VOV4.Êđê - Tĭng mơ̆ng hruê 27/4 truh kơ hruê 14/9/2021, kluôm čar Dak Lak mâo leh êbeh 1.400 čô mnuih djŏ kman Sar CoV2, êbeh 1.700 čô dôk bi ktlah kƀĭn sa anôk lehanăn 10 êbâo čô bi ktlah ti sang, ti anôk dôk. Ti anăp klei mâo dleh dưi ksiêm dlăng mơ̆ng klei ruă tưp, čar Dak Lak dôk gĭr pŏk ngă kjăp hdră kñăm ksiêm dlăng, pŏk mlar krĭng mtah, ƀrư̆ bi hrŏ lehanăn anăp truh srăng lăm lui jih krĭng hrah.

Hdră mtrŭn mrô 2686 hruê 31 mlan 5 thŭn 2021 mơ̆ng Anôk bruă gĭt gai ala čar gang mkhư̆ klei ruă Covid-19 kơ klei kčah mtrŭn lač kơ hnơ̆ng huĭ hyưt leh anăn dŭm hdră msir hră mơar hlăm hdră gang mkhư̆ klei ruă Covid-19 ktrâo lač leh dŭm phŭn ba klei ruă klă klơ̆ng čiăng bi mklă hnơ̆ng huĭ hyưt tal êlâo, dưi bi êdah truh kơ gưl să, ƀuôn hgŭm ti hla kak mdrơ̆ng hŏng klei ruă tưp bi knar hŏng dŭm êa mil, mâo: Krĭng huĭ hyưt êdi (hrah), krĭng mâo klei huĭ hyưt ktang (kñĭ khua), krĭng huĭ mâo klei huĭ hyưt (kñĭ) leh anăn hnơ̆ng amâo mâo mnuih ruă (mtah). Hluê anăn, truh hruê 6/9/2021, kluôm čar Dak Lak ară anei mâo 106 să, ƀuôn hgŭm krĭng mtah, 07 să, ƀuôn hgŭm krĭng hrah, 26 să, ƀuôn hgŭm krĭng kñĭ khua leh anăn 45 să ƀuôn hgŭm krĭng mtah. Čiăng mdrơ̆ng hŏng boh klei ruă tưp, kluôm čar mkŏ mjing leh 177 wăl bi ktlah hjăn sa anôk, kluôm čar ăt ngă leh klei ksiêm mkă kơ 313.720 čô mnuih hŏng klei pral, ksiêm mkă RT-PCR kơ êbeh 43.380 čô mnuih. Ară anei, kluôm čar adôk 33 anôk kwang dar. Hŏng bruă tlŏ vaccin Covid-19, yap truh hruê 2-9, ênoh vaccin dưi tlŏ kluôm čar mâo 131.883 aruăt. Ară anei, čar dôk mkŏ mjing hdră kčah tlŏ aruăt tal 2 kơ phung tlŏ leh aruăt tal 1 hlăm gưl 3. Đoàn Ngọc Thượng, K’iăng Khua knơ̆ng bruă sang čư̆ êa ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, brei thâo:Ti anăp klei dleh ktuê dlăng mơ̆ng klei ruă Covid-19 ti ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt hluê si klei bi mklă mơ̆ng ƀuôn prŏng ară anei mâo phung F0 ka dưi hmao bi ksiêk. Kyua anăn, hluê ngă klei gĭt gai mơ̆ng Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar, ƀuôn prŏng ba yua Asăp mtrŭn mrô 16 mơ̆ng hruê 26/8/2021 čiăng hluê ngă hdră êlan mă mta ksiêm mkă pral kơ jih jang mnuih ƀuôn sang ti ƀuôn prŏng. Hŏng phung dôk bi ktlah hjăn ti sang, ƀuôn prŏng mkŏ mjing leh 2 êpul hiu mă mta ksiêm mkă, 2 êpul anei srăng bi hgŭm hŏng alŭ leh anăn êpul gang mkhư̆ klei ruă Covid-19 hlăm êpul êya čiăng nao ti grăp boh sang mă mta ksiêm mkă hluê si klei kčah mtrŭn.

Dŭm hruê giăm anei, ti čar mâo nanao mnuih ruă hlăm êpul êya hŏng hnơ̆ng tưp lar lu anôk, êdah êdi anôk mâo klei ruă ti kdriêk Krông Ƀuk, wăl krah Ƀuôn Hồ leh anăn ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt. Čiăng mdrơ̆ng hŏng klei ruă tưp dleh ktuê dlăng, bruă mdrao mgŭn dôk hiu duah jih jang phung djŏ tuôm kơ F0, F1 čiăng čuăl krĭng, bi ktlah hjăn, ngă klei kwang dar leh anăn pŏk ngă mtam bruă mă mta ksiêm mkă jih jang mnuih ƀuôn sang ti dŭm alŭ, ƀuôn čih yap mâo ênoh mnuih ruă Covid-19; mbĭt anăn mđĭ ktang hâo hưn čiăng kơ mnuih ƀuôn sang mđĭ klei thâo săng gang mkhư̆ klei ruă Covid-19. Aê ndrao Chuyên Khoa II, Nay Phi La, Khua Knơ̆ng bruă mdrao mgŭn čar Dak Lak, brei thâo:Ti anăp klei dleh dlan mơ̆ng klei ruă tưp dôk mâo ti alŭ wăl čar, Knơ̆ng bruă mdrao mgŭn kčĕ leh kơ čar ăt msĕ mơh jih jang dŭm anôk bruă gĭt gai gang mkhư̆ klei ruă tưp mơ̆ng dŭm kdriêk brei ksiêm mkă ti lu anôk, boh nik kƀĭn hlăm dŭm krĭng phŭn, hluê si klei gĭt gai mơ̆ng Phŭn bruă mdrao mgŭn jing krĭng hrah, kñĭ khua brei ksiêm mkă hŏng Realtime RT-PCR čiăng bi ksiêk phung F0 leh anăn bi ktlah hjăn phung F1 ti sang. Hŏng phung krĭng kñĭ, krĭng mtah ăt ksiêm mkă hŏng klei test pral čiăng hiu duah, ksiêk phung F0. Mơ̆ng tur knơ̆ng anăn čuăl krĭng, răng mgang krĭng mtah leh anăn bi hrŏ krĭng hrah, krĭng kñĭ khua jing krĭng mtah.

Čiăng rơ̆ng bruă hiu duah, mă mta ksiêm mkă kơ mnuih ƀuôn sang kñăm thâo ƀuh hnưm dŭm phung mâo klei ruă čiăng hmao bi ktlah hjăn, mkhư̆ klei tưp lar kơ pô mkăn jing “kliăng” čiăng mkhư̆, Anôk bruă ktuê dlăng klei ruă tưp čar pŏk ngă lu bruă ngă, mđing mđĭ klei dưi ksiêm mkă čiăng ngă djŏ hŏng klei čiăng mjêč hlăm bruă  mdrơ̆ng hŏng klei ruă tưp; iêu jak êpul mơ̆ng êpul phung hriăm čŏng ngă bruă mơ̆ng sang hră gưl prŏng Lăn Dap Kngư thơ̆ng kơ bruă ksiêm mkă, Anôk bruă mdrao mgŭn dŭm alŭ wăl ăt hluê ngă bruă gĭt gai êpul mă bruă hlăm dhar bruă, mđĭ klei bi đru hlăm bruă mă mta ksiêm mkă, ktuê dlăng. Aê mdrao Trịnh Quang Trí, Khua Anôk bruă ktuê dlăng klei ruă tưp čar, brei thâo:Čiăng pŏk ngă bruă ktuê dlăng hlăm hdră gang mkhư̆ klei ruă tưp, Anôk bruă ktuê dlăng klei ruă tưp kčĕ leh kơ Knơ̆ng bruă mdrao mgŭn ksiêm mkă kơ jih jang dŭm ƀuôn mnuih djuê ƀiă čiăng ksiêm dlăng klei huĭ hyưt, thâo ƀuh hnưm anôk mâo klei ruă hlăm êpul êya. Bi dŭm anôk ka mâo ôh mnuih ruă, srăng ktuê dlăng hnơ̆ng ti grăp gŏ êsei srăng ksiêm mkă kơ sa čô mnuih. Tui si boh klei ruă tưp mơ̆ng alŭ wăl, Anôk bruă ksiêm dlăng klei ruă tưp srăng bi hgŭm hŏng dŭm Anôk bruă mdrao mgŭn gĭt gai test pral amâodah ksiêm mkă Realtime RT-PCR.

Êngao kơ bruă gang mkhư̆ klei ruă tưp ti alŭ wăl, čar Dak Lak lŏ mđing kơ bruă drông mnuih ƀuôn sang wĭt mơ̆ng krĭng mâo klei ruă rưp, ngă klei ksiêm mkă leh anăn bi ktlah hjăn sa anôk phung wĭt. Bi mklă bruă drông mnuih ƀuôn sang mơ̆ng krĭng mâo klei ruă tưp jing sa hlăm dŭm bruă ngă yuôm bhăn đru bi hrŏ klei ktrŏ kơ ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh, mbĭt anăn, mjing klei găl kơ mnuih ƀuôn sang dôk tuôm hŏng klei dleh dlan kyua hmaĭ mơ̆ng klei ruă tưp dưi wĭt kơ ƀuôn sang, mơ̆ng akŏ mlan 8/2021, Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar mâo leh hdră kčah mprăp bi jăk, ba mnuih ƀuôn sang wĭt kơ alŭ wăl bi jăk, rơ̆ng klei êđăp ênang kơ mnuih ƀuôn sang sĭt wĭt. Hlăm mlan 8/2021, hŏng 3 gưl pŏk ngă Êpul mă bruă čar Dak Lak drông leh êbeh 1.050 čô mnuih ƀuôn sang mâo klei hdĭp dleh dlan mơ̆ng ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh, Bình Dương leh anăn Đồng Nai wĭt kơ alŭ wăl leh anăn bi ktlah hjăn sa anôk kñăm ktuê dlăng mkhư̆ klei ruă tưp hlăm êpul êya. Bruă drông mnuih ƀuôn sang mơ̆ng kbưi wĭt jing bruă ngă klă sĭt, bi êdah ai tiê thâo bi khăp, bi hgŭm hlăm knhuah gru jăk siam djuê ana, jing boh kdrŭt prŏng prĭn čiăng kơ mnuih ƀuôn sang hgao wưng dleh dlan mơ̆ng klei ruă Covid-19. Aê ndrao Lê Phúc, K’iăng Khua Anôk bruă ktuê dlăng klei ruă tưp čar, brei thâo:Hluê ngă hdră kčah drông mnuih ƀuôn sang mơ̆ng Anôk bruă gĭt gai gang mkhư̆ klei ruă tưp nmơ̆ng čar jao kơ êpul mă bruă drông mnuih ƀuôn sang wĭt mơ̆ng dŭm krĭng msĕ si ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Tây Ninh.  Tal anei hluê si hdră kčah mơ̆ng čar leh anăn Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh tŭ ư, Anôk bruă gĭt gai srăng nao drông hlăm brô 480 čô mnuih ƀuôn sang wĭt mơ̆ng ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh. Anei jing phung mđing tal êlâo msĕ si phung khua thŭn, mniê ba tian, hđeh điêt… hmei srăng hluê ngă hdră kčah mơ̆ng čar drông ênoh mnuih ƀuôn sang anei wĭt.

Năng ai dưi ƀuh, čiăng mkhư̆ leh anăn msưh kdŭn klei ruă tưp, bruă djŏ tuôm mđĭ ktang mjêč pŏk ngă lu hdră msir hlăm bruă gang mkhư̆ klei ruă tưp. Hdră kñăm ktang hĭn jing rơ̆ng amâo brei klei ruă tưp lar, bluh mâo hlăm êpul êya, mơ̆ng năn bi hrŏ dŭm krĭng hrah, krơ̆ng kjăp, pŏk mlar krĭng mtah. Khădah, čiăng msưh kdŭn klei ruă tưp, êngao kơ klei gĭr mơ̆ng jih bruă kđi čar, čiăng klei hrăm mbĭt sa ai tiê mơ̆ng êpul êya ala ƀuôn, mđĭ hĭn klei thâo săng gang mkhư̆ klei ruă tưp, anei jing bruă yuôm bhăn čiăng ngă bruă gang mkhư̆ klei ruă tưp mâo klei tŭ dưn jăk hĭn.

Ti anăp klei mâo dleh dưi ksiêm dlăng mơ̆ng klei ruă tưp Covid 19, hlăk ti alŭ wăl čar Dak Lak mâo nanao mnuih lehanăn anôk bluh mâo klei ruă hlăm êpul êya ka dưi bi mklă phŭn bi mtưp. Aê mdrao Trịnh Quang Trí – Khua anôk bruă ksiêm dlăng klei ruă tưp čar Dak Lak čiăng thâo săng klă hĭn klei mâo, hdră pŏk ngă kñăm gang mkhư̆ klei ruă tưp ăt msĕ mơh klei mtă brei răng čiăng kơ mnuih ƀuôn sang hluê ngă kjăp hdră gang mkhư̆ klei ruă Covid 19.

-Ti anăp klei ruă tưp Covid 19 dleh dưi ksiêm dlăng, akâo kơ aê mdrao brei thâo Anôk bruă kiă kriê klei ruă mâo ngă ya mta bruă čiăng dưi mkhư̆ lehanăn msưh kdŭn klei ruă tưp?

Aê mdrao Trịnh Quang Trí: Hlăm čar Daklak ênoh djŏ klei ruă tưp mâo leh hlăm 15 boh kdriêk, wăl krah, lehanăn ƀuôn prŏng. Hlăm anăn, mâo lu hĭn êdi jing hlăm dŭm boh ƀuôn mnuih djuê ƀiă. Ară anei hlăm kluôm čar dôk ngă asăp mtrŭn mrô 15, lehanăn mâo đa đa alŭ wăl hlue ngă asăp mtrŭn mrô 16 mơ̆ng khua knŭk kna. Ti anăp klei ruă tưp hlăk dleh dưi ktuê dlăng msĕ si ară anei, čiăng dưi mkhư̆ klei tưp lar, snăn êngao kơ klei bi kbưi yang ƀuôn čiăng bi hrŏ klei bi mjĕ êrô, lehanăn bi êrô hiu plah wah dŭm krĭng. Knŏng anei yơh hdră djŏ hĭn đru dưi mkhư̆ hnơ̆ng tưp lar mơ̆ng klei ruă tưp Covid 19. Mbĭt hŏng anăn, dhar bruă mdrao mgŭn hlăk ngă klei ksiêm dlăng hlăm lar ƀar, boh nik jing ti Ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, hlăm dŭm hrue êgao ƀuôn prŏng mâo ngă leh klei test pral kơ jih jang dŭm gŏ êsei hlăm alŭ wăl. Mơ̆ng klei mkă dlăng msĕ snăn drei dưi ksiêm hnơ̆ng bi mtưp hlăm krĭng. Êngao anăn, ti dŭm kdriêk, wăl krah ăt ngă mơh dŭm klei mkă dlăng kman pral ti jih jang dŭm boh ƀuôn mnuih djuê ƀiă, mơ̆ng anăn, hmao ƀuh leh dŭm ênoh mnuih mâo kman hlăm dŭm boh ƀuôn, drei dưi ksiêk bi ktlah, mă lŏ mkă dlăng kman lehanăn ba jih jang phung jing F0 nao mdrao, lehanăn mkhư̆ hĕ mtam êlan bi mtưp hlăm ƀuôn sang. Siămdah, klei dleh dlan jing hŏng alŭ wăl prŏng, êbeh 80% phung mâo kman klei ruă tưp Covid 19 amâo mâo ƀuh klei bi knăl mâo klei ruă ôh, tơdah amâo mâo mkă dlăng ôh kman sĭt nik amâo srăng dưi ƀuh ôh mnuih mâo kman.

-Akâo kơ ih lŏ brei thâo, si hdră tlŏ vaccine gang mkhư̆ klei ruă tưp Covid 19 mâo ngă leh ară anei hlăm kluôm čar?

Aê Mdrao Trịnh Quang Trí: Ngă djăp hdră mdrơ̆ng hŏng klei ruă tưp, kơ mgi dih jing knang kơ klei tlŏ vaccine. Hŏng klei čoh čuăn ară anei jih jang mnuih mơ̆ng 18 thŭn kơ dlông srăng dưi tlŏ vaccine gang mkhư̆ klei ruă tưp Covid 19. Siămdah, ênoh vaccine mâo ară anei ti čar Daklak mrâo mkăp mă hlăm brô 135 êbâo hnơ̆ng. Ênoh mnuih mâo tlŏ leh mkă hŏng ênoh jih jang čiăng dưi tlŏ hlăm phung ƀuôn sang mơ̆ng 18 thŭn kơ dlông kluôm čar jing êbeh 1 êklăk 300 êbâo čô mnuih. Snăn, grăp čô mnuih drei srăng tlŏ dua aruăt vaccine, snăn jing čiăng bi mâo hlăm brô êbeh 2 êklăk 700 êbâo hnơ̆ng vaccine. Čiăng kơ jih yang ƀuôn srăng dưi mâo ai kdơ̆ng hŏng klei ruă, dưi mkhư̆ klei tưp lar hlăm yang ƀuôn mơ̆ng kman klei ruă tưp covid 19 hŏng vaccine bi tlŏ djăp aruăt mơ̆ng 85 – 90% hlăm ênoh jih jang mnuih, snăn kơh čhĭndah dưi mkhư̆ klei bi mtưp hlăm yang ƀuôn. Ară anei, kyua hlăk hlê dôk kƀah êdi vaccine ka mâo anôk lŏ mkăp djăp ênŭm ôh, hlăk hlê duh tal êlâo kơ dŭm čar nah Dhŭng, kyuanăn, ka dưi lŏ djăp ôh vaccine. Mơ̆ng anăn, hdră ară anei čar ăt dôk ngă jing hlue gưt bi ênŭm 5 mta klei mtă mơ̆ng phŭn bruă mdrao mgŭn.

-Čiăng dưi gang mkhư̆ klei ruă tưp Covid 19, si ngă ih mâo mơ̆ klei čiăng mtă hŏng jih jang mnuih?

Trịnh Quang Trí: Ti anăp klei ruă tưp Covid 19 hlăk dôk dleh dưi ksiêm dlăng hlăm tar rŏng lăn, lehanăn ti Việt Nam msĕ mơh, boh nik hlăm dŭm čar nah Dhŭng, hlăm dŭm hrue lăn giăm anei čar Daklak mâo nanao hlăm grăp hrue ênoh mnuih tưp djŏ kah knar mơ̆ng 30 – 50 čô mnuih. Dưi yap anei jing ênoh prŏng êdi. 123 boh să, ƀuôn hgŭm mâo mnuih ruă, boh nik ti đa đa alŭ wăl mâo lu snăk mnuih ruă msĕ si Krông Ƀŭk; Čư̆ Mgar; Ƀuôn Hô; Êa H’Leo... Ti anăp klei msĕ snăn, čar hlăk dôk ngă klei bi ktlah yang ƀuôn. Drei ka dưi čŏng mkăp djăp ôh vaccine, kyuanăn yơh, hdră tal êlâo ară anei drei mdrơ̆ng hŏng klei ruă tưp ăt jing hlue ngă 5 mta klei phŭn bruă mdrao mgŭn mtă, boh nik tơdah kbiă hiu kơ êngao, nao ti anôk lu mnuih, snăn bi truă čhiăm guôm ƀô̆ bi djŏ hdră, dôk bi kbưi ƀiă êdi 2m, amâo mâo dôk bi ngi lu mnuih ôh, ngă klei bi mdjiê kman nanao hlăm plă kngan, lehanăn nao hưn kơ klei suaih pral pô, čih pioh hrue mmông mă bruă, tơdah ƀuh asei mlei amâo mâo suaih ôh, snăn bi mâo mtam klei blŭ hrăm hŏng sang êa drao, Anôk bruă kiă kriê klei ruă, Anôk bruă mdrao mgŭn dŭm kdriêk, wăl krah, ƀuôn prŏng ciăng mâo klei đru bi hmao.

-Lač jăk kơ ih lu!