VOV4.Êđê - Boh tâo lăng hla\m boh [leh jing sa hla\m du\m klei rua\ khăng mâo êdi hla\m êlan m’iêk leh ana\n mnuih [uôn sang kha\ng lui klei rua\ gơ\ truh kjham, sna\n kơh bi nao kơ sang êa drao mdrao mgu\n, nga\ du\m klei truh ktro\ êdi...

Mâo đa đa mnuih mâo boh tâo lăng hlăm boh [leh, ênưih truh kơ klei awa\t kơ boh [leh, tơdah amâo mâo pral ba mdrao. Boh tâo lăng hlăm boh [leh lui sui hlo\ng ba klei jhat kơ boh [leh.

Klei bi knăl mâo boh tâo lăng hlăm boh [leh:

Mâo klei rua\ hlăm k’iêng, tơdah ana\n jing klei rua\ mơ\ng boh tâo lăng pătdah amâo mâo thâo bi knăl ôh mka\ ho\ng klei rua\ mkăn. Kyuana\n tơdah mâo klei rua\ hlăm k’iêng bi nao mka\ dlăng mtam kơ nai aê mdrao, tơdah đing mâo boh tâo lăng snăn nao siêu âm, ma rup X quang ]iang thâo [uh lehana\n mdrao mtam bi pral.

Mta phu\n mâo boh tâo lăng:

-Kyua [ia\ m’iêk.

-Mâo wa\t kman leh djiê hlo\ng bi kbia\ êlan m’iêk, amâodah djah mơ\ng êa m’iêk… hlo\ng bi êko\ jing khăng, [rư\ [rư\ hlo\ng jing klo\ êga mse\ boh tâo lăng.

-Kyua mơ\ng mnơ\ng [ơ\ng hua\, mơ\ng klei rua\, kyua yua lu đei êa drao… ngă kơ du\m mta mse\ si calsi, uric, oslat hlăm êa m’iêk đ^ lu.

Hdră răng mgang:

Mnăm lu êa: Anei jing hdră jăk h^n dưi gang mkhư\ boh tâo lăng ho\ng klei tu\ dưn h^n, êđăp ênang h^n. Yăn bhang mđia\ adiê h’uh hlơr, asei mlei mnuih kbia\ lu êa ho\, êa mơiêk kreh êkăl khua, ênưih snăk mjing boh tâo lăng, kyuana\n brei drei mnăm lu êa ]ia\ng bi hlai êa mơiêk. Grăp hruê mnăm hlăm brô mơ\ng 2,5 - 3 lit êa nga] amâodah si srăng hua\ [ơ\ng ]ia\ng kơ hnơ\ng êa mơiêk dưi mâo hla\m brô 2lit mkrah hlăm sa hruê.

{ơ\ng [‘[ia\ du\m mta mnơ\ng [ơ\ng mâo mta oxalat: Mse\ si [ier ju\, ]ê ju\, socola, êtak k`^, êtak lăn, djăm bei boh, carot, boh pom, mận, boh đung, teinan, boh đào, êsu\n prăng…

{ơ\ng kba, [ơ\ng kno\ng [ia\ kđeh ]^m: Amâo mâo jăk ôh [ơ\ng ms^n, [ơ\ng lu ]^m. Mnơ\ng [ơ\ng mâo lu hra, lehana\n lu mta protit srăng ngă hro\ hnơ\ng pH hlăm êa mơiêk, mtru\t klei bi kbia\ calsium, lehana\n systine, ba truh kơ klei jing boh tâo lăng. Êngao ana\n di`u lo\ hro\ klei bi kbia\ citrat jing mta đru gang mkhư\ klei jing boh tâo lăng.

Mnăm lu êa boh krue# kam, êa boh rue# msăm mtah: Dua mta êa boh anei mâo lu citrat, jing mta đru gang mkhư\ klei jing boh tâo lăng hlăm asei mlei.

{ơ\ng lu djam mtam hla rơ\k ktơ\k: Mta êdjao hlăm djam srăng đru bi lik mnơ\ng [ơ\ng pral, amâo mâo ksu\n đuôm hlăm prô] ôh, bi hro\ klei lo\ hrip ma\ mta oxalat mơ\ng prô] kreh mjing boh tâo lăng hlăm kpu\ng êa mơiêk. Êngao ana\n, mta kiềm mơ\ng djam mtam hlak rơ\k ktơ\k mtah srăng đru bi kbia\ mta citrat kdơ\ng ho\ng klei đ^ jing boh tâo lăng.

Đăm [ơ\ng ôh mnơ\ng [ơ\ng mâo lu mta purine: Kyua ênưih jing boh tâo lăng mse\ si kan krô, ]^m krô, hdang kan măm, prô] u\n, prô] êmô…

{ơ\ng lu mta mnơ\ng [ơ\ng mâo calcium: Êa ksâo mtah mâo lu calcium. Grăp mnăm hlăm brô 3 k]ok êa ksâo mtah, amâodah sa ênoh knar ana\n du\m mta mnơ\ng mkra mơ\ng êa ksâo mse\ si [ơr, fomai… Amâo mâo klei kăm biăt êgao hnơ\ng đei ôh mâo lu calcium, kyuadah mse\ snăn srăng ngă lu] klei bi knar hlăm hnơ\ng hrip calcium, srăng ngă kơ asei mlei hrip ma\ lu h^n mta oxalat mơ\ng prô] lehana\n mjing boh tâo lăng hlăm boh [leh. {ia\dah brei drei hdơr, kno\ng mta calcium mâo hlăm mnơ\ng [ơ\ng kơh mâo klei tu\ dưn, êa drao mâo mta calcium amâo mâo klei tu\ dưn ôh kơ brua\ răng kơ klei mâo boh tâo lăng hlăm boh [leh.

{ơ\ng lu mta mnơ\ng prăi jing mta phu\n ngă truh klei mâo boh tâo lăng. Kyuadah hlămmnơ\ng [ơ\ng lu protit, lehana\n êma\ srăng đ^ cholesterol hlăm ph^, ênưih jing boh tâo lăng.

Klei rua\ mâo boh tâo lăng kreh lo\ w^t mâo. Tơdah lo\ dơ\ng mâo klei rua\ anei brua\ mdrao mgu\n `u srăng dleh h^n. Kyuana\n, kha\dah drei tuôm mâo boh tâo lăng leh he\ amâodah ka, ăt brei drei mđing mơh kơ mnơ\ng [ơ\ng, kơ hdră hua\ [ơ\ng ]ia\ng kơ drei đăm mjing klei găl kơ boh tâo lăng ]a\t jing hlăm boh [leh.

Kyuana\n ]ia\ng đăm truh kơ klei mâo boh tâo lăng, snăn kăm [ơ\ng du\m mta mnơ\ng mâo lu cholesterol mâo hlăm prăi, prô], boh kan, ariêng hdang, kdrê] hrah boh mnu\... Lehana\n [ơ\ng lu djam mtam hla rơ\k ktơ\k djăp mta mnơ\ng [ơ\ng [ia\ cholesterol mse\ si tỏi, boh êsu\n prăng, mmao agha, mmao knga kuih…

Y Khem pô ]ih hlo\ng ra\k