VOV4.Êđê- Hluê si knhuah gru mơ̆ng mnuih djuê ana Êđê, phung hđeh mniê mâo aduôn leh anăn amĭ mtô bruă pơ̆k mñam. Čiăng truh kơ prŏng, dŭm blah băn msăm, băn ƀă amâodah m’iêng ao mnơ̆ng phung mniê mñam srăng bi mđao gŏ sang leh anăn jing mnơ̆ng ba kơ sang êkei tơdah nao êmuh ung. Bruă pơ̆k mñam dưi yap jing mnơ̆ng mkă klei thâo mbruă hŏng phung mniê mnuih djuê ana Êđê. Ară anei hŏng kngan thâo mbruă mơ̆ng phung amai adei mniê ti čar Dak Lak, bruă pơ̆k mñam dôk mâo klei lŏ čuê, dưi rơ̆ng knhuah dhar kreh jăk siam djuê ana, mkŏ mjing dŭm gưl phung mniê mrâo mrang, thâo mbruă, ba mnơ̆ng pơ̆k mñam jing mnơ̆ng dhơ̆ng, mâo prăk hrui wĭt kơ gŏ sang leh anăn yang ƀuôn. Čiăng bơ̆k bâo kơ klei yăl dliê anei, pô čih klei mrâo kơ Sang mđung asăp blŭ Việt Nam krĭng Lăn Dăp Kngư mâo klei čih hưn hŏng akŏ “Bruă pơ̆k mñam – mnơ̆ng mkă klei thâo mbruă phung mniê”.

Kreh kriăng giăm prư̆ msa mñam, dlăng bi nik duñ mrai đêč kơ mơiêng Êđê, pô thâo mbruă H’Blong Knul ti ƀuôn Ja, să Ea Trul, kdriêk Krông Bông, yăl dliê, knhuah gru djuê ana Êđê, mơ̆ng hlăk điêt, phung hđeh mniê mâo aduôn, amĭ bi hriăm mñam. Dŭm blah abăn msăm, abăn ƀă, kpin, amâodah mơiêng, ao Êđê amâo djŏ knŏng pioh yua hlăm gŏ sang đuič ôh, ƀiădah lŏ jing kdrăp pioh ba nao sĭt dôk ung mô̆ bi êdah klei thâo mbruă phung mniê Êđê sĭt truh thŭn dôk ung, amâodah yua ngă mnơ̆ng myơr hlăm dŭm gưl yuôm bhăn mkăn, boh nik jing ngăn drăp atăt phung djiê wĭt kơ ƀuôn phung atâo.

Kâo thâo mñam mơ̆ng hlăk 15 thŭn, truh ară anei leh mâo anak čô snăn raih leh.  Mơ̆ng dŭm boh adŭ kâo bi hriăm snăn mâo lu mnuih thâo mñam leh anăn mâo klei pah mni yuôm sĭt nao bi lông leh anăn lŏ dơ̆ng koru wĭt bruă pơ̆k mñam djuê ana anei.

Hŏng amĭ dôk mñam čiăng hmao ba kơ arăng, amai H’Giang Knul brei thâo, jih 3 čô amai adei hlăm sang thâo mñam lu kdrăp djuê ana mnuih Êđê.

Kdrăp pơ̆k mñam – hnơ̆ng mkă klei thâo mbruă mniê Êđê

Tal êlâo ăt dleh mơh, ƀiădah ƀrư̆ ƀrư̆ anăn raih, msĕ si giêng mrai, mñam, jhĭt ao hlue si gru đêč djuê ana Êđê.

Ăt msĕ si dŭm djuê ana mkăn ti Lăn Dap Kngư, mnuih Êđê đưm adih mă mrai kpaih ngă mnơ̆ng mñam kdrăp djuê ana. Klei thâo ngă mâo mă hjăn, ênưih thâo kral kdrăp čŭt hơô djuê ana Êđê jing dŭm gru đêč hŏng dŭm êa mil phŭn jing jŭ, hrah, kñĭ, mtah leh anăn kô̆. Êbeh 60 thŭn pơ̆k mñam, H’Nun Ƀuôn Yă, ti ƀuôn Čư̆ Êbông, să Ea Kao, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt brei thâo, mnga kpaih leh pĕ dưi čăm bi rai, dhiang mrai leh anăn tram êa mil hlăm hlŭ, hla kyâo, hbei, agha kyâo amâodah hmôk kyâo. Leh mâo leh mrai êa mil msĕ pô čiăng, srăng giêng mrai, duñ mrai leh anăn mñam, đêč boh đêč djuê ana:

Boh đêč khăng yua mrai kô̆, jŭ leh anăn hrah jing lu hĭn. Mâo lu snăk boh đêč, mta 15, 17 aruăt mrai ăt mâo mơh, 27 aruăt mrai ăt mâo mơh, đa đa 35 aruăt mrai ăt mâo mơh. Dleh hĭn jing kngăm, boh đêč bi êdah rup đêč pô čiăng bi msiam.

 Boh đêč kdrăp djuê ana khăng bi hmô kơ mnơ̆ng dhơ̆ng khăng mâo hlăm klei hdĭp grăp hruê. Anăn jing čĭm čap krua, čĭng čă; dŭm mta hla kyâo, mnga, ktôñ, boh kroh, amâodah mnơ̆ng dhơ̆ng msĕ si êsŭng hlâo, sang dlông… Hlue si kdrăp čŭt hơô, mnuih Êđê mâo klei bi msiam leh anăn dăp boh đêč mdê mdê. Phung êkei khăng ƀar kpin, asei lưng amâodah hơô ao mŭt, dlông kngan, kkuê wĭl. Ao êkei khăng mâo mnal hrah ti đah da dưi dăp msĕ si siap čĭm grư̆. Dŭm boh đêč dưi mñam dua nah ao, păl ao, đêč rup anak rai amâodah čĭm grư̆, bi êdah klei ktang leh anăn klei čang hmăng dưi hŏng lăn êa čư̆ dliê. Phung mniê anăn ƀar mơiêng hŏng ao mŭt. Mơiêng phung mniê Êđê jing blah mñam prŏng, sĭt ƀar srăng hyuă ti kơiêng, dlông truh ti jơ̆ng. Kdrăp čŭt hơô grăp hruê dưi mñam ênưih hĭn, amâo đei đêč ôh. Hjăn mơiêng ao pioh hlăm knăm mơak snăn dưi bi siam hĭn, lu êa mil hŏng êa jŭ leh anăn boh đêč dlông truh ti knhal mơiêng, kkuê ao leh anăn păl ao.

Kdrăp pơ̆k mñam hlăm klei hdĭp dhar kreh djuê ana

 Boh đêč hlăm kdrăp čŭt hơô lŏ bi êdah klei mdrŏng sah leh anăn klei dưi phung hơô. Hlue si pô thâo mbruă H’Yar Kbuôr, ti ƀuôn Kla, să Drai Săp, kdriêk Krông Ana, mnuih Êđê thâo kteh, dưi dlăng jing klei yuôm bhăn hĭn hlăm klei bi msiam kdrăp djuê ana Êđê. Anei jing hdră yua boh đêč hŏng 2 êa mil hrah – kô̆ bi mguôp hŏng añŭ amâodah asăr ktơr nip dăp pruê̆ ti knhal ao amâodah knhal kpin, mơiêng.

Klei kteh snăn mnuih Êđê đưm adih khăng yua hlă kdrăp pioh hlăm knăm mơak, ngă yang leh anăn kdrăp čŭt hơô phung mdrŏng sah. Kteh jing dleh snăk, amâo djŏ djăp pô thâo ngă sơaĭ ôh leh anăn hruê anei ăt ƀiă mơh phung thâo hriăm.

Mơ̆ng dŭm boh đêč mâo mă hjăn mơh, grăp čô mniê Êđê lŏ mâo klei thâo mbruă, thâo đêč boh đêč mrâo, thiăm aruăt mrai, bi mguôp êa mil čiăng mjing sa blah kdrăp djuê ana jăk siam hĭn. Hlue si H’Yam Ƀuôn Krông, ti ƀuôn Tơ̆ng Jŭ, să Ea Kao, ƀuôn prŏng Ƀuôn Ama Thuôt, grăp blah mñam mâo jih ai tiê phung mniê mñam. Wăt tơdah knŏng mñam hlăk êjai wăn, ƀiădah dưi ngă sa blah mñam djuê ana brei bi mâo klei thâo răng, thâo mbruă leh anăn luič lu hruê mmông, ai tiê. Kyua anăn, kdrăp djuê ana dưi dlăng jing hnơ̆ng mkă klei thâo mbruă leh anăn kreh kriăng phung mniê Êđê.

Dưi mñam sa blah mñam giăm 1 thŭn kơh leh, lu kdrêč ngă snăk: mă kpai, dhiang mrai, leh anăn tram êa mil, giêng mrai hlăm jar mñam leh anăn kơh mñam. Bi leh mñam lŏ mă êrŭm jhĭt mjing kdrăp čŭt hơô anăn sui snăk.

                                               Pô mblang: H’Zawut Ƀuôn Yă