VOV4.Êđê - Kdrăp pơ̆k mñam djuê ana Êđê dưi dlăng jing hnơ̆ng mkă klei thâo mbruă mniê Êđê. Hruê anei, hŏng klei thâo mbruă pô, lu phung amai adei bi mguôp dŭm boh đêč jăk siam, êa mil mnuih Êđê hŏng dŭm mta mrâo, pơ̆k mñam dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng mrâo mjing prăk hrui wĭt. Bruă pơ̆k mñam hlăk dưi kơrŭ wĭt ti lu ƀuôn sang Dak Lak, amâo djŏ knŏng răng kriê dŭm ênoh dhar kreh djuê ana ôh, ƀiădah lŏ mđĭ lar klei tŭ dưn bruă duh mkra, hŏng hdră čiăng kơ phung mniê Lăn Dap Kngư bi mklă klei mbruă hlăm ala ƀuôn mrâo mrang.

Mlan mmăt mlan 4, ti sang amai H’Ler Êban, ti ƀuôn Kniêt, să Ea Ktur, kdriêk Čư̆ Kuiñ, čar Dak Lak, 3 čô mñam dôk mjêč dăp mnơ̆ng bi leh ngă bruă. Amai H’Trim Êban brei thâo, 30 hdrăp m’iêng ao anei mâo sang huă mnăm klei bi kuôl ung mô̆ ti ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt bi klă mñam kơ phung mă bruă bruă. Ao leh anăn m’iêng jŭ, ti kkuê ao, păl ao leh anăn knhal m’iêng dưi bi msiam hŏng dŭm boh mnga pơ̆k mñam mơ̆ng mnuih djuê ana Êđê. Amai H’Trim yăl dliê, giăm 5 thŭn êgao, mơ̆ng bruă hnêč kčoh m’iêng ao ti nei êjai mmăt mlam, amai dưi lŏ mâo thiăm sa kdrêč prăk ba wĭt.Grăp mlan ăt dưi mâo 3 êklăk prăk, anăn jing knŏng mă hjăn mmăt đuč, bi kơ mă wăt yang hruê srăng mâo ênoh mdê.

Hŏng amai H’Yăm Ƀuôn Krông, ti ƀuôn Tơ̆ng Jŭ, să Ea Kao, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, mơ̆ng bruă mă êjai hnêč mmông wăn, bruă pơ̆k mñam jing leh mta bruă mă phŭn hlăm êbeh 10 thŭn êgao. Amai H’Yăm yăl dliê, ară anei 3 gưl phung hlăm gŏ sang thâo sơăi bruă pơ̆k mñam, leh anăn mâo 5 čô dôk nao hgŭm hlăm êpul bi mguôp bruă pơ̆k mñam Tơ̆ng Bông, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt. Pô hriăm leh anăn thâo bruă pơ̆k mñam, thâo ktung aruăt mrai leh anăn wĭt kơ sang lŏ mtô kơ adei kâo. Leh kơ anăn kâo lŏ dơ̆ng mtô kơ 2 čô anak kâo leh anăn diñu thâo sơăi bruă pơ̆k mñam. Nao hlăm êpul bi mguôp pô hlŏng mă leh anăn mâo prăk mlan ti năn mtam, ti nei pô mñam hŏng masin, bi wĭt ti sang mñam hŏng kngan pô.

Bruă pơ̆k mñam dôk mâo klei krŭ wĭt hlăm lu ƀuôn êlan ti čar Dak Lak, dưi iêo mthưr wăt phung mduôn khua leh anăn phung mda asei nao hgŭm. H’Phê Ƀê Ƀuôn Krông, 23 thŭn, pô mda asei hĭn mơ̆ng êpul bi mguôp bruă pơ̆k mñam Tơ̆ng Bông, ară anei jing hđeh sang hră thŭn knhal tuč sang hdră gưl krah dưh bruă mtô mjuăt bi hriăm čar Dak Lak. Adei H’Phê Ƀê brei thâo, hlăm 4 thŭn êgao, bruă pơ̆k mñam dưi đru leh kơ adei mâo prăk kăk đru hlăm klei hriăm hră leh anăn klei hdĭp grăp hruê, lŏ khăp hĭn kơ bruă knhuah gru mơ̆ng đưm anei. Dŭm mta boh mnga đêč hlăm ao, hlăm m’iêng kâo thâo leh sơăi. Grăp boh mnga mâo sơăi boh tŭ yuôm bhăn mdê mdê. Čiăng dưi ngă dŭm mta anăn srăng mâo klei gĭr ktưn, kreh kriăng, khăp kơ bruă leh anăn hmăng hmưi kriê pioh knhuah dhar kreh, kdrăp čŭt hơô djuê ana pô.

Mbĭt hŏng dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng knhuah gru, bruă pơ̆k mñam mơ̆ng mnuih djuê ana Êđê ară anei lŏ mâo lu mta mnơ̆ng pơ̆k mñam mrâo, msĕ sĭ čhiăm băk kkuê, ƀap, kdô, drăng k’iêng, mnơ̆ng djă pioh kơ phung tuê, mnal lang jhưng, boh mnga yuôl dlông mtih kơ dŭm sang huă mnăm, sang jưh. Dŭm kdrăp čŭt hơô mñam hŏng knhuah mrâo ăt dưi bi djŏ ai hŏng phung aduôn, phung amai čiăng kriê pioh knhuah dhar kreh djuê ana. Kƀăt hŏng kdrăp m’iêng ao mrâo, aduôn H’Rum Ƀuôn Yă, ti kdriêk Čư̆ Kuiñ brei thâo:Kdrăp čŭt hơô anei mâo klei bi mguôp plah wah boh mnga klei pơ̆k mñam knhuah gru leh anăn mrai mñam, klei mñam mrâo, čŭt hơô jing guôp êdi, dlăng khuăt hŏng asei pô. Kdrăp anei dưi čŭt hơô hlăm dŭm wưng klei ngă yang pin êa amâodah dŭm klei ngă yang mkăn kyâo srăng čŭt hơô kdrăp anei.

Čiăng mâo ênŭm klei čiăng čŭt hơô mơ̆ng mnuih ƀuôn sang, mnơ̆ng djă pioh, mnơ̆ng bi msiam kơ phung tuê, sang huă mnăm, phung mniê Êđê hlăm lu ƀuôn êlan ti čar Dak Lak lŏ wĭt bi mguôp leh hŏng bruă pơ̆k mñam. Lu alŭ wăl mkŏ mjing leh dŭm êpul bi mguôp bruă pơ̆k mñam êdah êdi msĕ ti ƀuôn Tơ̆ng Jŭ leh anăn Ƀuôn Bông (ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt), să Ea Tul (kdriêk Čư̆ Mgar), să Ea Ƀlang (wăl krah Ƀuôn Hồ), ƀuôn Mui 2 (să Čư̆ Nĕ, kdriêk Krông Ƀŭk)… Mâo đa đa phung amai adei thâo mkra mjing kdrăp čŭt hơô bruă pơ̆k mñam hŏng klei mñam mrâo leh anăn dưi mâo anăn knăl kơ pô. Amai H’Ler Êban, pô sang mñam Ami Sia, ti ƀuôn Kniêt, să Ea Ktur, kdriêk Čư̆ Kuiñ brei thâo, ară anei kah knar grăp mlan sang mñam čhĭ hlăm brô 40 kdrăp mnơ̆ng dhơ̆ng, hŏng ênoh prăk đĭ trŭn mơ̆ng 400 êbâo truh kơ 1 êklăk prăk hlăm sa kdrăp. Mkŏ hŏng êlan mbah internet yang ƀuôn, kdrăp čŭt hơô bruă pơ̆k mñam mâo leh lu klei bi klă blei yua hlăm leh anăn êngao čar, leh anăn mâo wăt phung hriê mơ̆ng ala tač êngao msĕ si Mi, Australia. Ti anăp anei, kâo amâo mâo djŏ knŏng mdei hlăm bruă bi mrâo kdrăp čŭt hơô mnuih djuê ana Êđê, ƀiădah lŏ brei phung thâo mbruă đêč boh mnga, bi mguôp hŏng boh mnga hlăm ao dai ăt srăng dưi mkŏ mjing sa mta mdê. Tơdah dưi đĭ kyar dŭm bruă anăn srăng dưi mkŏ mjing bruă mă kơ phung thâo mbruă leh anăn mâo thiăm prăk ba wĭt kơ diñu.

Ăt kyua bi lu jơr mnơ̆ng dhơ̆ng mơ̆ng klei bi mguôp mñam hŏng kngan leh anăn hŏng masin, Êpul bi mguôp bruă pơ̆k mñam Tơ̆ng Bông, ti să Ea Kao, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt dưi mkŏ mjing leh bruă mă kơ 45 čô nao hgŭm. Khua kiă kriê êpul bi mguôp, aduôn H’Yam Ƀuôn Krông brei thâo, ênoh prăk ba wĭt thŭn leh êgao mâo 1,2 êklai prăk, ba wĭt kah knar 3,5 êklăk prăk kơ sa čô hlăm sa mlan. Mnơ̆ng dhơ̆ng bruă pơ̆k mñam mâo leh anôk ba čhĭ hơĭt ti čar Dak Lak, Dak Nông, Đà Nẵng, Quảng Nam. Ară anei êpul bi mguôp dôk mđĭ kyar bruă hiu čhưn ênguê yang ƀuôn, homestay čiăng kơ bruă pơ̆k mñam ƀrư̆ hruê ƀrư̆ đĭ kyar hĭn: Tal 1 jing dŭm mta mnơ̆ng dhơ̆ng bruă pơ̆k kñam srăng lu jơr, êngao kơ m’iêng, ao, kdô…lŏ mkra thiăm kdrăp čŭt hơô bi kuôl ung mô̆ čiăng kơ grăp čô dưi yua. Msĕ hŏng êlâo dih knŏng mâo dŭm hruê knăm kơh arăng yua, ară anei grăp hruê ăt arăng yua mơh. Tal 2 jing hdră đĭ kyar bruă pơ̆k mñam hŏng bruă hiu čhưn ênguê yang ƀuôn čiăng hưn mdah hŏng phung tuê.

Mơ̆ng 2 bĕ kngan thâo mbruă, phung mniê mnuih Êđê dôk lŏ čuê knhuah gru mơ̆ng phung aduôn, phung amĭ, lŏ mkra mjing thiăm lu mta mnơ̆ng dhơ̆ng mơ̆ng bruă pơ̆k mñam, pơ̆k mñam dŭm klei tŭ jing hlăm klei hdĭp mrâo, bruă pơ̆k mñam jing giê mkă, klei siam phung mniê đưm, ƀrư̆ brư̆ dưi mkŏ mjing hlăm dŭm gưl phung mniê ênuk anei, klei hur har, thâo mbruă dưi ba leh mnơ̆ng pơ̆k mñam jing mnơ̆ng dhơ̆ng, mkŏ mjing prăk ba wĭt kơ gŏ sang. Bruă pơ̆k mñam hrăm mbĭt hŏng H’Hen Niê, jing mniê Êđê pô mngač jing mniê êra siam Việt Nam thŭn 2017, kpưn kbiă tar rŏng lăn leh dưi mŭt hlăm êpul 5 čô mniê êra siam tar rŏng lăn thŭn 2018. Êngao kơ dŭm blư̆ čŭt hơô kdrăp djuê ana hlăm dŭm wưng bruă yuôm bhăn, H’Hen Niê lŏ kreh yua dŭm mta knhuah dhar kreh anôk pô kkiêng čiăng dưm hlăm dŭm klei kčoh mñam mrâo, high-fashion. Mơ̆ng knhuah dhar kreh djuê ana, klei pơ̆k mñam mnuih djuê ana Êđê dôk bŏ hŏng ai hdĭp mrâo.