VOV4.Êđê- Bi ktăl s^t bi mlih yan adiê jing klei ruă khăng mâo, boh nik, klei ruă khăng lo\ w^t mâo. Hdră msir jăk h^n đru mdul [ia\ klei ruă jing mnuih ruă brei mâo klei thâo kơ bruă dưi ngă amâo dah mnơ\ng [ơ\ng kăm s^t bi ktăl kyua yan adiê leh anăn hluê ngă klei anăn bi jăk.

Asei mlei mâo klei amâo mâo jăk kyua mơ\ng yăn adiê, kreh tuôm ho\ng lu mnuih, ba klei amâo mâo hơ^t jăk ôh kơ asei, hd^p mda amâo mâo suaih. Kreh tuôm êla găl yơh. {ia\dah êdah êdi jing klei amâo mâo jăk tơdah adiê h’uh hlơr đei, lehana\n adiê êa\t ktang êdei. Ho\ng adiê hlơr h’uh kreh tuôm hlăm yan bhang, êjai adiê mđia ktang asei mlei kbia\ lu êa ho\, ngă kơ kl^t dôk nanao hlăm klei msah, ênưih truh kơ klei bi msâo ktăl hlăm asei mlei, lehana\n asei mlei ênưih le\ hlăm klei k[ah êa mơh. Klei anei, ngă kơ mnuih găn ho\ng klei anei bi êmăn êmik, k’oh mđia\. Bi klei amâo mâo jăk tuôm êjai adiê êa\t đei le\ kreh tuôm hlăm yan puih êa\t ktang, tơdah hnơ\ng êa\t tru\n truh kgu\ 20⁰C, adiê thu mlu ngă kơ kl^t kliêng thu kđang, amâodah hlăm du\m hruê h’ăp msah, hjan hl^m asei mlei kreh tuôm ho\ng klei amâo mâo jăk.

Klei amâo mâo jăk ho\ng adiê, kreh [uh mse\ snei: Bi mđu] plao, bi ktăl hlăm asei mlei: Hlăm kl^t djo\ ho\ng hnơ\ng adiê hlơr h’uh, amâodah êa\t đei bhiâo riâo rit, mse\ si hlăm kkuê, hlăm [o#, ro\ng kngan, pla\ kngan, pla\ jơ\ng, ro\ng jơ\ng… jing du\m anôk ênưih mâo klei bi ktăl mđu] h^n. Mmông anei mnuih rua\ kreh mâo klei bi ktăl, lehana\n ]ia\ng kuaih. S^t yơh knư\ kuaih knư\ ]ia\ng kuaih h^n, lehana\n kuaih nanao du\m anôk plao u\r hrah srăng ling lu truh hlăm anôk mkăn bo\ hlăm asei mlei, lehana\n s^t nik amâo lo\ dưi kuaih jih ôh. Kl^t bi ur hrah, bi đuh kkaih, bo\k, ênưih h^n êdi hlăm k[uê. Klei bi u\r đuh, mđu], bo\k mb^t ana\n jing klei bi ktăl. Tăp năng klei bi mđu] ktăl [uh ti êngao jing mse\ snăn, đa đa đue\ nao truh kơ kjham ngă dleh bi êwa, toh hroh hnơ\ng êrah ho\ng klei pral amâo mâo yo\ng thâo, êjai bi ktăl bo\ asei mlei, tơdah ngă ngơi mang amâo mâo ba mdrao ăt truh kơ klei amâo mâo jăk kơ asei mlei mơh…

Tơdah tuôm ho\ng klei amâo mâo jăk kyua adiê, brei drei mđing ho\ng du\m mta snei:

Amâo mâo djo\ ôh ho\ng jih jang djăp mta boh kroh, ngă klei bi ktăl, [ia\dah tui si klei ksiêm duah kno\ng ho\ng du\m mta boh pom, kiwi… mnuih mâo leh klei bi ktăl lo\ đue\ nao kơ kjham h^n. Bi lu mta asa\r boh jăk h^n đăm duah [ơ\ng ôh.

Bi kan hdang êa ks^ mâo lu mta protein, kdjăt, ênưih ngă bi ktăl mơh tơdah adiê amâo mâo jăk. Êdah êdi bi bo\k bo\ asei mlei đue\ nao kơ kjham h^n, đung hrah bo\ asei mlei, êjai ana\n bi êwa dleh dlan… Du\m mta mnơ\ng [ơ\ng brei răng mse\ si boh mnu\, [ơr, êa ksâo răng mơh tơdah yua. Mnơ\ng ana\n s^t nik jing mnơ\ng tu\ jăk, [ia\dah truh kơ klei bi ktăl hlăm asei mlei.

}ia\ng kơ kl^t kliêng amâo mâo djo\ ôh ho\ng ang^n êa\t. Hu^dah mâo klei bi đuh plao hlăm asei mlei, boh nik hlăm du\m anôk jing gru êka êlâo, srăng bi ktăl ngă kơ mnuih rua\ amâo mâo dưi dôk ôh. Mmông anei mnuih rua\ amâo mâo yo\ng răng kuaih yơh, s^t nik klei bi ktăl ana\n srăng lar truh kơ lu anôk mkăn. Jăk h^n mnuih rua\ h’ô ao jhu\ng pro\ng, gang ang^n jăk, lo\ din ]hia\m ti kkuê tơdah kbia\ hiu kơ ta].

Đăm ]u\t hơô ôh ]hum ao knia\ đei srăng ngă bi dhông k’ua\ ngă kơ anôk ktăl ênưih h^n bi plao. Amâo mâo djo\ kno\ng du\m ana\n, tơdah tăm dhuôr ktang ti gru êka leh êlâo srăng ênưih h^n djo\ ho\ng klei kman ngă kơ kl^t.

Nao mka\ dlăng kơ sang êa drao, lehana\n mnăm êa drao tui si klei nai aê mdrao mta\ mtăn. Đăm duah blei ôh hjăn păn êa drao mnăm, amâodah êa drao mmia. Lu mnuih m^ndah klei bi ktăl kyua adiê ngă snăn, kl^t kliêng thu krô, bi kđuh kkaih, ]ia\n mmia\ he\ krem bi mda kl^t, [ia\dah đa đa ka thâo ôh ya mta hoá chất mâo hla\m krem mmia, lo\ nga\ kơ anôk bi ktăl ana\n lar ling pro\ng h^n, lehana\n knư\ h^n đue\ nao kơ rua\ ktăl.

Đăm kbia\ hiu amâodah bi mdjo\ ho\ng ya mta mnơ\ng amâo mâo jăk ôh mơ\ng êngao. }ia\ng dưi răng kơ klei ana\n, snăn bi guôm gang he\ bi kr^p asei mlei tơdah kbia\ hiu kơ êngao. Tơdah đ^ êdeh trua\ ]hia\m guôm [o#, lehana\n đua đuôn mgang boh ko\ mâo al\a k^ng gang ti ana\p, gang ang^n êjai, lehana\n gang mơh [ruih [hu\l, amâodah hbâo mnga djo\ hlăm ala\./.

Y-Khem Niê mblang