Hlăm ai êwa mčhĭt m’uăt ti anôk mnia mblei boh durian akŏ yan ti kdrăn phŭn đang boh durian Krông Pač, čar Dak Lak, Nguyễn Thị Vân ti alŭ Tấn Đông, să Êa Yông, dôk guôn sui kơh mâo čhĭ dua bai boh durian ñu. Ñu bi kngăr êdi 2 bai anei 57 kg knŏng mâo mă 180 êbâo prăk, ƀiă hĭn mkă hŏng ênoh čhĭ 1 boh durian djăp hnơ̆ng čuăn. Vân brei thâo, 20 hruê kơh ênŭm hruê dưi hrui êmiêt, ƀiădah kyua hjan lu, boh luh hnưm, snăn bi hrui ba čhĭ pioh brei arăng mkra krem, boh amâo djăp hnơ̆ng tŭ jăk ôh.

 “Boh anei gơ̆ siam mơh ƀiădah mbruê diñu knŏng blei mă 3.000 prăk đuič. Čhĭ snei ênguôt êdi mơh kyua sa boh siam yang đar kreh čhĭ êbeh 200 êbâo prăk leh.

Boh sĭt brei ƀuh, amâo djŏ boh durian mkra krem mâo ênoh 3.000 prăk/kg s’aĭ ôh. Tơdah ƀĭng ngă lŏ hma tŭ ư brei phung ghan mnia ruah blei, ăt mâo mơh 10.000 prăk/kg. Ƀiădah êdei anăn, dŭm boh adôk amâo lŏ thâo ba čhĭ ôh. Sa čô ghan mnia ti să Êa Knuêč, kdriêk Krông Pač dôk guôn čhĭ boh durian amâo djăp hnơ̆ng čuăn brei thâo:

 “Kăm 1000đ ƀiădah arăng kăn čiăng blei mơh anei. 1000đ dôk guôn truh kơ ară anei. 1.000đ/kg kăn djăp mơh tla prăk mdiăng”.

Amâo djŏ knŏng ngă kơ lu boh durian luh hnưm, luič liê êbeh 90% ênoh yuôm, adiê hjan sui lŏ bi hrŏ hnơ̆ng tŭ jăk boh durian djăp leh wưng hrui êmiêt. Kčưm yan hrui êmiêt anei, ktuê êlan dơ̆ng prŏng mrô 26 găn kdrăn phŭn đang boh durian Krông Pač, lu phung ghan mnia mdiăng truh kơ anôk hrui blei boh durian ba čhĭ, ƀiădah arăng lač “Kđeh amâo jăk” - čiăng lač kơ boh durian amâo mmih lehanăn klĭt boh amâo siam.

Leh klei kuôl kă čhĭ amâo tŭ dưn, ayŏng Ma Lôi ti să Êa Yông, kdriêk Krông Pač, ênguôt dhuôt:

Ară anei diñu amâo blei pô nao wĭt yơh. Kyua kđeh hlăm lam amâo đei jăk. Snăn yan hjan lu gơ̆ snei yơh, kđeh boh durian gơ̆ amâo luôm ênŭm asăr ôh”.

Msĕ hŏng yang đar thŭn, kčưm yan hrui êmiêt boh durian 2024 ti čar Dak Lak, dŭm container dôk mjưh bŏ dua nah ping êlan dơ̆ng prŏng mrô 26, kdrêč mơ̆ng să Êa Knuêč truh kơ wăl krah Phước An, kdriêk Krông Pač, dôk guôn ba čhĭ kơ China. Klei mdê jing dŭm boh êdeh anăn dôk guôn sui, mơ̆ng 1 truh kơ 3 hruê kăm. Sa čô mgăt êdeh ti ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh brei thâo, amâo djŏ knŏng ti Dak Lak mâo hjan sui ngă kơ anôk hrui blei dleh bi mklin boh durian mâo hnơ̆ng jăk kăp ba čhĭ kơ ala tač êngao, ƀiădah ti China ăt hmăi mơ̆ng klei adiê hjan ngă kơ hnơ̆ng blei hrŏ, ênoh durian ăt hrŏ lu mơh.

 “Adiê hjan snăn hnơ̆ng tŭ jăk boh trŭn mơh. Ti China sang mnia boh durian kăn đei mâo mnuih blei. Msĕ yang đar čhĭ pral snăk. Tinăn čhĭ pral, tinei ênoh čhĭ đĭ lu mơh, ƀiădah ară anei trŭn leh knŏng adôk mă êbeh 80 êbâo prăk/kg.

Adiê hjan lu ngă luh boh hnư, ngă kơ kđeh hlăm lam m’êa, khăng, ênưih jhat, jing klei lông dlăng prŏng kơ hnơ̆ng tŭ jăk mơ̆ng anôk bruă boh durian Dak Lak. Tơdah thŭn 2023, adiê hjan sui mâo ti krah mlan 9, ngă luič liê ƀiă snăn thŭn anei hjan lu mơ̆ng mlan 7 – kčưm yan boh durian, ba lu klei luič liê. Năng mđing jing mâo dŭm anôk bruă duh mkra hlăm ala čar ksiêm dlăng lehanăn ba yua kdrăp bi mthu êa, msir mghaih klei lu đei êa – m’êa kđeh boh durian hlăm yan hjan anei.

 Lê Thị Thu Hà, Khua Anôk bruă lŏ hma Xanh Đà Lạt, mâo anôk hrui blei boh durian ti Dak Lak brei thâo, hdră msir bi thu êa anei srăng bi hrŏ hnơ̆ng h’ăp kơ boh durian trŭn adôk 65%, ƀiădah mkă hŏng hnơ̆ng 68% mơ̆ng boh durian Thái Lan, đru mđĭ hnơ̆ng tŭ jăk boh durian ba čhĭ kơ ala tač êngao.

 “Kdrăp anei mâo mơ̆ng 0 độ truh kơ 85 độ, jing ñu thâo bi hlơr lehanăn bi ê’ăt mtam. Anei jing hdră đru bi thu êa. Boh durian pô dưm hlăm kdrăp anei jing boh prŏng hrông snăn, boh khăt hlăm adiê hjan amâo dah adiê mđiă drei dưm boh snăn yơh. Dưm hlăm masin srăng dưi bi hrŏ hnơ̆ng êa hlăm kđeh boh durian čiăng kơ boh anei dưi mmih hĭn.

Mklăk yan jing klei găl prŏng mơ̆ng anôk pla boh boh durian ti Dak Lak mkă hŏng dŭm krĭng mkăn mơ̆ng kluôm ala lehanăn dŭm ala čar pla boh durian mkăn, đru mjing klei găl hlăm hdră ba čhĭ kơ ala tač êngao. Khă snăn, klei mklăk yan hŏng arăng djŏ hlăm wưng yan hjan dôk ngă kơ klei hrui êmiêt boh durian anei tlă anăp hŏng klei lông dlăng kơ hnơ̆ng tŭ jăk. Čiăng kơ klei mklăk yan mơ̆ng Dak Lak dưi hgao klei amâo jăk mơ̆ng yan adiê, brei mâo hdră msir jăk hĭn. Ti anăp, bruă ksiêm dlăng hnơ̆ng tŭ jăk dôk mâo, čar Dak Lak mđing mrô sa, hŏng bruă ksiêm dlăng krĭng pla lehanăn anôk đŭng hruh, rơ̆ng hluê ngă kjăp klei kčah mtrŭn, bi hrŏ boh durian amâo tŭ jăk hlăm ênoh ba čhĭ kơ ala tač êngao./.