VOV4.Êđê - Ara\ anei, mnuih [uôn sang ti du\m kdriêk Sa Thầy, kdriêk Ngọc Hồi ]ar Kon Tum; kdriêk Ia Grai, ]ar Gialai; kdriêk Mdrak, ]ar Daklak bi kluh nao hlăm kmrơ\ng tui duah pe\ boh ươi pioh ]h^ kơ phung ghan mnia. Thu\n anei boh ươi mâo ênoh, phung ghan mnia hrui blei truh 150 êbâo prăk/kg, kyuana\n ktan h^n mơh mtru\t mnuih [uôn sang bi kluh nao hla\m kmrơ\ng, koh druôm, găl adhan ngă hlo\ng lu] ana kyâo kyua ]ia\ng pe\ boh gơ\. Klei duah pe\ boh mse\ sjuê anei hlo\ng lu] ram jih ana kyâo dliê, mơ\ng lu thu\n leh, truh kơ ara\ anei klei ana\n ăt adôk nanao, amâo mâo sui ôh djuê mjeh ana kyâo anei srăng tu] djuê.

Boh ươi jing mta boh kroh mâo mta êa drao hluê knhuah djuê ana pô, yuăn pia Đại hại tử, Đại Hải, An Nam Tử… 4 thu\n sa blư\ ana kyâo anei mboh, boh ươi mâo klei jăk êđăp, mkhư\ mta jhat, ba klei jăk kơ ko\k đo\k, boh nik đru mdrao klei đuôm eh, mdrao klei rua\ klang ro\ng.

Amâo mâo djo\ kno\ng boh ươi, [ia\dah lu mta ana kyâo boh kroh mkăn hlăm kmrơ\ng dliê Lăn Dap Kngư ăt ara\ng duah bi hrui pe\ ho\ng hdră bi rai tui djuê kyâo: Bi druôm wa\t ana, găl adhan, tơl klei kuai wa\t phu\n, wa\t agha jih…Lương y Võ Thuận Hoá, K’ia\ng khua Êpul hgu\m brua\ mdrao mgu\n hluê knhuah djuê ana đưm ]ar Daklak, brei thâo:“Klei pe\ boh dliê anei ngă tui si ]ia\ng hlăm djăp alu\ wa\l, mse\ si ti Êa Sup, {uôn Đon, Êa H’Leo, Knông Hnang, krông Bông…ti anôk adôk kyâo dliê. Adôk kmrơ\ng hrông mse\ si ti }ư\ Yang S^ng mâo lu snăk ana kyâo jing ana êa drao. Ara\ng duah ma\ lu mta kyâo, mse\ si cấu tích, cốt toái, kê huyết đằng, vương tôn, tô mộc, đỗ trọng nam, củ bình vôi… snăn ti anôk mâo phung ghan mnia tui duah ya mta ana kyâo snăn mnuih [uôn sang ti ana\n bi kluh nao tui duah mnơ\ng ana\n tơl tu] djuê. Mse\ si ana boh ươi ti Mdrak, kâo [uh di`u bi druôm ana kyâo kno\ng ]ia\ng pe\ boh, ya mta mnơ\ng mâo di`u duah mơ\ng jih mse\ snăn amâo mâo sui ôh lu] ram yơh đơ ana kyâo pioh ngă êa drao hyuôm hin”.

K[ah klei thâo săng kơ ana jing êa drao, kno\ng [uh phung ghan mnia hriê duah blei, mnuih [uôn sang kno\ng tuh êyuh tui duah bi mâo boh ana\n ]ia\ng mâo ]h^, amâo mâo uê` srăng tui djuê, lu] ram ana kyâo êa drao hla\m ala ]ar pô. Ti Daklak, k`ăm mkhư\ gang klei anei, lehana\n đru bi dlăng kriê klei suaih pral mnuih [uôn sang, Êpul hgu\m brua\ mdrao mgu\n hluê knhuah djuê ana đưm hlăk mđ^ ktang brua\ hâo hưn mtru\m jhar mnuih [uôn sang thâo mđ^ kyar ana kyâo êa dao hlăm go\ sang pô, bi ba pla mjing ana kyâo ngă êa drao pioh răng mgang, mdrao mgu\n klei rua\ aguah tlam, ho\ng hdră “Êa drao hla\m war, nai mdrao ti ana\n, mdrao mgu\n tơ sang”. Êpul hgu\m lo\ mko\ mjing 3 boh adu\ mka\ dlăng mdrao mgu\n hlăm klei bi đru, lehana\n mko\ mjing lu gưl mka\ dlăng mbha êa drao amâo mâo ma\ prăk ôh kơ du\m pluh êbâo gưl ]ô mnuih [un, go\ êsei Knu\k kna dlăng ba, phung mâo klei truh mơ\ng yăn adiê ngă…Hrăm mb^t ho\ng brua\ êa drao gu\n ngă brua\ ho\ng yang [uôn mđ^ hnơ\ng dlăng kriê klei suaih pral mnuih [uôn sang. Lương y Võ Thuận Hoá, brei thâo:“Hlăm Êpul hgu\m brua\ mdrao mgu\n hluê knhuah djuê ana pô snăn mơ\ng thu\n 2006 leh dơ\ng mtô bi hriăm, klei hrui pe\, mkra mjing, ba yua ana êa drao hla\m alu\ wa\l, boh nik ho\ng du\m kr^ng taih kbưi. Snăn phung knua\ druh mnuih ngă brua\, hrui pe\, mkra mjing êa drao, lehana\n mko\ mjing mka\ dlăng mdrao mgu\n amâo mâo ma\ prăk ôh kơ mnuih [uôn sang hlăm alu\ wa\l, snăn mâo mnuih [uôn sang đăo knang êdi. Mâo lu mnuih mâo klei rua\ amâo mâo thâo hlao, ara\ anei ba yua du\m mta êa drao mâo leh hlăm kmrơ\ng pô mdrao hlao jih klei rua\, mse\ si klei rua\ kđeh asa\r klang kleh, bi bo\k bi u\r, aguah ưm [ư\ awan dhuan asei mlei êgah êgăn, snăn tui si hdră mdrao mgu\n hluê knhuah djuê ana pô la] ana\n jing klei rua\ hlăm klang kleh, snăn mâo lu snăk ana êa drao dưi pla mjing hlăm ju\m pưk sang pô, mse\ ana klua\, ana êruê kđap, rơ\k tu\ng, vương tôn, thiên niên kiện… jing đơ ana kyâo rơ\k ktơ\k mâo leh hlăm wa\l riêng gah pô, hlăm dliê kmrơ\ng pô pioh kơ brua\ mdrao mgu\n mâo klei tu\ dưn snăk”.

Mb^t ho\ng brua\ mka\ dla\ng mdrao mgu\n kơ mnuih [uôn sang, Êpul hgu\m brua\ mdrao mgu\n hluê knhuah djuê ana ti ]ar Daklak lo\ hyua\ h^n brua\ hâo hưn k]e\ đru kơ brua\ răng mgang klei suaih pral, đru mnuih [uôn sang thâo kral, thao pla lehana\n ba yua ana kyâo êa drao, ho\ng du\m mta hra\ mơar, mao rup ktrâo kơ du\m mta ana kyâo rơ\k ktơ\k mâo leh hlăm wa\l riêng gah pô, mguôp ho\ng du\m brua\ bi k[^n êpul êya. Lương y Võ Thuận Hoá brei thâo: “Du\m brua\ hâo hưn mtô mblang, klei pla mjing mjut rông djăp mta ana êa drao, snăn Êpul hgu\m brua\ mdrao mgu\n hluê knhuah djuê ana ]ar mrâo hluê nga\ mơ\ng thu\n 2008 truh kơ ara\ anei mâo leh klei bi lar jăk. Êpul hgu\m mâo ksiêm w^t, bi klin, lehana\n hlăk hlê bi lar hdruôm hra\ la] kơ djăp mta ana êa drao, hdră mdrao mgu\n mơ\ng du\m mta ana êa drao pioh mdrao mgu\n du\m klei rua\ aguah tlam pioh bi lar kơ mnuih [uôn sang, [ia\dah ara\ anei ăt adôk k[ah. Djăp hdră mdrao mgu\n  hluê knhuah djuê ana pô, tơdah mâo hâo hưn mtô bi hriăm jăk kơ mnuih [uôn sang, mse\ si bi mguôp ho\ng klei hd^p ahuah tlam mlam hruê, grăp aguah kno\ng hlăm brô 10 mn^t la] kơ du\m mta klei rua\ aguah tlam, mse\ si hdrak, mtu\k…snăn ho\ng ya mta ana kyâo, rơ\k ktơ\k pioh mdrao, si hdră yua bi djo\, tơdah leh mnuih [uôn sang thâo, snăn ana êa drao ju\m gah găn pô jing tu\ dưn êdi kơ brua\ răng kriê klei suaih pral kơ pô”.

                                                     H’Nga - Y-Khem Niê pô mblang, răk dlăng.