VOV4.Êđê - Ti krah klei mđing m^n kơ dja\p mta ra brua\ hla\m klei hd^p aguah tlam, brua\ hr^ m`am mnơ\ng ti du\m [uôn sang mnuih djuê ana Sedang hu^ sra\ng lui] ram. Kha\ sna\n, ti [uôn Êa Mao, sa\ Êa Yiêng, kdriêk Krông Pa], ]ar Daklak a\t dôk mâo lu mnuih [uôn sang ho\ng kiê kngan mbrua\ mơ\ng pô mjing leh du\m mta mnơ\ng ja\k siam êdi mse\ si: Ê’i, lip, knguôr lehana\n du\m mta mnơ\ng mka\n yua hla\m klei hd^p aguah tlam kơ go\ êsei pô, kơ [uôn sang pô; đru mguôp hla\m brua\ kriê pioh knhuah dhar kreh djuê ana mơ\ng đưm.

Hla\m hdra\ mđung ako\ thu\n hruê anei, drei hra\m mb^t tui ksiêm kơ brua\ hr^ m`am djuê ana mâo mơ\ng đưm mơ\ng mnuih Sedang ti sa\ Êa Yiêng, kdriêk Krông Pa], ]ar Daklak

Tui si knhuah bhiăn mơ\ng đưm djuê ana Sedang, grăp thu\n hlăm mmông wa\n, êjai mdiê hlăm hma mtian, [le\, phung êkei bi jak nao hlăm dliê koh đrao, m’ô ba w^t m`am mnơ\ng mnua\ yua. Ho\ng kiê kngan mbrua\, di`u mâo m`am lu mta mnơ\ng siam mse\ si ê i, knguôr, lip krang, bung bai…

Akluh, 70 thu\n jing mnuih mbrua\ êdi thâo m`am hla\m [uôn Êa Mao, sa\ êa Yiêng, kdriêk krông Pa], ]ar Daklak. Êngao kơ brua\ hma pưk, mmông dôk kơ sang `u ăt g^k g^k kơ brua\ hr^ m`am mnơ\ngmnua\ yua hlăm sang.

“]ia\ng m`am sa boh êi knguôr snăn lu] sa hruê mơh hiu hlăm dliê koh đrao, m’ô. Ruah bi nik, kpa\ khua mâo asa\l kpal. Ara\ duah đrao, m’ô hlăm dliê amâo mâo djo\ ênưih ôh, kyuadah amâo jăk lo\ adôk dliê ôh. Bi ]ia\ng kơ mnơ\ng pô m`am kjăp snăn brua\ mhưng ho\ng uê pui, bleh triêk hr^, lehana\n mđam đam bi k[oh gam… snăn brua\ m`am ăt lu] sa dua hruê kăm mơh”.

M`am knguôr lehana\n lip jing m`am mơ\ng krah kơ êngao, knhal tu] truh kơ siêt grio\ ho\ng klei hwiê. Snăn êi, amâodah lip tui si ênoh pô ]ia\ng điêt amâodah pro\ng. Bi ]ia\ng kơ lip siam, ana\n jing tui hluê klei mbrua\ mơ\ng klei hr^, kngan pu\ m`am hr^ bi knar, hr^ m`am ma\ kl^t êngao amâodah asa\l tui hluê si pô ]ia\ng. Hlăm klei m`am anei lip yơh jing mnơ\ng m`am pro\ng Akluh yăl dliê kơ klei m`am lip:

“Hr^ jih kdrăp pioh m`am leh hơr ho\ng uê pui. Knguôr jing điêt h^n kno\ng pioh kpei hdei mdiê braih, [ia\dah lip jing pro\ng h^n pioh [hu mnơ\ng. hdră m`am, ]ia\ng bi siam ăt kreh m`am pu\ mnga mơh. Phung mduôn đưm mâo lu hdră m`am mdê mdê, yap jing pu\ lu mta mnga mdê mdê, ara\ anei [ia\ snăk mnuih adôk thâo m`am mse\ ho\ng mphu\n dô”.

}ia\ng mâo m`am asei lip amâodah knguôr srăng dưi m`am hluê hdra\ pu\ mse\ si 1 pu\ 3, amâodah 3 pu\ 5, phung mbrua\ m`ăm jăk snăk dlăng mjing asei lip amâodah knguôr nao b’bruêh asei knguôr mơh, lip w^l d’dit kjăp mra\ mơh. Anua\, 72 thu\n mnuih Sedang ti [uôn Êa Mao la]:

“M`am ]ia\ng kơ kjăp jing hơr bi uê kl^t êngao  dlăng tơl ju\ [l^p, bliư\ ku\p đang dơ\ng bi pu\ m`am hluê si mnga pô ]ia\ng, snăn ti krah ngă bi siam , bi kjăp yơh bi kơ êngao m`am ho\ng asa\l tu\ mơh, ho\ng hdră pu\ 1 pu\ 3, amâodah 3 mtru\n 1, tui hluê ho\ng pô m`am ]ia\ng mjing mnga. Bi tơdah ]ia\ng mkra mnga siam snăn hơê ho\ng uê pui mbliư\ mku\p mđang m`ăm snăn dlăng siam, lehana\n kjăp mơh. M`am knguôr 5 mtru\n 2, amâodah 2 pu\ 5 mjing rup mnga bi siam”.

Ktuê grio\ ho\ng hwiê yơh siêt grio\ bi kjăp. Kreh yua jing hwiê prô] mnu\ hlăm kmrơ\ng, blah mkra lu arua\t hr^ bi siam bi kpa\ amâo hiên joh ôh ]ia\ng bi rơ\ng, êpih amâodah kpăl tui hluê ho\ng hnơ\ng ]ia\ng siêt hyua\ bi kjăp grio\. Lip, êi, knguôr mnuih Sedang pioh yua mde bi brua\ ]ia\ng mdê mdê. Knguôr pioh kpei hdei, mdiê braih, êi pioh dưm mnơ\ng, lip pioh [hu mdiê ktơr. Ya do\ pioh yua mâo mnơ\ng leh mdê mdê êi, knguôr, lip krang, amâodah bai pioh dưm ]hiên mngan, êi pioh dưm kơtt êtak leh pleh tôk. Bi tơdah ba yua amâo mâo djo\ brua\ mdê mdê, ênưih mơh ngă jhat rai.

Ara\ anei klei hr^ m`am kha\dah amâo jăk lo\ lu mse\ si mphu\n dô ôh, kyua kdrê] brua\ hiu duah đrao m’ô jing dleh dlan. {ia\dah brua\ hr^ m`am ti Êa Mao ăt adôk dja\ pioh, mse\ ho\ng Akluh, lehana\n Anua\ dôk ngă…

Ađiêt, knua\ druh brua\ dhar kreh sa\ Êa Yiêng, kdriêk Krông Pa], ]ar Daklak la], brua\ hr^ m`am mnuih Sedang dưi lo\ kru\ w^t, mđ^ kyar hlăm ênuk ara\ anei, knu\k kna bi mâo hdră êlan đru, boh nik đru mko\ brua\ mnuih [uôn sang ho\ng du\m anôk hiu ]hưn ênguê. Phung mbrua\ thâo hr^ m`am ăt m`am lu mta mnơ\ng pioh dlăng, pioh ]h^ kơ phung hiu ]hưn ênguê.

“Ti [uôn sang hmei ăt adôk dja\ pioh brua\ hr^ m`am, mse\ si m`am bu\ng bai, lip knguôr… {ia\dah ]ia\ng kơ brua\ anei đ^ kyar h^n, phung thâo m`am lo\ dơ\ng bi trông, bi hgu\m mb^t, ruah mnuih thâo h^n hla\m [uôn lo\ mtô kơ phung hđeh mrâo. Lehana\n, kâo ]ang hmăng kơ knu\k kna lo\ mâo klei mđing, đru kơ ênoh bi liê ]ia\ng dưi po\k adu\ mtô bi hriăm, k`ăm kriê pioh, lehana\n mđ^ mlar brua\ hr^ m`am ti [uôn sang pô”.

Ti du\m boh [uôn hlăm Lăn Dap Kngư ara\ anei, mnơ\ng mnua yua aguah tlam mâo lu lu mta mnơ\ng mkra ho\ng ksu, ho\ng ksueh, nilon, inox… găl ênưih djăp mta. {ia\dah ho\ng jih jang mnơ\ng anei amâo mâo dưi bi mlih ôh ho\ng jih jang mnơ\ng ho\ng đrao m’ô djo\ ho\ng knhuah bhiăn pô hđăp, djo\ ho\ng klei hd^p mda aguah tlam mơ\ng mnuih Sedang, lehana\n djăp djuê ana ti lăn Dap Kngư.         

                        Y-Khem pô ]ih hlo\ng răk