VOV4.Êđê- Hlăm klei bhiăn bi dôk ung mô̆ mơ̆ng mnuih djuê ana Sơdang, sa klei bhiăn yuôm bhăn amâo mâo dưi lui ôh jing klei đĭ êmuh. Klei đĭ êmuh dưi mkŏ mjing mơ̆ng sang êkei, sang êkei ba dŭm mta mnơ̆ng đĭ êmuh msĕ si: mnơ̆ng pơ̆k mñam, djuh, kpiê čeh leh anăn dŭm mta mnơ̆ng kreh yua hlăm gĭ sang msĕ si, bung, bai, ê’i, knguôr, gŏ bưng…Dŭm mta mnơ̆ng anăn, dlăng hơăi mang ƀiădah bi êdah klei uêñ mĭn kơ klei hdĭp mơak mñai kơ gŏ sang.

Hlue si klei bhiăn mnuih Sêdang, anak čô truh thŭn bi dôk ung mô̆ brei mâo mmông bi khăp. Leh dua gŏ sang bi tŭ ư snăn sang tĭng êkei brei sa čô mnuih mâo kơhưm hlăm găp djuê nao ti sang mniê ngă klei nao êmuh. Êlâo kơ nao êmuh, tĭng sang êkei mprăp dŭm mta mnơ̆ng, msĕ si: kdrăp čŭt hơô djuê ana, bŭng, ê'i, knguôr, čeh, gŏ bưng… Ti sang mniê ăt mprăp knă kpiê čeh, čuh ŭn, mnŭ, bip … pioh drông tue. Giăm truh hruê êmuh, sang mniê nao hlăm hma, hlăm dliê pĕ boh kroh, djam tam, mprăp dŭm mta mnơ̆ng ƀơ̆ng djuê ana.

Sang mniê mđup leh anăn mbuh kkông kơ sang êkei

A Heŏ, 82 thŭn, ti ƀuôn H’Ring, să Ea H’Đing, kdriêk Čư̆ Mgar, čar Dak Lak jing mnuih ngă klei bi kuôl kơ 20 čô êkei mniê, brei thâo: Hlăm knăm êmuh, mnuih Sêdang mâo klei bhiăn yuôm bhăn, anăn jing mbuh kkông. Klei bhiăn anei bi mklă klei mkŏ plah wah dua čô. Kông jing klei bi knăl kơ klei khăp, klei bi hgŭm plah wah dua čô bi khăp nanao.

“Hlue si klei bhiăn mnuih Sêdang mơ̆ng đưm snăn gŏ sang êkei nao ti sang mniê čiăng êmuh, sang mniê ăt iêô găp djuê nao ti sang čiăng hmư̆ klei blŭ pô bi ala mơ̆ng tĭng êkei. Leh anăn, êpul êkei mniê ăt lač kơ klei čang hmăng, klei ƀuăn êdei anei ƀuăn jing ung mô̆. Êkei djă kngan mniê leh anăn lač “Tơdah ih khăp sĭt kơ kâo leh anăn čiăng mă kâo jing ung snăn mă yơh kông anei, leh anăn mniê ăt lač snăn mơh…”

Sang êkei lŏ brei leh anăn mbuh kông kơ sang mniê

 Gŏ sang tĭng êkei sĭt nao ti sang mniê, tơdah ƀuh hơ̆k mơak leh anăn tŭ mă djăp mta mnơ̆ng snăn klei nao êmuh anăn dưi mâo klei jăk, jing tŭ jing. Hlâo êkei mniê bi ƀuăn klei bi khăp ti anăp phung bi êmuh ung mô̆, amĭ ama, găp djuê dua nah. Leh klei ƀuăn, dua gŏ sang bi tŭ ư hruê mmông drông mtâo mniê leh anăn mkŏ mjing klei bi kuôl ung mô̆ kơ dua čô anak.

 Hlăm knăm nao êmuh, tĭng mniê ăt drông tĭng êkei hŏng čeh kpiê hŏng mnơ̆ng ƀơ̆ng djuê ana. Dôk guôn jih jang ênŭm ênap ti adŭ drông tuê, pô bi ala tĭng sang êkei mâo klei blŭ: “Truh mmông anei, dua čô diih klă sĭt bi ƀuăn bi kjăp, gŏ sang dua nah hmư̆ leh anăn bi klă”. Hlâo êkei mniê jing phung tal êlâo dưi djă đĭng kpiê brei kơ phung êmuh ung mô̆ mnăm, amĭ ama dua nah, brei jih jang gŏ sang, găp djuê hrăm mbĭt huă mnăm hơ̆k mơak. Knăm êmuh khăng mjưh ruê̆ sĭt grăp čô kpiê ruă ƀiă ƀiă hlăm klei mơak, kyua jih dua gŏ sang lŏ dơ̆ng bi jing êrô êbat.

 Leh knăm êmuh, dôk guôn hruê mkŏ mjing klei bi kuôl, sang êkei leh anăn sang mniê iêô nao ti sang čiăng bi thâo kral leh anăn bi thâo săng hĭn. Hlăm klei bi nao čhưn ti sang, diñu khăng ba mnơ̆ng dhơ̆ng mjing mnơ̆ng myơr. Gŏ sang mniê khăng brei kơ gŏ sang êkei êlâo kơ mkŏ mjing klei bi kuôl jing čăp djuh êmuh ung mô̆. Anăn jing čăp djuh siam, dưi ruah mơ̆ng anak kđuč hrah, grăp ƀĕ ana dlông hlăm brô 1met, dưi blah mdrăng, kpă, siam, kă hŏng klei hruê̆ dliê. H’Thin, 52 thŭn, ti ƀuôn H’Ring, să Ea H’Đing, kdriêk Čư̆ Mgar, čar Dak Lak brei thâo: leh sang mnia ba mđup brei čăp djuh siam snăn sang êkei ăt mâo mnơ̆ng lŏ tla wĭt anăn jing añuê, kdrăp pơ̆k mñam djuê ana, bŭng, ê’i, knguôr…

‘’Sang mniê brei kơ sang êkei ƀiă êdi 10 truh 20 čăp djuh kơ dlông. Klei bhiăn mâo mơ̆ng ênuk aduôn aê hlăk đưm, sang mniê brei ba djuh kơ sang êkei. Klei bhiăn hlăk đưm si ngă ară anei ăt kriê pioh leh anăn ngă snăn mơh”

Huă mnăm kơ klei bi dôk ung mô̆ mơ̆ng dua gŏ sang

 Hlue si klei bhiăn mnuih Sêdang, leh phung anak čô bi dôk ung mô̆ khăng dôk ti snag mniê hlăm brô dua truh tlâo thŭn. Tơdah klei hdĭp duh ƀơ̆ng tĭng sang mniê găl jăk, amâo mâo klei ruă duam snăn phung anak dưi dôk thiăm dŭm thŭn dơ̆ng, tơdah amâo găl jăk snăn srăng nao dôk ti sang êkei. Phung anak čô čiăng nao dôk hjăn snăn brei mâo amĭ ama tŭ ư. Tơdah gŏ sang mâo klei găl, mâo lăn ala snăn mbha lăn kơ phung anak rŭ mdơ̆ng hjăn. Hroh, 62 thŭn, ti ƀuôn H’Ring, să Ea H’Đing, kdriêk Čư̆ Mgar, čar Dak Lak brei thâo:

“Bruă anak čô tĭng sang êkei amâodah sang mniê dưi mâo mnuih prŏng tŭ ư, anak čô čiăng dôk ti sang êkei amâodah sang mniê, tui hlue si phung anak. Tơdah amĭ ama dua tĭng čiăng kơ anak čô dôk hŏng pô ăt dưi mơh. Êdei anei anak čô čiăng bi ktlah dôk hjăn snăn tui hlue si anak čô yơh, mnuih prŏng ăt kăn dưi mgô̆ mơh kơ klei anăn”.

 Hruê anei, kyua hmăi mơ̆ng dhar kreh lu krĭng kwar mdê mdê, klei hdĭp grăp gŏ sang mâo klei bi mlih, ƀiădah klei bhiăn djuê ana hlăm klei bi dôk ung mô̆ - gŏ sang mnuih Sêdang ăt dưi kriê pioh. Dŭm klei bhiăn bi dôk ung mô̆, mơ̆ng knăm êmuh truh bi kuôl, mâo wăt mnơ̆ng dhơ̆ng bi êdah klei bi mguôp sĭt suôr leh anăn mđing dlăng kơ klei hdĭp gŏ sang jăk mơak hơĭt kjăp lă lar.

Pô mblang: H’Zawut Ƀuôn Yă