VOV4.Êđê- Knăm mơak mlan pur mkŏ mjing hlăm mlan 8 hlue mlan ƀlĕ grăp thŭn jing gưl pioh kơ phung hđeh, ƀiădah ăt mâo lu mnuih čang hmăng. Anei amâo djŏ jing gưl čiăng kơ phung hđeh dưi hlăp lêñ, mơak hŏng mnơ̆ng dhơ̆ng hlăp lêñ msĕ si: Pui hruh mtŭ, rup êmông gŭ, kdŏ anak rai hlăm knăm mlan pur… ƀiădah lŏ jing klei găl čiăng kơ phung hlăm grăp gŏ sang Việt Nam bi hgŭm čiăng ƀơ̆ng ƀêñ mlam pur jăk bâo mngưi. Dưi lač, grăp anôk hlăm kluôm ala mâo hdră drông knăm mlan pur mdê mdê, ƀiădah klei jăk mdê hĭn mâo mnuih ƀuôn sang Tuyên Quang mkŏ mjing leh anăn drông knăm mlan pur grăp thŭn.

Amâo djŏ knŏng dua hruê 14, 15 knăm mlan pur, knăm mơak Thành Tuyên klă klơ̆ng mkŏ mjing mơ̆ng hruê 4/9 ti čar Tuyên Quang hŏng lu mta bruă dhar kreh jăk êdi, hlăm lu hruê kăm êgao, grăp mmăt, phung hđeh điêt ti Tuyên Quang dưi đĭ dŭm boh êdeh jing mnơ̆ng bi hmô pui knăm mlan pŭr, găn dŭm bĭt êlan dơ̆ng hlăm ƀuôn prŏng. Dưi kdŏ mmuñ hluê si klei mmuñ hlăm dŭm boh êdeh mâo lu mta êa mĭl, nao čuă leh anăn hlăp lêñ dŭm klei hlăp hlăm knăm mlan pŭr, grăp čô phung hđeh mâo sơăi klei mơak.

Thŭn anei êpul kâo mkŏ mjing klei bi hmô anak rai. Kâo mơak sơnăk kyua dưi đĭ êdeh mâo rup bi hmô nao tar ƀuôn prŏng, dlăng kơ dŭm rup anăn kâo mơak êdi. Thŭn anei kâo dưi đĭ leh 6 blư̆ hlăm dŭm boh êdeh anăn.

Leh anăn anei jing sa klei wĭt lač mơ̆ng sa čô hđeh mkăn:

Alŭ hmei thŭn anei ngă klei bi hmô kan triah jing anak rai. Anei jing gưl tal 2 kâo dưi đĭ hlăm êdeh rup bi hmô anei, kâo ƀuh jing siam leh anăn jăk êdi, kâo hmăng hmưi thŭn anei lu mnuih srăng mni kơ rup bi hmô alŭ hmei.

Dŭm klei bi hmô pui knăm mlan pŭr mâo mnuih ƀuôn sang mkă mjing mă mơ̆ng dŭm klei bi hmô hlăm dŭm klei yăl dliê hƀuê ênuk, klei yăl dliê đưm leh anăn mă mơ̆ng boh sĭt hlăm klei hdĭp, klei mă bruă knuă mơ̆ng mnuih ƀuôn sang hlăm grăp wưng hƀuê ênuk msĕ si: anak rai kdŏ hlăm hruê knăm Thành Tuyên, kan traih jing anak rai, bi kuôl kuih, čĭm hạc hgơr kông…

Lu klei bi hmô dưi dưn yua kdrăp kreh knhâo mrâo mrang ƀiădah ăt dưi djă pioh knhuah dhar kreh ƀuôn sang Tuyên Quang leh anăn djuê ana Việt Nam. Djăp rup anăn mâo boh tŭ yuôm bhăn, anăn jing klei hmăng hmưi phung hđeh – klei hdĭp mgi dih dưi thâo klă hƀuê ênuk, tui hriăm msĕ si ayŏng ama, mkŏ mjing ala čar.

Hmei mâo klei čih pioh dŭm klei blŭ mơ̆ng mnuih ƀuôn sang yăl dliê kơ klei siam klei bi hmô pô:

 Klei bi hmô mơ̆ng alŭ 1, ƀuôn hgŭm Tân Quang jing aruăt êrah lạc hồng, klei bi hmô mâo boh tŭ dưn čiăng kơ phung hđeh dưi thâo săng phŭn agha jing anak rai čô yang, hmăng hmưi phung hđeh lŏ dơ̆ng hluê gru ayŏng ama čiăng kơ ala čar mdrŏng sah, đĭ kyar hĭn.

Klei bi hmô mơ̆ng hmei jing krĭng ƀuôn sang, kyuadah ară anei dôk kñăm kơ bruă lŏ hma, ƀĭng ngă lŏ hma leh anăn krĭng ƀuôn sang. mâo dưn yua kdrăp mrâo mrang 4.0 čiăng ba hlăm kdrăn lŏ, si srăng ngă čiăng bi lar ai mă bruă, hnơ̆ng tŭ jăk đĭ hĭn. Hluê anăn hmei hmăng hmưi phung hđeh dưi thâo bruă tŭ dưn mơ̆ng phung nao êlâo, mkŏ mjing klei đăo knang kơ phung hđeh, mâo klei hdĭp mgi dih mrâo hĭn čiăng đĭ hriê kơ prŏng hdơr kơ dŭm asar braih rông ba đĭ hriê kơ prŏng, čiăng đĭ kyar truh ti hnơ̆ng mrâo.

Nao ti djiê dŭm boh êdeh mâo mnơ̆ng bi hmô pui knăm mlan pŭr nao jŭm dar ƀuôn prŏng, mnuih ƀuôn sang čŭt hơô dŭm mta kdrăp čŭt hơô mơ̆ng dŭm djuê ana, hrăm mbĭt kdŏ mmuñ mkŏ mjing ai êwa mơak mñai. Lu mnuih bi lač klei anei bi êdah klei bi mguôp plah wah dŭm djuê ana dôk hdĭp mda ti krĭng lăn Tuyên Quang. Aduôn Phùng Thị Hoan, ti alŭ 15, ƀuôn hgŭm Tân Quang, ƀuôn prŏng Tuyên Quang brei thâo:

Kâo čŭt hơô kdrăp djuê ana Mông. Anei jing kdrăp čŭt hơô djuê ana Thái. Phung amai adei čŭt hơô kdrăp dŭm djuê ana, grăp alŭ, grăp ƀuôn hgŭm mâo êa mĭl mdê mdê, hmei čŭt hơô kdrăp bi ala kơ dŭm djuê ana čar Tuyên Quang, hmăng hmưi Tuyên Quang dưi djă pioh nanao klei bi mguôp, hrăm mbĭt ba čar Tuyên Quang ƀrư̆ hruê ƀrư̆ mdrŏng.

Dŭm hruê êgao, mâo lu phung tuê hiu čhưn ênguê mơ̆ng djăp krĭng kwar ala čar hriê ti ƀuôn prŏng Tuyên Quang nao hlăm knăm mơak leh anăn lông yua dŭm mta mnơ̆ng jăk yâo hlăm alŭ wăl. Dŭm klei bi hmô mâo rup, boh prŏng, ai êwa mdê mdê dưi ba klei jăk kơ phung hđeh điêt, wăt kơ phung tuê hiu čhưn ênguê.

Hriê Tuyên Quang dưi ƀuh ai êwa mơak mñai mơ̆ng hruê knăm mơak, ƀuh klei kjăt kyua klei prŏng mơ̆ng hdră. Dŭm klei bi hmô lu jơr, mơ̆ng klei bui hmô jĕ giăm, knhuah gru msĕ si kan čep, pui hruh, amâodah rup anak rai, bi kuôl kuih, kâo ƀuh mnuih ƀuôn sang ti Tuyên Quang mâo klei khăp leh anăn kriê pioh knhuah dhar kreh djuê ana, knăm mơak mlan pŭr mâo mnuih ƀuôn sang uêñ mĭn, kâo ƀuh grăp čô mâo klei mđing êdi kơ phung hđeh.

Lu gŏ sang ba anak hriê dlăng knăm mlan pŭr knhuah gru dŭm djuê ana ti ƀuôn prŏng Tuyên Quang, knăm ƀiă sơnăk anôk mkăn dưi mâo. Amai Nguyễn Thị Thu Trang leh anăn phung anak, ti bp Hải Phòng brei thâo:

Nao hlăm knăm mlan pŭr ti Tuyên Quang, kâo ƀuh phung hđeh mâo klei mơak sơnak, knăm anei phung amĭ ama brei kơ phung anak, tơdah mâo klei găl kâo srăng hriê ti Tuyên Quang hlăm knăm mlan pŭr, čiăng kơ phung anak mâo klei hdơr, leh anăn wĭt yăl dliê hŏng phung ƀĭng găp ti Hải Phòng.

Ai êwa mơak mñai mơ̆ng knăm mơak Thành Tuyên mâo truh hlăm grăp ƀuôn êlan, hŏng lu mta êa mĭl, ênai jăk mơak, sa knhuah dhar kreh jăk siam, đru kơ čar Tuyên Quang dưi hưn mdah hŏng mnuih ƀuôn sang leh anăn phung tuê hiu čhưn ênguê hlăm leh anăn êngao ala čar dưi thâo rup ƀuôn sang pô, anak mnuih pô leh anăn boh nik jing klei yuôm bhăn knhuah dhar kreh, hƀuê ênuk, knhuah gru ƀuôn phŭn bruă krŭ kdơ̆ng.

Pô mblang: Y-Ƀel Êban