VOV4.Êđê - Yan mnga truh ba hriê leh ai êwa mrâo êdi: Yan adiê êđa\p mngac\, ja\k j^n, ana kyâo mtâo bluh đ^ kna\t mda, ]uh blang mnga ja\k siam, dja\p mnuih ai tiê bo hong klei mtluk mtlak hơ\k kdơ\k s’a^. Anei a\t jing wưng mko\ mjing lu kna\m m’ak yan mnga hla\m dja\p kr^ng kwar mơ\ng la\n ]ar. Ti Daklak, anôk mâo 47 djuê ana ayo\ng adei hra\m mb^t dôk hd^p mda, sna\n yan mnga lo\ h^n mơh bi mtluk mtlak ho\ng lu mta êa gru grua mơ\ng kna\m m’ak.

Leh mdơ\ng he\ gơ\ng nga\ yang ti krah wa\l ta] ana\p sang k[^n [uôn, leh ]ing Liêng dưi mko\ tông m’ak m`ai, leh kpiê ]eh mngưi mdhư\ hlăm du\m boh ]eh kă ju\m sang, ana\n jing mmông [uôn H’Ring, să Êa H’Đing, kdriêk }ư\ Mgar, ]ar Daklak mphu\n k]ưm kơ knăm m’ak huă êsei mrâo.

Prăp êmiêt jhưng huă [ơ\ng ti sang k[^n [uôn [uôn H’Ring, aduôn H’Sáp brei thâo, đio\ brông anei dưi ngă mơ\ng braih đio\ mrâo hrui wia\, plê] bi doh, tram jih mlam, trôk hlăm đ^ng m’ô dưi hro\ng ruah bi ja\k, amâo mâo khua đei ăt kăn mda đei lei. Snăn đio\ leh brông `u mao mnâo [âo mngưi leh ana\n ê’un. Amâo djo\ kno\ng mâo đio\ brông, du\m go\ êsei hlăm [uôn lo\ bi kah mbha brua\ mprăp lu mta mnơ\ng ngă yang mkăn mse\ si:  k’kuih ăm, kđeh ]^m u\n, mnu\, kpiê ]eh ]ia\ng myơr kơ du\m yang adiê lehana\n đru mguôp klei m’ak mb^t ho\ng [uôn sang. Aduôn H’Sap la]: kna\m m’ak huă êsei mrâo jing 1 hlăm 2 hruê knăm m’ak pro\ng h^n mơ\ng [uôn, anăn djăp mta mnơ\ng c\ia\ng bi mprăp ênu\m ênap:

“ Hluê knhuah bhiăn đưm adih truh hruê knăm m’ak anei, anak aneh leh ana\n mnuih [uôn sang ]ang guôn truh hruê anei, kyua [uôn sang adôk ư\ êpa [un knap, ]ang guôn truh hruê anei ]ia\ng dưi huă [ơ\ng bi trei, huă [ơ\ng tui si ]ia\ng. Klei ai tiê m’ak drông hruê anei jih jang mnuih hơ\k kdơ\k, ]ang guôn êdi, mơ\ng đưm truh kơ ara\ anei. Khă gơ\ ara\ anei klei huă [ơ\ng gơ\ djăp ênu\m leh, [ia\dah du\m klei ngă yang knăm m’ak ăt dưi mko\ mjing ]ia\ng phung anak aneh thâo, klei hd^p  đưm adih ama aê pô si be\ `u”.

Leh du\m mta mnơ\ng ngă yang dưi dra\p dưm leh ju\m gơ\ng nga\ yang, djăp mnuih bi k[^n ênu\m ênap, mduôn [uôn mphu\n ngă yang.

Prue# ngă yang mơ\ng mduôn [uôn jing asa\p hưn mthâo m’^t hưn mtru\n kơ yang adiê thâo kơ bruă duh mkra mơ\ng mnuih [uôn sang hlăm 1 thu\n êgao, myơr du\m mta mnơ\ng ngă yang mơ\ng mnuih [uôn sang ]o\ng mkra mjing, ]ang hmang phung yang adiê lo\ dơ\ng đru brei bi mâo êa hl^m hjan ga\l ja\k, ]ia\ng mnơ\ng pla mjing mtah mda, mnuih [uôn sang mâo klei hd^p mda trei mđao dja\p ênu\m.

Klei ngă yang mjưh rue# ăt jing wưng ênai mui` kwang đ^, ho\ng du\m klei kdo\ xoang, jak iêu phung tuê ti du\m [uôn je\ giăm, taih kbưi hrăm mb^t ho\ng hruê knăm m’ak mơ\ng mnuih [uôn sang [uôn H’Ring.

A Sét, Khua bruă Mặt trận [uôn H’Ring brei thâo: mnuih [uôn sang Sêdang ti [uôn H’Ring đue# mơ\ng kdriêk Đăk Tô, ]ar Kontum hriê dôk hd^p mda ti ]ar Dakkak mơ\ng thu\n 1972. Truh kơ ara\ anei mnuih [uôn sang ăt dôk kriê pioh du\m knhuah gru dhar kreh ja\k siam mâo mơ\ng đưm mơ\ng djuê ana pô. Klei hd^p mda đ^ kyar h^n, [ia\dah knăm m’ak huă êsei mrâo ăt mâo mnuih [uôn sang hluê ngă jih ai tiê leh ana\n dja\p ênu\m, jing sabruă ngă amâo dưi k[ah ôh hlăm thu\n mrâo:

“ Hlăm 1 thu\n pô duh [ơ\ng sua^ êmăn ]ia\ng mâo boh mnga hrui ba w^t kơ sang, snăn pô bi mko\ mjing klei [ơ\ng huă knăm m’ak yơh, sa m’ak kơ klei suaih pral pô, tal 2 m’ak mdiê ba w^t leh bo\ jhiê. Si tô hmô êlâo dih kâo mâo lu mdiê, snăn jak iêu ayo\ng adei djuê găp, mnuih [uôn sang je\ giăm taih kbưi hriê m’ak ho\ng go\ êsei. Ara\ anei amâo lo\ ngă hjăn ôh, [ia\dah mko\ mjing ti sang k[^n [uôn [uôn H’Ring. Mnuih [uôn sang khăp êdi, digơ\ m’ak êdi. Amâo mdê ôh ho\ng pô hmư\ ênai c\ing kwang, mse\ si mnguh mngăt anak mnuih, mtă mtăn kơ pô hdơr bruă knuă mơ\ng pô hlăm thu\n mrâo”.

Amâo djo\ hjăn [uôn H’Ring ôh, [ia\dah mnuih [uôn sang du\m djuê ana ti lu kr^ng }ư\ Mgar, }ư\ Kui`, Êa Sup, Krông Bông mơ\ng ]ar Daklak ăt hlăk lo\ dơ\ng kru\ nga\ w^t du\m knăm m’ak mâo mơ\ng đưm djuê ana pô, bohnik gơ\ hlăm wưng drông yan mnga, yan huă blăm mnăm thu\n. Klei êlưih [uh hlăm du\m knăm m’ak ana\n jing klei bi hgu\m nguôp êpul êya [uôn sang dưi bi êdah klă klơ\ng. Mnuih [uôn sang jing pô phu\n hlăm knăm m’ak, hluê ngă klei bi trông, đru mguôp klei blu\ leh ana\n hrăm mb^t mprăp djăp mta ra klei. A Som {uôn Yă, Khua [uôn [uôn Mghăn, să }ư\ Pui, kdriêk Krông Bông brei thâo:

“ Klei bhia\n mơ\ng đưm ti [uôn Mghăn hmei, jing  s^t  truh thu\n bhang mrâo khăng mko\ mjing klei ngă yang tuh ko\ pin êa. S^t ngă yang kơ pin êa, srăng tông ]ing ]har, ]uh u\n mnu\, jak iêu jih jang mnuih [uôn sang hlăm [uôn hluê ngă. Hruê ana\n amâo mâo hlei pô nao hma jih jang bi dôk kơ [uôn. Hruê ako\ thu\n jing hruê mdê ]ia\ng mnuih [uôn sang hdơr w^t knhuah dhar kreh phu\n agha, an hrue# pô. Kyua ana\n, bruă mprăp dưi mko\ mjing êlâo kơnăn 1 mlan,mprăp êpul tông ]ing, knă kpiê ]eh, ruah mă u\n, mnu\. Leh ana\n êlâo kơ mko\ mjing klei ngă yang bi k[^n [uôn ]ia\ng bi trông leh ana\n jih jang mnuih bi tu\ ư”.

Ho\ng mnuih [uôn sang Thái ti alu\ 12, să Ya Tmôt, kdriêk Êa Sup, yan mnga jing wưng du\m knăm m’ak djuê ana ti [uôn sang hđăp Thanh Hoá dưi tui ngă hlăm [uôn sang mrâo. Hà Đình Xuân, Khua alu\ 12 brei thâo: êbeh 20 thu\n dôk hd^p ti kr^ng lăn mrâo, mnuih [uôn sang djuê ana Thái ti Êa Sup tui ngă leh lu knăm m’ak đưm mơ\ng djuê ana pô. Hlăm ana\n mâo bruă ngă khua luống, ]ia\ng mse\ ho\ng kna\m m’ak huă êsei mrâo mơ\ng du\m djuê ana alu\ wa\l, dưi mko\ mjing ]ia\ng bi mphu\n kơ du\m knăm m’ak:

“ Khua luống anei mâo mơ\ng đă đưm leh, leh ana\n truh kơ ara\ anei hmei lo\ w^t hdơr mko\ mjing knhuah gru dhar keh anei, s\năn bi tui ngă. Khua luống anei khăng mko\ mjing hlăm hruê tit, du\m hruê knăm m’ak, akâo yang adiê brei jăk êa hl^m hjan, djo\ boh mnga, si la] he\ hla\m du\m knăm m’ak, snăn hmei ruah mă kna\m m’ak khua luống ]ia\ng hdơr w^t kơ knhuah gru dhar kreh mơ\ng djuê ana pô”.

Mb^t ho\ng ai êwa bi mtluk mtlak mơ\ng lăn adiê leh ana\n ai tiê mnuih, mdê bi knăm m’ak ti Daklak `u mâo gru grua `u mdê mơh, lo\ đru mguôp kơ yan mnga h^n mơh m’ak. Khă `u  mâo klei êdah mdê mdê gơ\, sna\n [ia\dah du\m knăm m’ak a\t mđing ba klei hơ\k kdơ\k, m’ak m`ai, m’^t mtruh klei ]ang hmang mơ\ng jih jang mnuih sa klei bi mphu\n k]ưm kơ sa thu\n mrâo êđăp ênang, dja\p ênu\m.

H’Nê] – Y Khem pô ]ih hlo\ng ra\k