VOV4.Êđê – Ho\ng mnuih [uôn sang Mnông êngao kơ du\m mta mnơ\ng yua mse\ si c\ing, c\eh, giêt êa, bưng êsei amâodah lip knguôr pioh hdei kpei mdiê ktơr….. sna\n bu\ng jing mâo brua\ yuôm bha\n mơh hla\m klei hd^p aguah tlam. Anei jing mnơ\ng yua amâo dưi k[ah ôh hla\m klei hd^p mda go\ sang a\t mse\ mơh hla\m du\m kna\m m’ak, klei bhia\n nga\ yang adiê pro\ng mơ\ng mnuih Mnông.

A|t mse\ ho\ng du\m djuê ana Êđê, Mạ, Sêdang…. ti kr^ng Dap Kngư, mnuih [uôn sang Mnông êlao adih kha\ng mao klei bhia\n  buh pla mdiê, ktơr êtak êbai ti hma. Kyua la\n ala dliê c\ư\ hu\i hyưt, êlan klông ga\n êrô dleh dlan, bi diêr dar, `ur mu\t gu\ phu\n kyâo ana\n amâo mao dưi yua ôh du\m  mnơ\ng du\ mdiang mka\n mse\ si: pu\, klam….. sna\n bu\ng yơh jing mnơ\ng kha\ng yua êdi pioh gui du\ mnơ\ng mơ\ng lo\ hma leh hrui êmiet ba w^t kơ sang.

Hluê si Điểu M’rưng, ti [uôn Dak R’Muan, wa\l krah Gia Nghĩa sna\n bu\ng mơ\ng mnuih [uôn sang Mnông amâo thâo ôh mơ\ng hb^l `u mâo. Kno\ng thâo mơ\ng hla\k điêt ama `u mtô leh `u m`am bu\ng.

           Bu\ng jing mnơ\ng yua mâo klei tu\, ga\l êdi hla\m klei nga\ brua\  aguah tlam mơ\ng mnuih Mnông.

Leh ana\n `u lo\ hluê am^, di amai gui bu\ng nao c\oh êbu\ng, pe\ djam, koh guôl hwiê dliê. Nanao sna\n, leh êdei anei mâo anak c\ô, `u lo\ mtô kơ anak c\ô hla\m sang m`am bu\ng. Mơ\ng ana\n, gru rup bu\ng kma leh êlam hla\m klei hd^p aguah tlam leh ana\n jing leh [^ng ga\p su\k suôr amâo dưi k[ah ôh ho\ng `u a\t mse\ mơh ho\ng mnuih [uôn sang hla\m [uôn truh kơ ara\ anei.

Êngao k anba\n, bu\ng jing mnơ\ng amâo dưi k[ah ôh hla\m du\m kna\m m’ak mơ\ng mnuih [uôn sag Mnông. Gra\p blư\ hluê nga\ klei bhia\n nga\ yang mdiê, klei nga\ yang ako\ yan hjan, klei nga\ yang kna\m m’ak bi kuh ku\m ênu\m ênap [uôn sang, ara\ng kha\ng dưm du\m boh bu\ng ti anôk nga\ yang c\ia\ng dưm mnơ\ng nga\ yang mse\ si c\^m a\m, đio\ brông, du\m mta ktơr mnơr êtak êbai pô pla pioh nga\ yang ba myơr kơ yang adiê.

Amâo djo\ kno\ng du\m ana\n ôh, bu\ng lo\ jing mnơ\ng bi msiam, bi êdah knhuah siam k[a\t leh ana\n kiê kngan mbrua\ mơ\ng phung êkei Mnông êlâo kơ nao dôk mo#.

Leh ana\n Bu\ng lo\ jing klei bi hmô mdah kơ klei kreh krui`, thâo g^r mơ\ng phung mniê kma leh hla\m klei duê mui`, klei ya\l dliê đưm, klei khan Ot N’dro\ng mơ\ng mnuih [uôn sang Mnông.

C|ia\ng dưi m`am sa boh bu\ng bi luc\ lu hruê mmông leh ana\n brua\ mdê mdê. Mơ\ng nao hla\m dliê koh alê, đrao, hwiê truh kơ brua\ ba [hu hla\m mđia\, hr^ m`am …. truh kơ jing sa boh bu\ng pioh gui bi luc\ [ia\ êdi mâo mơ\ng 2 – 3 hruê ka\m

C|ia\ng mjing gru grua kơ bu\ng, phung m`am bi m`am pu\ du\m arua\t hwiê leh hr^ mjing tram `uôm ho\ng êa ma\ mơ\ng kta\k ana kyâo dliê, amâodah ma\ [o# mđang, mku\p mơ\ng du\m arua\t hwiê leh hr^ c\ia\ng mâo  lu mta êa si pô c\ia\ng. Klei bu\ng m`am ho\ng hwiê hr^ jing arua\t điêt, [ô` mc\uit điêt arua\t bi sir c\ia\ng kơ `u rơ\ng. Kdrêc\ ako\ klei bu\ng c\ia\ng bi [ô` pro\ng pơ\k h^n kơ kdrêc\ knhal tuc\ c\ia\ng ja\k s^t gui amâo mâo nga\ rua\ mra ôh tơ gui mnơ\ng ktro\.

Dôk m`am bu\ng.

Tơr bu\ng kha\ng nga\ ho\ng ana k’al. Yua 4 [e\ alê khua kja\p hyua\ ti 4 kkiêng c\ia\ng mjing  anôk dưh kja\p, bu\ng sra\ng amâo êbuh ôh s^t pô lưh.

Ho\ng phung ka đei thâo m`am ôh, c\ia\ng dưi m`am mdê bi mta bu\ng, phung m`am bu\ng dưi dla\ng kơ du\m gru rup leh nga\ êlâo ho\ng alê, đrao đru kơ brua\ m`am `u ga\l êlưih h^n. Bohnik, hla\m klei m`am bu\ng c\ia\ng bi mâo  sa [e\ dho\ng điêt mta pro\ng hla\m brô mơ\ng 1 – 2cm, dlông hla\m brô 15cm, bi [ơ\ng leh ana\n sa giê msei điêt jing hjei, mâo ako\ knur pioh c\uih [oh [a\ng, hr^ du\m arua\t alê, hwiê hla\k êjai m`am bu\ng.

Hluê si klei bhia\n gơ\ bu\ng mơ\ng mnuih [uôn sang Mnông mâo boh dlông hla\m brô mơ\ng 50 – 60cm, mbah w^l, đ^ng adriêk khua\t mlua\kt ti gu\ điêt h^n mka\ ho\ng mbah bu\ng leh ana\n tui hluê ho\ng điêt pro\ng mdê mdê. Ho\ng gra\p boh bu\ng tui hluê ho\ng pô yua leh ana\n brua\ yua mdê mdê.

Si tôhmô, bu\ng pioh nao ma\ djuh, pe\ djam dliê sna\n ti krah wah bu\ng kha\ng m`am rưng, mâo lu anôk m`am jing rup mâo 6 kkiêng pro\ng mơ\ng 4 – 4cm. Bi Bu\ng asei w^t, kluôm asei dưi m`am bi kpal, đa mâo kđha\p kdrua\ trua\ amâodah amâo mâo ôh, mnuih Mnông yua pioh dưm mdiê, ktơr êtak êbai, đa\m gơ\ êluh đue# s^t gui du\.

Ara\ anei klei hd^p mâo leh lu klei bi mlih, êlan klông ga\n êrô ga\l êlưih h^n leh, mnuih [uôn sang mâo leh lu êdeh êdâo du\ mdia\ng mnơng mơ\ng lo\ hma, mnơ\ng pioh ba c\h^. Sna\n [ia\dah, tơ mao gưl weh nao kơ du\m [uôn sang mnuih [uôn sang Mnông, drei a\t dôk [uh mơh phung mbrua\ khua th\n hla\k dôk mtô brua\ m`am bu\ng kơ anak c\ô, amâodah gru rup di am^ di amai gui bu\ng nao ma\ djuh, gui êa, c\oh êbu\ng…..

Ho\ng klei lo\ dơ\ng c\ủê ba leh ana\n dôk kriê pioh sna\n, mnuih [uôn sang Mnông a\t c\ang hmang leh ana\n đa\o knang, kha\ klei hd^p bi mlih mrâo mrang tu\ mơh, [ia\ buư\g a\t dôk jing nanao mnơ\ng sia\ suôr amâo dưi k[ah ôh hla\m klei hd^p mơ\ng mnuih [uôn sang Mnông.

                                                                                                                        H’Nga pô ]ih hlo\ng răk