VOV4.Êđê - Mlan nga\ brua\ kơ klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng thu\n anei dưi po\k nga mơ\ng hruê 15/4 – 15/5 ho\ng ana\n” Bi mđ^ brua\ mkra mjing, blei mnia, ba yua djam mtam c\^m kan doh ja\k.” ho\ng hdra\ k`a\m msir du\m klei hlơr mmơr ara\ anei jing brua\ ba yua mta ka\m hla\m brua\ rông mnơ\ng; bi mhro\ truh hnơ\ng [ia\ êdi hnơ\ng êa drao răng mgang mnơ\ng pla mjing adôk đuôm gam hla\m djam mtam, boh kroh, êa drao kháng sinh dôk hla\m kđeh c\^m u\n, c\^m mnu\, kan hdang rông leh ana\n bi mđ^ klei thâo săng mơ\ng dum êpul brua\, mnuih hla\m brua\ rông, pla mjing mnơ\ng, c\h^ mnia, ba yua djam mtam, kđeh c\^m doh ja\k; bi mhro\ truh hnơ\ng klei [ơ\ng djo\  mnơ\ng rua\.

      K`ăm po\k ngă tu\ jing mlan ma\ brua\ kyua klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng thhu\n 2016, Dhar brua\ kia\ kriê klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng ]ar Daklak mâo mko\ mjing leh 3 êpul ksiêm dlăng lu dhar brua\ hlăm ]ar, ]ia\ng nao ksiêm hlăm 15 kdriêk, wa\l krah [uôn pro\ng hlăm ]ar. Gưl hiu ksiêm anei bi mko\ mjing mơ\ng hruê 20 – 29/4, ho\ng du\m anôk mkra mjing, blei mnia, du\ mdiăng mnơ\ng [ơ\ng, boh hlăm du\m sang mnia knơ\ng, anôk mkăp djam mtam, ]^m kan, hbei mtei… Aê mdrao Lê Thị Châu, Khua anôk brua\ răng mgang klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng ]ar Daklak brei thâo: “Hlăm wưng leh êgao klei kơ dja\ yua mta kăm hlăm rông mnơ\ng, mâo lu mnơ\ng [ơ\ng ba ]h^ amâo mâo jăk, snăn hmei mko\ mjing leh lu dhar brua\, boh nik knơ\ng brua\ lo\ hma, lehana\n knơ\ng brua\ duh mkra mnia mblei hyua\ kjăp brua\ ksiêm dlăng, lehana\n mđing hâo hưn kơ mnuih [uôn sang ]ia\ng mơ\ng năn mnuih [uôn sang thâo săng lehana\n ba yua mnơ\ng [ơ\ng doh hlăm mlan ma\ brua\ anei, lehana\n hlăm jih thu\n, lehana\n wa\t ho\ng thu\n kơ ana\p”.

      Tui si Aê mdrao Lê Thị Châu, sa hlăm du\m klei lông dlăng hlăm brua\ ksiêm dlăng klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng ara\ anei jing ksiêm dlăng mta êa drao, mta kháng sinh, mta mtru\t klei đ^ pro\ng mâo hlăm mnơ\ng pla mjing, ksiêm dlăng kjăp klei du\ mdiăng kđeh ]^m soh ho\ng klei bhiăn, ksiêm dlăng du\m anôk ]uh ta\ mnơ\ng rông. Klei hmăi amâo mâo jăk mơ\ng mnơ\ng [ơ\ng amâo mâo doh ho\ng klei suaih pral anak mnuih, amâo mâo djo\ kno\ng mta êa drao adôk đuôm, [ia\dah wa\t hlăm du\m mta mnơ\ng bi [a\t kơ mnơ\ng [ơ\ng, m^ndah amâo mâo klei jhat ôh. Hlăm gưl ksiêm dlăng anei mơ\ng Êpul ksiêm dlăng lu dhar brua\ ]ar Daklak, mrâo anei ti kdriêk Krông Pa] brei [uh, ]ia\ng mjing mta mkhư\ klei djăl bru\ hlăm giò chả, snăn mâo lu anôk mkra mjing dưm hlăm mnơ\ng bi [a\t ho\ng lu ana\n pia mdê mdê. Asei mnuih mkra mjing ăt kăn thâo rei mnơ\ng bi [a\t ana\n mơ\ng kbia\ hriê, ti anôk mkra mjing. Klei thâo săng mơ\ng phung mkra mjing ]ia\ng rơ\ng dưi mâo mnơ\ng [ơ\ng doh amâo mâo kjăp ôh, kno\ng ngă kha\ bi mâo mnơ\ng pioh ]h^. Sa ]ô pô mkra mjing giò chả ti kdriêk Krông Pa] la]: “Du\m êpul ksiêm dlăng ka hriê ksiêm dlăng, kâo [uh ăt jing mnơ\ng doh leh mơh, [ia\dah leh ksiêm dlăng kơh kâo thâo kla\ jing amâo mâo doh ôh, snăn kâo srăng mđing hmư\, lehana\n lo\ hriăm êmuh, nao hlăm du\m klei mjua\t bi hriăm kơ klei doh ê[a\t mnơ\ng [ơ\ng. Kâo ăt g^r ngă djăp mta hra\ mơar, ]ia\ng kơ leh êpul ksiêm dlăng kâo srăng mâo djăp klei doh ê[a\t mơ\ng mnơ\ng [ơ\ng kâo mkra mjing”.

      }ia\ng rơ\ng kơ klei tu\ dưn, lehana\n kơ klei suaih pral mnuih blei yua mnơ\ng, hlăm wưng leh êgao, du\m dhar brua\ djo\ tuôm ]ar Daklak jih ai tiê ngă ho\ng lu hdră, g^r gang mkhư\ djăp mta klei ngă soh hlăm klei mnia mblei, du\ mdiăng mnơ\ng [ơ\ng amâo mâo thâo b^t phu\n agha, amâo mâo klei doh ê[a\t. Pô ngă brua\ klei mrâo mâo klei bi blu\ hrăm ho\ng Aê mdrao Thị Xuân Thuỷ, K’ia\ng khua Knơ\ng brua\ mdrao mgu\n, K’ia\ng khua kia\ kriê Êpul g^t gai brua\ bi mdoh mnơ\ng [ơ\ng ]ar Daklak kơ brua\ anei.

     - Êlâo h^n akâo kơ ih lac\ brei klei doh ja\k mnơ\ng [ơ\ng hla\m alu\ wa\l c\ar Daklak hla\m wưng êgao si nga\?

       . Nguyễn Thị Xuân Thuỷ: Hla\m du\m thu\n êgao, ho\ng klei bi nga\ brua\ mơ\ng du\m brua\ sna\n brua\ doh ja\k mnơ\ng [ơ\ng hla\m alu\ wa\l c\ar Daklak mâo klei bi mlih ja\k leh ana\n dưi tu\ t^ng yap, gra\p thu\n mâo hla\m 10/12 êbâo anôk  mkra mjing, ch^ mnia mnơ\ng [ơ\ng dưi ksiêm dla\ng. Brua\ mtô mblang hâo hưn kơ klei doh ja\k mnơ\ng [ơ\ng dưi bi mđ^, ênoh mnuih mâo klei thâo kơ doh ja\k mnơ\ng [ơ\ng leh ana\n hluê nga\ djo\ klei doh ja\k mnơ\ng [ơ\ng dưi bi mđ^. Du\m klei [ơ\ng djo\ mnơ\ng rua\ [uh tru\n leh mơh.

     Êngao kơ ana\n, a\t adôk mâo mơh đa mnuih, anôk rông, pla, mkra mjing, c\h^ mnia mnơ\ng [ơ\ng bi mtio\ êran ho\ng pra\k mnga ana\n a\t dôk mâo du\m brua\ mse\ si yua mta mnơ\ng ka\m hla\m brua\ rông mnơ\ng, pla mnơ\ng amâo dah ba yua êa drao hla\m brua\ mkra mjing mnơ\ng [ơ\ng. Mse\ si hla\m thu\n 2015, sna\n mâo 4 klei [ơ\ng djo\ mnơ\ng rua\, hla\m mâo sa klei kyua mơ\ng mnơ\ng hd^p điêt, 3 klei [ơ\ng djo\ mnơ\ng rua\. Năng bi mđing jing mâo du\m klei [ơ\ng adro\k djo\ rua\. Klei anei brei [uh hla\m wưng ti ana\p, c\ia\ng bi mđ^ bruia\ mtô mblang truh kơ kr^ng taih kbưi c\ia\ng mnuih [uôn sang djuê [ia\ thâo săng kla\ h^n kơ du\m mnơ\ng [ơ\ng amâo mâo ja\k, đa\m [ơ\ng ôh.

      - Boh s^t klei doh ja\k mnơ\ng [ơ\ng  ti alu\ wa\l c\ar Daklak dleh dlan sna\k nga\ brua\, lu klei c\h^ mnia mnơ\ng [ơ\ng amâo doh ja\k dưi thâo [uh dưi dla\ng jing kno\ng  kdrêc\ êdah mơ\ng du\m klei ka dưi thâo [uh ôh ana\n. Sna\n si ih mâo klei c\ia\ng lac\ kơ klei anei?

      . Nguyễn Thị Xuân Thuỷ: Klei kơ doh ja\k mnơ\ng [ơ\ng ti c\ar Daklak sna\n hla\m knhal jih thu\n 2015 ako\ thu\n 2016, du\m knơ\ng brua\ djo\ tuôm mơ\ng c\ar a\t mâo [uh leh lu klei nga\ soh kơ klei kca\h mtru\n doh ja\k mnơ\ng [ơ\ng, si tôhmô brua\ ba yua êa drao c\ia\ng nga\ bi ksa\ boh kroh, amâo dah brua\ mkra mjing kphê c\ho\, brua\ du mdia\ng kđeh c\^m leh [âo bru\ mơ\ng du\m kr^ng mka\n hriê ba c\h^ kơ Daklak. Dla\ng kluôm du\m klei ana\n kyua mâo klei bi nga\ brua\ mơ\ng du\m knơ\ng dhar brua\, sna\n bi ba phat mkra leh djo\ kpa\. Du\m brua\ anei jing kdrêc\ êdah pô dưi thâo [uh, kyua a\t adôk đa amâo [ia\ ôh, kyua tui tio\ pra\k mnga mâo ba w^t ana\n a\t mkra mjing du\m mta mnơ\ng [ơ\ng amâo mâo doh ja\k k`a\m ba w^t mnga kơ pô. C|ia\ng msir brua\ anei, po\k nga\ mâo klei tu\ brua\ mka\p hra\ tu\ yap dja\p mta klei, hnơ\ng c\ua\n doh ja\k mnơ\ng [ơ\ng mơ\ng du\m anôk brua\ a\t mse\ mơh mơ\ng pô nga\ brua\ c\h^ mnia mnơ\ng [ơ\ng hua\ mtam. Brua\ lo\ dơ\ng jing klei bi hgu\m ho\ng du\m knơ\ng dhar brua\ c\ia\ng bi mđ^ brua\ nao ksiêm dla\ng msir ruh  klei doh ja\k mnơ\ng [ơ\ng.

      - Mơ\ng boh klei lac\ ti dlông, sna\n hluê si ih, brua\ kriê dla\ng mơ\ng du\m knơ\ng brua\ djo\ tuôm kơ brua\ rơ\ng doh ja\k mnơ\ng [ơ\ng si bi nga\?

        . Nguỹên Thị Xuân Thuỷ: Kơ brua\ duah ksiêm dla\ng msir ruh klei doh ja\k mnơ\ng [ơ\ng sna\n c\ia\ng bi mâo klei nga\ brua\ bi knar mđra\m mb^t mơ\ng du\m knơ\ng brua\ mse\ si Knơ\ng brua\ mdrao mgu\n, Knơ\ng brua\ tuh tia blei mnia, Knơ\ng brua\ Lo\ hma, Khan  ksiêm leh ana\n Knơ\ng brua\ sang c\ư\ êa du\m gưl. Anôk g^t gai klei doh ja\k mnơ\ng [ơ\ng a\t kc\e\ ktrâo brei leh mơh kơ Knơ\ng brua\ sang c\ư\ êa c\ar mâo du\m hdra\ msir kla\ klơ\ng, si tôhmô po\k nga\ du\m êpul nao ksiêm dla\ng mlir dhar brua\ hla\m du\m gưl nga\ ktang brua\ mse\ si hla\m gưl Tit Trung thu, Tit Nguyên đán, mlan nga\ brua\ kyua klei doh ja\k mnơ\ng [ơ\ng. Êngao kơ ana\n, lo\ bi mko\ mjing brua\ nao ksiêm dla\ng hluê brua\, hluê ho\ng klei thơ\ng kơ brua\ leh ana\n mko\ mjing klei ksiêm dla\ng gra\p gưl kc\ah. Leh ana\n lo\ mko\ mjing klei nao ksiêm dla\ng kdja\t hluê si klei g^t gai mơ\ng brua\ Gưl dlông leh ana\n knơ\ng brua\ sang c\ư\ êa c\ar.

• Sna\n he\, lac\ ja\k kơ ih ho\!

                                                H’Nga, Y Khem, H’Nê] pô ]ih hlo\ng ra\k.