ^ pro\ng si aguah tlam. C|ia\ng lo\ dơ\ng thâo kla\ h^n kơ Hdra\ brua\ anei a\t mse\ mơh brua\ knua\ leh leh ana\n hla\k dôk nga\, hmei mâo leh klei bi blu\ hra\m ho\ng Mai Văn Phán, K’ia\ng khua Knơ\ng brua\ Ênoh mnuih – Hdra\ [a kkiêng anak [ia\ c\ar Daklak snei:

- Akâo kơ Mai Văn Phán! Mblang brei bi mnga] h^n kơ hdră êlan mka\ dlăng êlâo kơ kkiêng, lehana\n hđeh ^ mơ\ng phu\n brua\ mdrao mgu\n?

Mai Văn Phán: Hdră mka\ dlăng êlâo kơ kkiêng, lehana\n hđeh mrâo kkiêng jing brua\ ngă bi êdah klei khăp pro\ng snăk. Ksiêm mka\ êlâo kơ kkiêng jing k`ăm thâo [uh boh ho\ng klei yuôm bhăn kơ ya mta klei amâo mâo jăk mơ\ng am^ hlăm klei ba tian. Brua\ ksiêm mka\ anei mâo ba yua kơ jih jang mnuih dôk ba tian, boh nik ho\ng phung mniê êgao kơ 35 thu\n leh lo\ ba tian, hu^dah mâo du\m mta klei rua\, kbia\ hriê mơ\ng klei amâo mâo jăk mơ\ng anôk ngă brua\, amâodah ho\ng phung mniê bi dôk ung mo# mơ\ng điêt, bi dôk ung mo# sa êrah. Klei ksiêm mka\ kơ hđeh ^ hlăm tian jing brua\ ngă djăp mta klei mka\ dlăng, ]ia\ng pral thâo [uh ya mta klei amâo mâo jăk mse\ si klei rua\ Basedow, klei rua\ Edward… k`ăm thâo kla\ lehana\n mkhư\\ mdrao mtam. Tơdah drei ngă jăk brua\ anei êlâo kơ kkiêng, lehana\n hđeh mrâo kkiêng srăng dưi mkhư\ jih truh 95% klei hđeh mâo klei rua\ mơ\ng tian am^. Klei anei srăng đru mdul klei ktro\ kơ klei hd^p go\ sang, lehana\n kơ yang [uôn đ^ kyar jăk h^n.

- Akâo kơ ih bi êdah lăng si brua\ mâo ngă leh, lehana\n si boh tu\ dưn mơ\ng brua\ anei?

Mai Văn Phán: Ti Daklak ara\ anei, brua\ anei mâo ngă leh sơăi. Hmei k]e\ leh kơ knơ\ng brua\ mdrao mgu\n, lehana\n Anôk brua\ ênoh mnuih – klei [a\ kkiêng anak mko\ mjing lu adu\ mjua\t bi hriăm kơ klei mka\ dlăng êlâo kơ kkiêng lehana\n hđeh ^, kơ jih jang knua\ druh brua\ mdrao mgu\n, lehana\n sang êa drao mđ^ h^n klei thâo kơ klei ma\ êrah ma\ dlăng lehana\n siêu âm. Grăp thu\n, hmei ăt k]e\ kơ knơ\ng brua\ mdrao mgu\n jao ênoh ]ua\n kơ du\m boh sang êa drao bi mka\ dlăng êlâo kơ kkiêng lehana\n hđeh ^. Êngao ana\n, Anôk brua\ ênoh mnuih, mnuih đru brua\ anei mâo nanao klei hâo hưn, mtru\t mjhar phung amai adei ba tian ngă jăk brua\ anei. Mb^t ana\n mguôp ho\ng sang êa drao Thiện Hạnh ăt ngă mơh. Bi ho\ng klei amâo hrui prăk ôh, mâo knu\k kna t^ng tla brei, snăn hmei mguôp ho\ng sang êa drao Từ Dũ, [uôn pro\ng Hồ Chí Minh ngă bi jăk brua\ anei.. Mơ\ng klei ngă brua\ leh la] ana\n, snăn klei kăp mđing, lehana\n mâo klei bi blu\ hrăm plah wah mnuih [uôn sang, êpul brua\ djo\ tuôm lehana\n sang êa drao jing jăk sơăi.

Thu\n 2016, hmei mâo ngă leh brua\ mka\ dlăng truh 6.960 ]ô am^ ba tian. Mâo mka\ dlăng kơ 6.486 hđeh ^, hlăm ana\n dưi [uh mâo 2 ]ô hđeh mâo klei dlưh awa\t giáp trạng mơ\ng tian am^, lehana\n 83 ]ô hđeh k[ah men G6PD.

- Êjai hlăm brua\ ngă hdră anei, ya mta klei dleh dlan h^n hlăm klei ngă brua\?

Mai Văn Phán: Daklak jing sa boh ]ar ]ư\ ]hia\ng, hnơ\ng mnuih [uôn sang thâo săng ka lu ôh, snăn brua\ mka\ dlăng êlâo kơ kkiêng, lehana\n hđeh ^ adôk k[ah, mâo đa đa mnuih [uôn sang ka kla\ s^t mđing ôh kơ klei anei. Tal dua le\, brua\ mka\ dlăng êlâo kơ kkiêng, lehana\n mka\ dlăng hđeh ^ jing brua\ ma\ êrah mơ\ng hđeh ^ leh 48h leh mrâo kkiêng anak ^, snăn brua\ mtru\t puhng am^ lo\ dôk đih kơ sang êa drao ]ia\ng bi djăp hruê ma\ êrah ăt jing dleh dlan mơh.

Ti đa đa sang êa drao, kyua sang pưk lehana\n kdrăp ngă brua\ adôk k[ah, êlan klông taih kbưi, êrô êbat dleh dlan, snăn brua\ răng kriê êrah ăt ka jăk, amâodah brua\ mơ^t êrah ba mka\ dlăng kơ ]ar êmưt he\ mka\ ho\ng klei bhiăn ma\ brua\.

- Dah snăn hlăm wưng kơ ana\p, brua\ mdrao mgu\n, bohnik Anôk brua\ ênoh mnuih klei [a\ kkiêng anak si brua\ srăng ngă ]ia\ng mđ^ klei tu\ dưn mơ\ng brua\ anei?

Mai Văn Phán: Mrâo anei, knu\n kna bi kla\ leh hdră brua\ kơ ênoh mnuih, klei [a\ kkiêng anak wưng thu\n 2016 – 2020. Lehana\n ta\ hdră truh kơ thu\n 2025. Kơ brua\ anei mâo leh mơh hdră dăp klei ngă brua\ mka\ dlăng êlâo kơ kkiêng, lehana\n mka\ dlăng anak ^. Ara\ anei hmei k]e\ leh kơ knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa ]ar kơ brua\ anei, ho\ng hdră ngă mta ]ua\n mơ\ng khua knu\k kna. Grăp thu\n, hmei ăt k]e\ kơ knơ\ng brua\ mdrao mgu\n jao ênoh ]ua\n kơ brua\ mka\ dlăng êlâo kơ kkiêng, lehana\n mka\ dlăng anak ^ ho\ng jih jang djăp boh sang êa drao knu\k kna lehana\n êngao knu\k kna hlăm ]ar. Êngao ana\n, hmei srăng lo\ dơ\ng mjua\t bi hriăm mđ^ klei thâo ngă brua\, lehana\n kơ du\m phung dưn mơ\ng brua\ anei kyua klei tu\ dưn `u./.

- Sna\n he\, mni la] jăk kơ ih lu!

Y Khem pô ]ih mkra.