Nguyễn Trọng Ngọc mâo anôk bruă duh mkra kphê sui thŭn ti kdriêk Krông Pač, čar Dak Lak. Thŭn dih, wưng anei anôk bruă duh mkra ñu hrui blei giăm 600 ton kphê asăr, ênoh prăk mâo hlăm brô 24 êklai prăk. Yan boh mnga 2023 – 2024 thŭn anei, wăt tơdah kphê hlăm phung ƀuôn sang lu, prăk amâo kƀah ôh, ƀiădah anôk bruă duh mkra mrâo knŏng blei ƀiă. Hlue si Ngọc, sa kdrêč mta phŭn jing mnuih ƀuôn sang mâo klei mĭn mkăm mnơ̆ng dhơ̆ng dôk guôn ênoh đĭ, klei mkăn jing ênoh kphê amâo hơĭt, anôk bruă duh mkra ƀuh mâo klei amâo myun. Klă klơ̆ng, mơ̆ng knhal jih mlan 8 truh akŏ mlan 12, khpê mâo dŭm hnơ̆ng ênoh đĭ 7 hruê đrông, ƀiădah ăt mâo hnơ̆ng hrŏ ênoh 1 mlan đrông. Hlăm anăn mâo hruê hrŏ truh 7 êklăk prăk/1ton. Hlăm mlan 12/2023 mrâo êgao, ênoh kphê klă klơ̆ng ti hnơ̆ng đĭ, mâo mmông đĭ giăm 70 êklăk prăk hlăm 1 ton, ƀiădah ară anei lŏ hrŏ. Dŭm hruê anei, hnơ̆ng hrŏ êbeh 2 êklăk prăk/1 ton. Ngọc lač, hlăk êjai ênoh amâo hơĭt msĕ si ară anei, snăn ñu hơĭt ai hŏng klei čhĭ ƀơ ƀiă msĕ si ară anei:

 “Kphê snăn ñu mâo lu klei amâo myun. Ênoh hră trŭn snăn pô luč liê lu tơdah ênoh ba čhĭ hơĭt kjăp snăn pô srăng mâo prăk mnga ƀơ ƀiă kăn hơĭt mơh. Hlue si grăp wưng leh anăn hlue si klei kâo ƀun, blei êlâo čhĭ êdei hlue si bhiăn đuč.”

Ênoh kphê đĭ - trŭn hŏng hnơ̆ng prŏng amâo djŏ knŏng lông dlăng bruă duh mkra ôh. Lu phung ngă lŏ hma ăt rŭng răng, amâo thâo ôh čhĭ mtam amâodah lŏ dơ̆ng guôn mnơ̆ng dhơ̆ng lŏ dơ̆ng đĭ ênoh. Nguyễn Thị Nguyệt ti să Ea Yông, kdriêk Krông Pač mâo 2.900 ana kphê pla pluă hŏng durian. Dŭm thŭn anei durian mboh lu anăn gŏ sang mâo klei găl dôk guôn kphê đĭ ênoh, ƀiădah ka mâo ôh ñu dưi čhĭ kphê djŏ ênoh leh anăn yuôm:

 “Thŭn 2021 – 2022 kâo chĭ 35 êbâo prăk/1kg. Kyua hlăk anăn pô čiăng kơ prăk, thŭn anăn mâo wưng ênoh kphê đĭ truh 48-49 êbâo prăk/ 1kg leh anăn bi mĭn đŭ đĭ ƀiădah lŏ trŭn, pô čhĭ êlưih hơưi mơh. Bi thŭn 2022 – 2023 snăn kâo dôk guôn truh 69 -70 êbâo prăk/1 kg ƀiădah bi mĭn ñu ăt đĭ mơh snăn lŏ trŭn 65.000 prăk/1kg leh anăn čiăng kơ prăk snăn lŏ čhĭ. Yan thŭn anei snăn ka ruăt ôh, lŏ ksiêm yap dơ̆ng leh anăn dôk guôn ênoh đĭ kơh čhĭ. Čiăng prăk snăn pô čhĭ ƀiă, ênoh yuôm snăn dôk guôn, hrŏ snăn tŭ mơh.”

Kphê jing boh kdrŭt mđĭ kyar mơ̆ng krĭng Lăn Dap Kngư, boh nik ti Dak Lak. Hlăm wưng mâo lu hĭn, thŭn 1995-1996, kphê tuôm đru Dak Lak mâo hnơ̆ng đĭ kyar bruă duh mkra ti gŭ 20%/1 thŭn. Ƀiădah leh dŭm gưl mâo ênoh yuôm, khăng mâo jing dŭm gưl toh hroh sui, ba lu anôk bruă duh mkra leh anăn anôk hrui blei kruh nư, hmăi kơ dŭm êbâo čô ƀĭng lŏ hma.  Bruă ngă hlăm anôk bruă duh mkra mâo boh sui 30 thŭn ngă bruă duh mkra - ba čhĭ kphê kơ ala tač êngao leh anăn mâo hƀuê ênuk ka tuôm mâo ôh thŭn luč mnga, Lê Thanh Sơn, Khua Marketing knơ̆ng bruă ba čhĭ kơ ala tač êngao 2 -9 (Simexco) Dak Lak brei thâo, ênoh kphê đĭ yuôm, hnơ̆ng ênoh trŭn đĭ mâo lu, brei kơ anôk bruă duh mkra mđing kơ dŭm hdră msir čiăng kriê dlăng klei amâo myun. Msĕ si yan boh mnga anei, bruă mâo prăk bi liê jing yuôm bhăn snăk, kñăm mdrơ̆ng hŏng klei huĭ hyưt srăng hrŏ tơdah mâo:

 “Yan boh mnga 2023 – 2024, hmei mâo dŭm hdră bruă čiăng si bĕ ngă dưi hlue ngă hrăm mbĭt bruă kriê dlăng klei amâo myun kơ ênoh, blei hŏng lu hdră mdê, mbĭt anăn mkŏ mjing mkra mjing, ba čhĭ kơ ala tač êngao leh anăn pral lŏ duah prăk bi liê. Êngao anăn, snăn mđĭ pral bruă hrui blei kphê ka mkra mjing, leh anăn mđĭ lar ênoh blei yuôm kơ mnuih ƀuôn sang hlăm yan anei.”

 Kluôm čar Dak Lak ară anei mâo 213 êbâo ha kphê, hnơ̆ng boh mnga 2023 – 2024 anei đăo tĭng mâo 580 êbâo ton kphê. Hnơ̆ng kphê ba čhĭ kơ tač êngao mĭn tĭng ti hnơ̆ng 330 êbâo ton. Tơdah hnơ̆ng ênoh yuôm msĕ si ară anei leh anăn đĭ trŭn ƀơ ƀiă hlăm wưng kơ anăp, prăk hrui wĭt ba čhĭ kphê kơ ala tač êngao srăng truh 900 êklăk USD. Mbĭt hŏng klei ba yua klei găl mrâo mơ̆ng anôk ba čhĭ, Dak Lak ăt dôk hlăm hdră mđĭ hnơ̆ng boh mnga leh anăn hnơ̆ng jăk mnơ̆ng dhơ̆ng, mđĭ iêô jak bi liê hlăm bruă mkra mjing êlam. Dlăng hnơ̆ng jăk kphê asăr leh anăn mđĭ hnơ̆ng mkra mjing êlan jing hdră mđĭ lar kjăp mơ̆ng mnơ̆ng dhơ̆ng, ñĕ kơ klei amâo myun mơ̆ng anôk ba čhĭ./.