VOV4.Êđê - Hlăm 3 thu\n, mơ\ng thu\n 2013 – 2015, hdra\ bi hmô “Hâo hưn ]ia\ng bi mlih klei thâo săng kơ brua\ răng mgang klei tưp mơ\ng kman HIV/AIDS, ho\ng mnuih [uôn sang djuê [ia\ lehana\n kr^ng ]ư\ ]hia\ng alu\ wa\l Lăn Dap Kngư” mâo ngă leh ti sa\ Hoà Xuân, [uôn pro\ng {uôn Ama Thuôt, ]ar Daklak ho\ng mta k`ăm mđ^ h^n klei thâo săng hlăm yang [uôn kơ brua\ răng mgang kman HIV/AIDS, bi hro\ klei `e\ đue#, klei kah mbha ho\ng phung amâo mâo myun djo\ kman klei rua\ anei. Truh kơ ara\ anei, kha\dah wưng k]ah jih leh, [ia\dah hdră bi hmô hlăk dôk ngă lehana\n mâo klei tu\ dưn jăk.

Să Hoà Xuân, [uôn pro\ng {uôn Ma Thuột, ]ar Daklak mâo 5 alu\, 3 boh [uôn leh ana\n 1 alu\ wa\l ho\ng 1 êbâo 765 go\ êsei, hlăm ana\n mnuih [uôn sang djuê [ia\ ti ana\n mâo 715 go\ êsei. Thu\n 2013, kluôm să mâo 8 ]ô mnuih djo\ kman HIV, hlăm ana\n 7 ]ô jing mnuih [uôn sang djuê [ia\. Phu\n agha ba mtưp lar kman lu êdi kyua mnuih [uôn sang k[ah klei thâo săng kơ bruă răng mgang kman HIV/AIDS mse\ si yua êru\m tlo\ mb^t, klei bi mje\ êkei mniê amâo mâo doh. Mb^t ana\n, klei dê] đue#, klei bi kah mơ\ng êpul êya mnuih [uôn sang ho\ng mnuih djo\ kman HIV adôk mâo lu êdi ngă kơ digơ\ hê` mlâo, ngă kơ digơ\  amâo jho\ng nao mdrao mgu\n ôh.

Ti ana\p klei anei, mlan 10/2013 să Hoà Xuân mâo Knơ\ng bruă Djuê ana, Anôk bruă răng mgang kman HIV/AIDS – Phu\n bruă mdrao mgu\n leh ana\n Knơ\ng bruă mdrao mgu\n ]ar Daklak djo\  ruah mă lông ngă gru hmô “ Mtô mblang bi mlih hdră bruă răng klei tưp lar kman HIV/AIDS jưh kơ êpul êyaơhlăm mnuih [uôn sang djuê [ia\ leh ana\n kr^ng ]ư\ ]hia\ng alu\ wa\l Dap kngư”. Hdră k`ăm mơ\ng gru hmô k`ăm đru mnuih [uôn sang djuê [ia\ hlăm kr^ng mđ^ h^n klei thâo răng mgang tưp lar kman HIV, mhro\ klei dê] đue#, klei bi kah ho\ng phung djo\ kman HIV/AIDS leh ana\n mđ^ ktang bruă hluê ngă mơ\ng êpul êya hlăm bruă răng mgang kman HIV/AIDS. Trần Quang Long, K’iăng khua knơ\ng bruă sang ]ư\ êa să Hoà Xuân brei thâo:

“ Kyua gru hmô mko\ mjing hlăm wưng knhal jih thu\n, snăn hmei k[^n ai tiê bi h’^t kjăp, mko\ mjing Anôk bruă g^t gai, đru k]e\ kơ brua\ Đảng, knơ\ng bruă sang ]ư\ êa să mâo hdră mtru\n mrô 48 mđ^ ktang klei g^t gai mơ\ng Đảng ho\ng bruă răng mgang kman HIV/AIDS. Mko\ mjing Anôk bruă g^t gai mâo khua anôk bruă jing K’iăng khua Knơ\ng bruă sang ]ư\ êa să, k’ia\ng khua anôk bruă jing Khua anôk bruă mdrao mgu\n, pô đru k]e\ kơ bruă mdrao mgu\n. Du\m phung hlăm anôk bruă, hmei ma\ jih jang du\m ]ô knuă druh hlăm du\m dhar, knơ\ng bruă, êpul êya mơ\ng să ]ia\ng hluê ngă gru hmô anei”.

}ia\ng hluê ngă gru hmô, Knơ\ng bruă Djuê ana leh ana\n brua\ knu\k kna să Hoà Xuân bi mklă bruă mtô mblang, mđ^ h^n klei thâo [uh săng jing bruă phu\n. Să po\k ngă leh bruă mjuăt hdră bruă ngă kơ du\m knơ\ng, dhar bruă, êpul êya, kơ phung mduôn [uôn, khua [uôn, khua kriê dlăng klei đăo, mnuih mâo k’hưm hlăm êpul êya [uôn sang, mko\ mjing du\m gưl nao mtô mblang. Blu\ hrăm ti Sang k[^n [uôn. Sang ăt mko\ mjing kơ 3 boh [uôn bi si`ê klei [ua\n rơ\ng “ Amâo mâo mnuih djo\ kman HIVAIDS mrâo leh ana\n du\m klei ngă ju\ jhat yang [uôn” leh ana\n du\m phung hlăm Anôk bruă g^t gai răng mgang kman HIIV/AIDS mơ\ng să bi si`ê [ua\n rơ\ng go\ êsei “ Amâo mâo mnuih djo\ kman HIV/AIDS leh ana\n du\m klei ngă ju\ jhat yang [uôn’. Amai H’~in Alio\, Khua g^t gai Êpul hgu\m brua\ mniê [uôn }ư\ Dluê, să Hoà Xuân brei thâo:

“ Ho\ng hdră bruă răng mgang kman HIV/AIDS, grăp blư\ bi k[^n alu\, [uôn êpul hgu\m brua\ mniê, bi k[^n êpul brei ]an prăk  ba bi mguôp brua\ mtô mblang, kyua ana\n hlăm [uôn ara\ anei amâo mâo ôh mnuih ră ra`, kăn mâo lei pô djo\ kman HIV. S^t nao mtô mblang, kâo hâo hưn kơ hdră răng mgang, êlan tưp lar, tơdah djo\ leh kman, snăn si hdră răng mgang, amâo mâo pô dê] đue# ho\ng mnuih djo\ kman HIV”.

Ho\ng lu hdră mtô mblang, ho\ng lu mta klei leh ana\n ho\ng phung ngă bruă mtô mblang jing mnuih [uôn sang djuê [ia\ ti ana\n thâo săng klă klei hd^p mda, knhuah bhiăn mơ\ng mnuih [uôn sang, gru hmô răng mgang kman HIV/AIDS ti să Hoà Xuân mâo ba w^t leh du\m boh tu\ dưn jăk siam. Să iêu la] jih jang du\m dhar, knơ\ng bruă, êpul êya hluê ngă, 90% ênoh knuă druh, êpul êya phu\n hriăm mjuăt mđ^ h^n klei thâo răng mgang kman HIV/AIDS… Boh nik gơ\, mơ\ng gru hmô, mnuih [uôn sang ti du\m boh [uôn mơ\ng să Hoà Xuân mâo klei thâo kơ kman HIV/AIDS leh ana\n boh nik gơ\ klei blu\ tlao nao hriê, amâo mâo bi kah, dê] đue# ho\ng mnuih djo\ he\ kman HIV/AIDS mse\ si êlâo dih. Amai H’Sư\ {uôn Yă, dôk ti [uôn }ư\ Dluê, să Hoà Xuân brei thâo:

“ Kyua mâo klei mtô mblang nanao, snăn kâo leh ana\n go\ êsei thâo leh hdră răng mgang kman HIV; tơdah mâo klei bi êdah đăo đing djo\ klei ruă pô ăt thâo bi nao ti anôk bruă ]ia\ng mâo klei đru k]e\, mkă dlăng leh ana\n mdrao mgu\n”.

Khă gơ\ hruê mlan lông ngă mơ\ng gru hmô “ Mtô mblang bi mlih hdră bruă răng mgang klei tưp lar kman HIV/AIDS jưh kơ êpul êya [uôn sang hlăm mnuih [uôn sang djuê [ia\ leh ana\n kr^ng ]ư\ ]hia\ng Dap Kngư” mjưh rue# leh, [ia\dah ho\ng du\m boh tu\ dưn mơ\ng gru hmô mâo ba w^t, Knơ\ng bruă sang ]ư\ êa să Hoà Xuân [ua\n rơ\ng srăng lo\ dơ\ng kriê kjăp du\m bruă ngă mơ\ng gru hmô ho\ng hdră mguôp mb^t hlăm du\m bruă ngă mơ\ng alu\ wa\l k`ăm lo\ dơ\ng hluê ngă jăk bruă răng mgang kman HIV/AIDS, đru mnuih [uôn sang mâo wa\l anôk hd^p mda doh ja\k, yâo m’ak.

Y Khem pô ]ih hlo\ng ra\k.