VOV4.Êđê- Truh ara\ anei, ]ar Dak Lak mâo leh du\m pluh ]ô mnuih ruă djo\ klei ruă tưp buôr ]uh ko# ko\ng đo\k. Ti kdriêk }ư\ M'Gar ăt mrâo [uh thiăm 1 ]ô mnuih mâo klei ruă anei ti să Ea Hđing, mđ^ ênoh mnuih ruă hlăm kr^ng anei mâo 7 ]ô. Klei năng la], anei jing thu\n tal 2 ti nei mâo mnuih ruă tưp buôr ]uh ko# ko\ng đo\k, boh nik mâo 1 ]ô mnuih djiê, khădah alu\ wa\l thu\n dih dưi tlo\ mgang vacxin amâo mă prăk.

Aê mdrao Y Tem Hwing, Khua anôk brua\ mdrao mgu\n sa\ Êa Hđ^ng, kdriêk }ư\ Mgar brei thâo, leh mâo klei bi mkla\ sa ]ô êkei, mnuih djuê ana Êđê, 40 thu\n, ti [uôn Tra\p, mâo klei rua\ buôr ]uh ko# ko\ng đo\k, alu\ wa\l pral ]ua\l kr^ng gang mkhư\ klei rua\ tưp. Hla\m tlam mma\t ana\n mtam, 1 anôk gak ra\ng dưi mko\ mjing ti kdrê] êlan hla\m alu\ wa\l [uôn Trăp, hluê nga\ hdra\ bi ktlah ho\ng 32 go\ êsei ho\ng 127 ]ô mnuih. Brua\ pral msir mghaih kr^ng mâo klei rua\ kbia\ hriê mơ\ng klei sa\ anei mâo leh klei thâo hla\m hdra\ mdrơ\ng ho\ng klei rua\ anei mơ\ng thu\n 2019:

“Po\k hdra\ bi k[^n anôk g^t gai brua\ anei hla\m mma\t ana\n mtam, po\k nga\ msir mghaih anôk mâo klei rua\, krih êa drao mdjiê kman lehana\n mbha êa drao, mbha ]hia\m guôm [o#, êa rao kngan bi mdjiê kman, bi ktlah du\m go\ êsei ti anôk mâo klei rua\. Anôk brua\ g^t gai a\t iêu jak wa\t êpul kahan ksiêm, khua [uôn, anôk kriê dla\ng [uôn mko\ mjing anôk gak ra\ng, amâo brei mnuih mơ\ng kr^ng mka\n mu\t – kbia\ hla\m kr^ng dôk bi ktlah”.

Ti anôk mâo klei rua\, phung knua\ druh brua\ mdrao mgu\n kah mbha êpul ma\ brua\ dôk gak ra\ng, nao truh kơ gra\p boh sang ]ia\ng mbha êa drao gang mkhư\ ho\ng klei rua\ kơ gra\p ]ô mnuih. Pô ma\ brua\ mdrao mgu\n Huỳnh Thị Kim Liên, knua\ druh anôk brua\ mdrao mgu\n sa\ Êa Hđ^ng brei thâo:

“Gra\p aguah lehana\n tlam hmei kah mbha êpul nao mb^t ho\ng phung ma\ brua\ mdrao mgu\n hla\m [uôn, nao truh ti gra\p boh sang, mbha êa drao lehana\n brei jih jang di`u mna\m êa drao ti ana\p pô mtam. Kyua anei jing êa drao anei lo\ mâo du\m klei bi kna\l amâo ja\k leh mna\m mse\ si [le\ o#, rua\ tian, w^r ako\ asei, mâo lu mnuih gơ\ ka thâo sa\ng ôh kơ klei anei. Tơdah pô brei mna\m sna\n pô sra\ng ktrâo la] lehana\n la] kla\ kơ digơ\ du\m klei amâo ja\k tơdah mna\m êa drao anei, sna\n kơh digơ\ h’^t mơh tơdah mna\m êa drao anei. Mơ\ng ana\n jih jang mnuih [uôn sang sra\ng hluê nga\ kja\p hdra\ gang mkhư\  klei rua\ tưp, boh nik jing klei rua\ buôr ]uh ko# ko\ng đo\k”.

Anôk ktuê dlăng anôk mâo klei ruă buôr ]uh ko# ko\ng đo\k ti să Ea Hđ^ng, kdriêk }ư\ M'Gar

Hluê si Y Rin Niê, K’ia\ng khua anôk brua\ sang ]ư\ êa sa\ Êa Hđ^ng, anei jing thu\n tal 2 leh ti alu\ wa\l sa\ mâo mnuih mâo klei rua\ tưp buôr ]uh ko# ko\ng đo\k. Thu\n dih, ti [uôn Kon Hr^ng mâo 4 ]ô mâo klei rua\ buôr ]uh ko# ko\ng đo\k, hla\m ana\n mâo 1 ]ô djiê. Kha\dah alu\ wa\l ngă leh hdra\ mtô mblang, mtru\t mjhar [ia\dah mnuih [uôn sang a\t nga\ ngơi, amâo ]ia\ng mđing uê`, ka\n ]ia\ng nao tlo\ mgang vaccine lei. Hla\m thu\n 2019, leh mâo klei rua\, sa\ Êa Hđ^ng dưi mka\p vaccine gang mkhư\ klei rua\ tưp buôr ]uh ko# ko\ng đo\k, dưi tlo\ mgang amâo liê pra\k ôh, [ia\dah ênoh mnuih nao tlo\ mgang kno\ng mâo gia\m 73%, hla\m ana\n mâo du\m alu\, [uôn, ênoh mnuih nao tlo\ mgang kno\ng mâo 37%.

            Y Rin la] snei, ênoh mnuih nao tlo\ mgang [ia\ kyua klei thâo sa\ng mơ\ng mnuih [uôn sang djuê [ia\ adôk k[ah. Mb^t ana\n, kyua anei jing alu\ wa\l pro\ng, du\m boh alu\, [uôn kbưi ho\ng wa\l krah, lu mnuih amâo ]ia\ng nao ata\t anak aneh pô nao tlo\ mgang ôh, kha\dah mâo leh klei hưn mthâo, mta\ brei ra\ng. Kyua ana\n, mb^t ho\ng klei g^r hluê nga\ du\m hdra\ gang mkhư\ klei rua\ tưp buôr ]uh ko# ko\ng đo\k, truh kơ ara\ anei, jih anôk brua\ kđi ]ar ti alu\ wa\l sra\ng mđ^ hdra\ mtô mblang, mđ^ klei thâo sa\ng mnuih [uôn sang hla\m brua\ ]o\ng pô pral gang mkhư\ klei rua\ tưp.

“Anôk brua\ sang ]ư\ êa sa\ lo\ dơ\ng g^t gai Anôk brua\ mdrao mgu\n sa\ mđ^ hdra\ mtô mblang, bi hgu\m ho\ng du\m anôk brua\, êpul êya djo\ tuôm mko\ mjing hdra\ mtô mblang kơ mnuih [uôn sang nao hgu\m kja\p hla\m hdra\ gang mkhư\ klei rua\ tưp lehana\n hdra\ tlo\ mgang po\k mlar ]ia\ng ra\ng mgang klei suaih pral kơ pô, kơ go\ sang lehana\n kơ yang [uôn. G^t gai kơ anôk brua\ mđung asa\p mđ^ hdra\ hưn mthâo kơ hdra\ mtô mblang kơ mnuih [uôn sang ti gra\p alu\, [uôn kơ hdra\ gang mkhư\ klei rua\ tưp”.

 Hnơ\ng tlo\ mgang ti lu alu\, [uôn ti Dak Lak amâo đei jăk

Mrâo anei, aê mdrao Trịnh Quang Trí, K’ia\ng khua hlo\ng klam nga\ Khua anôk brua\ ksiêm dla\ng klei rua\ tưp ]ar Daklak brei thâo, ti alu\ wa\l [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt mrâo mâo sa ]ô djo\ kman klei rua\ tưp buôr ]uh ko# ko\ng đo\k. Pô rua\ anei jing sa ]ô hđeh 34 mlan, ti thôn 7, sa\ }ư\ Êbur, [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt. Anôk brua\ mdrao mgu\n ]ar Daklak po\k leh hdra\ krih êa drao mdjiê kman kơ gia\m 900 go\ êsei hla\m alu\ wa\l thôn 7 lehana\n brei hla\m brô 3.400 ]ô mnuih tinei mna\m êa drao kháng sinh gang mkhư\ klei rua\ tưp. T^ng truh kơ ara\ anei, ]ar Daklak mâo leh êbeh 40 ]ô mnuih mâo klei rua\ tưp buôr ]uh ko# ko\ng đo\k ti 15 sa\ hla\m 6 kdriêk lehana\n [uôn pro\ng mâo La\k, M’Drak, Krông Bông, }ư\ Kui` lehana\n }ư\ Mgar, [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt. Aê mdrao Trịnh Quang Trí, K’ia\ng khua hlo\ng klam nga\ Khua anôk brua\ ksiêm dla\ng klei rua\ tưp ]ar Daklak brei thâo:

“Ti ana\p klei rua\ tưp dôk mâo dleh dưi ksiêm dla\ng, hmei mâo leh hdra\ sra\ng brei tlo\ vaccine gang mkhư\ klei rua\ tưp buôr ]uh ko# ko\ng đo\k ti du\m kr^ng dôk mâo klei rua\. M^n t^ng hdra\ tlo\ vaccine kơ mnuih [uôn sang hla\m kluôm ]ar na\ng ai truh krah thu\n 2021 kơh dưi nga\ leh. Ara\ anei, klei rua\ hla\k mâo klei bi êdah đ^ lar pral, hmei mta\ kơ mnuih [uôn sang hluê nga\ ja\k du\m hdra\ gang mkhư\ klei rua\ tưp, bi mdoh asei pô, rao nanao kiê kngan ho\ng k[u. Tơdah nao ti anôk lu mnuih amâodah kbia\ ti ta] brei drei trua\ ]hia\m guôm [o# ]ia\ng ra\ng mgang asei pô, đa\m lui klei rua\ tưp lar hla\m lu anôk. Bi du\m hdra\ msir sui h^n jing brei jih jang drei hluê nga\ hdra\ tlo\ mgang”./.

Pô mblang:  H'Nê]  Ê`uôl