VOV4.Êđê - La\n dap kngư dưi dla\ng jing kr^ng la\n mnga êa m’ak, kr^ng la\n ]ư\ dliê lehana\n kr^ng đang kphê mtah mda lia\ lia, mb^t ana\n anei a\t jing anôk hriê ]hưn ênguê ja\k j^n, tluh tlui` lu êdi phung tuê hiu ]hưn ênguê. {ri du\m hruê Têt Canh Tý, kdrê] klei mrâo pral aguah anei sra\ng hưn mthâo kơ du\m anôk hiu ]hưn ja\k siam êdo, ]ia\ng kơ [^ng ga\p drei lo\ mâo du\m anôk hiu ]hưn dla\ng ja\k êdi hla\m yan mnga anei.

Đà Lạt jing alu\ wa\l hiu ]hưn ênguê hing ang êdi hlăm kluôm ala lehana\n mâo phung tue ruah jing anôk jăk hiu hlăm yan mnga. Hiu ]hưn ênguê kơ Đà Lạt Tết nguyên đán Canh Tý 2020 tue mâo mông găl dlăng du\m klei mnah phao briêng guh mnga] hlăm mlam đ^ nao kơ thu\n mrâo. Knăm mơak mnga ăt jing sa brua\ ngă grăp thu\n [ri yăn tết Đà Lạt. Knăm mơak mnga Canh Tý 2020 Mâo mko\ mjing mơ\ng hruê 28 tết truh hruê 12 mlan tal êlâo hlăm thu\n mrâo.

                      Đang mnga [uôn pro\ng hiu ]hưn Đà Lạt

 Knăm mơak mnga Đà Lạt mâo lu snăk klei mkra mjing mơ\ng mnga rôs, mnga pôk lăn, mnga pôk kyâo hlo\ng truh kơ ana kyâo bi msiam, bonsai, mnga bi msiam… Dăp hlăm bo\ wa\r mnga êbeh 7 sao lăn. Phung tue truh kơ anei amâo mâo djo\ kno\ng dlăng kơ mnga, ma\ rup [ia\dah lo\ nao hlăm lu klei hlăp mbul mkăn. Anei ăt jing mmông myun kơ phung pla mjing mnga ti Đà Lạt mâo wưng bi êdah lehana\n ]h^ mnga pô mâo. Hiu ]hưn ênguê tết Đà lạt amâo mâo djo\ kno\ng mmông bi mdah klei siam mnga [ia\dah yăn anei teinan hrue# ăt jing yăn hrui êmiêt boh mnga, teinan hrue# hlăk hlê ksa\ lehana\n mboh. Teinan hrue# Đà lạt jing leh mnơ\ng hing ang êdi ti Đà Lạt kyua boh pro\ng siam, mmih, ho\ng hdră pla mjing doh ba klei suaih pral kơ mnuih yua.

{uôn Cù Lần jing sa anôk hiu ]hưn ênguê mrâo h^n êdi ti kak rup hiu ]hưn [uôn pro\ng Đà Lạt, ]ar Lâm Đồng dưi nga\ brua\ hla\m du\m thu\n ho\ng anei. {uôn Cù Lần jing sa hla\m du\m boh [uôn pro\ng hla\m brô 30ha, dôk ti krah kr^ng ]ư\ dliê gu\ jơ\ng ]ư\ Liangbiang. Ti krah klei ja\k siam mơ\ng ]ư\ dliê kr^ng la\n ]ư\ ]hia\ng, [uôn Cù Lần Đà Lạt ja\k siam êdi dla\ng ho\ng du\m boh sang dlông đưm mơ\ng mnuih djuê ana K’ho. Yan adiê êđa\p drưm mơ\ng kr^ng la\n dlông Đà Lạt a\t mjing anei jing kr^ng mâo lu phung tuê hiu ]hưn kha\p hriê mdei sa\n. Lu phung tuê hiu ]hưn lo\ kha\p êdi hla\k ]o\ng pô hiu waih mran ti ênao êa, mb^t ho\ng adiê ang^n êđa\p drưm, waih mran êjai dla\ng ana kyâo mtâo djiêu gah ênao êa êjai. Leh du\m mn^t mmông dôk mdei sa\n, phung tuê hiu ]hưn dưi nao mdei ti wa\l anôk mnia mblei Chồm Hổm ksiêm dla\ng kơ knhuah dhar kreh djuê ana ja\k siam ti kr^ng la\n ]ư\ ]hia\ng anei.

 Du\m thu\n kơ anei, phung tue mơ\ng lu anôk hlăm kluôm ala ruah leh anôk hiu ]hưn ênguê jing ti kr^ng kmrơ\ng knu\k kna mkuôm Măng Đen, ]ar Kontum. Boh nik, hlăm wưng ako\ thu\n, mâo lu mnga mai anh đào ]uh blang luôm hrah jih kr^ng ]ư\ ]hia\ng Măng đen. Du\m hruê anei, tơdah truh hlưam alu\ wa\l hiu ]hưn ênguê Măng Đen lo\ mâo drai Pa S^, ênao To\ng Pô, ênao Đăk Ke, wa\l krah kdriêk. Drei srăng [uh lu mnuih mơ\ng djăp ]ar kwar truh ]ia\ng dlăng mnga mai ânh đào jăk siam.

                                Mang Đen mnga anh đào ]uh blang

Tui si knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa kdriêk Kon Plong, kah knar grăp hruê alu\ wa\l hiu ]hưn ênguê Măng Đen drông mơ\ng 2 êbâo truh 3 êbâo gưl ]ô tue djăp anôk truh. }ia\ng mâo drông jăk tue hriê ]hưn ana\n ti Măng Đen, boh nik hlăm wưng giăm tết Canh Tý, knơ\ng brua\ sang ]ư\ êa kdriêk Kon Plong mâo mko\ mjing leh lu hdră mkra w^t brua\ nah gu\ ti du\m alu\ wa\l hiu ]hưn ênguê, lehana\n lo\ đru mjeh mnga Anh đào kơ mnuih [uôn sang pla dua nah êlan, lehana\n mta\ kơ jih jang sang hua\ [ơ\ng, sang jưh bi mdoh mnơ\ng [ơ\ng kơ tuê, amâo mâo mđ^ ênoh ]h^ ôh.

Dak Lak hla\m du\m thu\n gia\m anei, Wa\l anôk hiu ]hưn ênguê Ko\ Tam ti {uôn Ama Thuột jak iêu lu phung tuê hiu ]hưn hriê dla\ng. Ho\ng ênha\ 13 ha lehana\n wa\l anôk la\n adiê ja\k siam jia\ knhuah dhar kreh, wa\l anôk hiu ]hưn kr^ng ]ư\ dliê La\n dap kngư, Wa\l anôk hiu ]hưn ênguê Ko\ Tam ti {uôn Ama Thuột dưi kah mbha 3 kr^ng mâo: Kr^ng hiu ]hưn ênguê phu\n, sang kram lehana\n ênao êa dôk wah kan.

                                    Alu\ hiu ]hưn Ko\ Tam

 Ho\ng lu mta mnga siam mdê mdê mse\ si: Mnga ph^, mnga mẫu đơn boh nik du\m ktuê êlan mnga ja\k siam lu mta mnga yang hruê, mnga ph^ mjing sa wa\l anôk ja\k siam êdi dla\ng; Kontum lo\ mâo du\m boh sang dlông da\p dưm du\m mta mnơ\ng dhơ\ng, kdra\p atông ayu\ djuê ana, jia\ knhuah dhar kreh mnuih Êđê. Mb^t ana\n, wa\l anôk anei lo\ jing anôk mko\ mjing lu kna\m m’ak djuê ana mse\ si Kna\m nga\ yang, êman, ]ing ]har… Yan Mnga Canh Tý, lu hdra\ brua\ dhar kreh jia\ knhuah mnuih djuê ana [ia\ dưi mko\ mjing sra\ng đru kơ phung tuê hiu ]hưn thâo sa\ng kla\ h^n kơ knhuah dhar kreh ti kr^ng La\n dap kngư.

Ênao êa Tà Đùng jing anôk lăn mnga êa siam hlăm kr^ng Lăn Dap Kngư, hla\k jing anôk phu\n kơ brua\ hiu ]hưn ênguê ti La\n Dap kngư, ho\ng lăn mnga êa siam mdê êdi ho\ng anôk mkăn, mâo êbeh 40 boh plao êa điêt phỏ\ng kreh ênao êa la\ lia, dlăng `u mse\ si kplang hạ long ti Lăn Dap Kngư. Ênao êa Tà Đùng dôk krah kmrơ\ng knu\k kna mkuôm Tà Đùng hlăm dua sa\ Dak Plao, lehana\n sa\ Dak Som, kdriêk Dak Glong, ]ar Daknông, kbưi ho\ng wa\l krah Gia Nghĩa hlăm brô 45km.

                              Tà Đùng trah dlăng mơ\ng dlông

Truh kơ anei phung tuê đ^ mran hiu hlăm ênao, ]ia\ng thâo [uh kla\ h^n klei jăk siam kơ sa kr^ng ]ư\ dliê êa Lăn Dap kngư.  Êngao kơ klei hiu dlăng anôk jăk siam ênao êa anei, snăn anei jing kmrơ\ng knu\k kna mkuôm yuôm bhăn snăk ti Tà Đùng. Jing anôk mâo lu hlô mnơ\ng dliê, djăp mta mnơ\ng yuôm hin ]ih hla\m hra\ hrah Việt Nam, lehana\n tar ro\ng lăn, mse\ si êmông mtu\, hwa miêng hrah, kra alê điêt.

Wa\l anôk mta la\n Daknông mâo leh UNESCO kla\ klơ\ng tu\ yap jing Wa\l anôk mta la\n tar ro\ng la\n, po\k sa hdra\ êlan nao mrâo ]ang hma\ng sra\ng mđ^ kyar wa\l anôk hiu ]hưn ênguê mta la\n. Wa\l anôk mta la\n Daknông ga\n 6 kdriêk, wa\l krah lehana\n mâo lu knhuah tu\ yuôm kơ mta la\n, dhar kreh, klei lu jơr mnơ\ng dhơ\ng hd^p…

                             Mbah [a\ng ]ư\ pui – [a\ng kgưp Dak Nông

Ara\ anei, tơdah nao truh ti Wa\l anôk mta la\n Daknông, phung tuê hiu ]hưn amâo djo\ kno\ng dưi dla\ng klei ja\k siam a\t dôk huâng mse\ si hđa\p [ia\dah lo\ hra\m mb^t hi\ng knhuah gru dhar kreh ja\k siam mơ\ng du\m djuê ana dôk hd^p hla\m kr^ng Wa\l anôk mta la\n anei. {ri ako\ thu\n mrâo, phung tuê lo\ dưi dla\ng du\m kna\m m’ak, klei bhia\n djuê ana mâo mơ\ng đưm mơ\ng mnuih djuê [ia\ dôk hd^p ti alu\ wa\l ]ar mse\ si: Kna\m m’ak hua\ êsei mrâo mơ\ng mnuih djuê ana Mnông, Kna\m m’ak akâo klei suaih pral, Kna\m m’ak bi kuh ku\m ênu\m ênap êpul êya mơ\ng mnuih Mạ, Kna\m m’ak lồng tồng mơ\ng mnuih Tày, Nùng…

Amâo mâo lu knhuah gru h[uê ênuk ôh, kăn mâo dhar kreh [uôn brua\ rei, [ia\dah Gialai mâo sa lăn mnga êa siam jăk êdi mâo lu drei êa, ênao êa lehana\n êa hnoh jăk. Kyua mơ\ng klei ana\n yơh phung tue truh kơ Gialai khăp snăk. Sa boh ]ar Gialai êđăp ênang, kmrơ\ng dliê adôk hrông ngă kơ tuê amâo mâo h[lo\k ôh tơdah leh truh kơ Gialai. Mse\ si ênao êa nueng. Êa Nueng jing sa ênao êa siam êdi ăt adôk hrông hre\ klei jing mơ\ng đưm, dôk ti krah ]ư\ pro\ng mâo he\ sa b^t ênao êa dlăng mse\ si ala\ k^ng mtrang kơ klei siam ju\n gah găn. }ia\ng kơ tue truh lehana\n mâo klei hlăp mbul, lehana\n hiu ]hưn, ]ar Gialai ]ua\l mka\ leh alu\ wa\l [uôn hiu ]hưn ênguê mâo ana\n pia Diên Hồng. Djăp brua\ hla\p mbul jăk, mâo sang đih mdei dlăng lăn mnga êa siam mâo duh bi liê ]ua\l mka\ lehana\n mkra mjing ho\ng klei kjăp. Mjing leh sa anôk jăk êdi kơ tuê hiu ]hưn ti Gialai.

Ho\ng du\m ]ô mnuih kha\p ]ia\ng kơ la\n mnga êa m’ak, du\m đang dliê knu\k kna mkuôm Cát Tiên (Lâm Đồng), Yok Đôn, Ea Sô (Dak Lak), Nam Nung (Dak Nông) amâo djo\ kno\ng jing anôk mâo la\n mnga êa m’ak [ia\dah lo\ jing wa\l anôk dôk kriê pioh lu mta hlô mnơ\ng yuôm hin. Du\m ktuê êlan điêt, dleh ga\n êrô êlâo adih ara\ anei jing leh ktuê êlan pro\ng “Êlan Hồ Chí Minh”, êlan dơ\ng pro\ng mrô 5, êlan dơ\ng pro\ng mrô 26… nao ga\n lu kr^ng la\n mnga êa m’ak, lu êa krông hnoh krông, [uôn sang lehana\n jing anôk tluh tlui` lu phung tuê hiu ]hưn La\n dap kngư hla\m yan kna\m m’ak. Phung tuê hiu ]hưn lo\ dưi tui ksiêm phu\n agha ana hruê kbia\ hriê mơ\ng mnuih djuê Êđê, Jarai, Sedang; K’ Ho, M’Nông hra\m mb^t ho\ng ai êwa ja\k siam êdi mơ\ng kr^ng La\n dap kngư hla\m yan mnga.

Y-Khem; H’Nê] pô ]ih hlo\ng răk