VOV4.Êđê- Truh hŏng ƀuôn sang mnuih djuê ana Bahnar ti krĭng lăn K’Bang, čar Gia Lai bŏ hŏng angĭn lehanăn mđiă, ênưih snăk drei dưi ƀuh pŏk rup dŭm čô mnuih bi dôk djiêu gah čeh kpiê ti Sang Roong. Diñu hơ̆k m’ak ba m’ĭt klei čang hmăng jăk siam kơ ƀuôn sang, kơ grăp čô mnuih ƀuôn sang. Anăn jing knăm ngă yang lač jăk kơ Yang mơ̆ng mnuih ƀuôn sang djuê ana Bahnar tinei. Hlăm êpul êya, knăm ngă yang mơ̆ng mnuih ƀuôn sang djuê ana Bahnar mâo hnơ̆ng prŏng hĭn hŏng klei hgŭm knga, đru mguôp mbĭt mơ̆ng jih jang gŏ sang, grăp čô mnuih.

Tui si klei bhiăn, knăm hdơr knga kơ yang adiê mơ̆ng mnuih djuê ana Bahnar mâo mkŏ mjing hlăm dua hdră, mâo klei bi mguôp hlăm yang ƀuôn, lehanăn mdê bi gŏ sang.

Đinh Ply ti kdriêk Kbang, čar Gialai, lač, mnuih Bahnar kreh mkŏ mjing knăm hdơr knga kơ yang adiê đru răng mgang brei leh kơ grăp čô mnuih êjai digơ̆ ngă sa mta bruă. Leh bruă knuă mâo ngă, ba wĭt leh klei jăk jĭn kơ pô gơ̆. Knăm anei mkŏ mjing hŏng klei ênưih đuič anăn jing klei ngă yang hdơr knga kơ yang adiê hŏng kpiê čeh lehanăn boh kroh, tơdah lŏ mâo jing mnŭ, ŭn jăk hĭn, ƀiădah amâo mâo mgô̆ ôh. Đinh Ply brei thâo:

"Msĕ hŏng sa mta bruă bi nao ngă mơh, mơ̆ng sang truh kơ sa anôk. Nao truh anôk, wĭt truh kơ sang, leh ruĕ bruă snăn ngă yang hdơr knga kơ yang adiê krĭng anăn, đru leh mâo klei myun mdan, bruă knuă tŭ jing”.

Hlăm knua yang ƀuôn, klei ngă yang hdơr knga mơ̆ng mnuih djuê ana Bahnar mkŏ mjing prŏng hĭn mâo klei bi mguôp ai tiê mnơ̆ng dhơ̆ng mơ̆ng jih jang grăp boh sang, grăp čô mnuih. Čiăng mprăp êmiêt kơ sa klei ngă yang hdơr mnga êlâo kơ anăn sa mlan leh, jih jang mnuih hlăm ƀuôn mâo klei bi kƀĭn trông čhai, lehanăn bi mbha bruă ngă mdê mdê. Ya mta bruă ktrŏ msĕ si piăt êmiêt sang roong, lehanăn mprăp jih jang mnơ̆ng ngă yang ŭn mnŭ, jing phung êkei sơăi klam. Bi phung mniê ngă dŭm mta bruă hdjul hĭn msĕ si prăk êmiêt mnơ̆ng ƀơ̆ng, mnơ̆ng pioh ngă yang.

Bi kơ hrue mkŏ mjing, khua mduôn srăng bi trông hŏng dŭm gŏ sang, lehanăn mnuih mâo k’hưm čiăng bi sa ai hdră êlan mă bruă kơ klei ngă yang:

"Čiăng ngă yang kơ klei hdơr knga, phung ƀuôn sang, leh bi trông kơh, lehanăn čoh čuăn hrue mkŏ mjing. Bi dăp hĕ hrue djŏ guôp, lehanăn jing jăk găl kơ phung ƀuôn sang hmao mơh, snăn mă hrue anăn yơh. Siămdah, ăt bi trông klă mngač hŏng găp djuê, hŏng phung ƀuôn sang êlâo snăn kơh dăp hrue mmông, snăn hrue anăn digơ̆ srăng dôk kơ sang bi duh mĭn mbĭt jih jang bruă knuă, lehanăn mbha kơ grăp čô mdê bi bruă”.

Hlăm klei bi trông snăn kơ mnơ̆ng ngă yang yơh mâo klei phung ƀuôn sang mđing hĭn êdi. Tui si klei bhiăn hlăm grăp thŭn jing ŭn mnŭ, amâodah bê. Ƀiădah, tơ êlâo anăn phung ƀuôn sang ngă leh klei ngă yang akâo klei êđăp ênang, snăn leh sa wưng srăng mkŏ mjing yơh klei ngă yang hdơr knga, hŏng mnơ̆ng nga yang dah prŏng hĭn jing kbao. Mbĭt hŏng anăn, jih jang mnơ̆ng ngă yang srăng mâo yơh klei bi đru mguôp mơ̆ng grăp boh sang tui si klei dưi mdê mdê. Anăn jing jih jang mnơ̆ng mơ̆ng grăp boh sang mâo leh.

Leh êpul gơ̆ng phung khua mduôn, dŭm gŏ êsei mâo klei bi tŭ ư kơ hruê mkŏ mjing, snăn grăp čô mnuih dơ̆ng bi mbha bruă mdê mdê, mprăp kpiê čeh, kđeh čĭm… čiăng kơ hrue ngă yang leh čoh čuăn anăn dưi mkŏ mjing mtam ti sang roong.

Knăm ngă yang hdơr knga mâo phung ƀuôn sang Bahnar kreh mkŏ mjing hlăm mlan 12 grăp thŭn, leh jih jang grăp gŏ sang hrui êmiêt ênŭm boh mnga kơ sang, mdiê ktơr leh ênŭm hlăm hjiê. Hlăm aguah ngă yang, khua mduôn bi ala kơ ƀuôn mâo klei iêo yang, iêo jih jang djăp mta yang hriê. Bi ala kơ ƀuôn sang khua mduôn dôk ti krah sang roong ti anăp hlao mnơ̆ng ngă yang, dơ̆ng iêo kwưh. Tui si Đinh Tinh, ti kdriêk Kbang, čar Gialai, knăm nga yang hdơr knga jing bruă lač jăk kơ yang adiê, lač jăk kơ jih jang yang mgang brei leh kơ ƀuôn sang hlăm dăl sa thŭn êgao, răng kriê leh phung ƀuôn sang mâo klei suaih pral, jih jang djăp mta klei bŏ hŏng êđăp ênang, djăp mta klei jhat pral đuĕ kbưi:

"Kâo ngă yang akâo kơ ƀuôn sang čiăng kơ jih jang mnuih mâo klei suaih pral. Hlei dju djuăm duam ruă bi băng kơ yang adiê bi hlao brei. Amâodah ya mta bruă yuôm bhăn mkăn mâo hlăm gŏ sang găp djuê ênuê êpul snăn bi băng kơ yang adiê”.

Klei ngă yang hdơr knga kơ yang adiê mơ̆ng mnuih Bahnar mâo mkŏ mjing mơ̆ng aguah, jing kdrêč ngă yang sui hlăm brô sa mmông, hŏng djăp ênŭm klei bhiăn, hlăm klei hmăng hmưi dưi mâo klei êđăp ênang, jăk mơak, lehanăn trei mđao kơ ƀuôn sang. Mbĭt hŏng asăp iêo kwưh hlăm klei nga yang mâo mbĭt hŏng ênai čing čhar. Kyuadah tui si klei mĭn mơ̆ng mnuih Bahnar, knŏng hŏng gơ̆ng drai lehanăn ênai čing kơh dưi truh hŏng yang adiê, dưi iêo jih jang phung yang hriê. Anăn yơh jing kdrông anak mnuih mkŏ hŏng yang adiê, mơĭt truh kơ yang mta klei pô čiăng lehanăn hmăng hmưi./.

Pô mblang: Y-Khem Niê