VOV4.Êđê - Djuê ana Sêdang mâo dŭm êpul alŭ wăl msĕ si Xơ teng, Ka Yong, T’đrá, Mơ nâm, Hà Lăng, Ka Râng, Bri La Teng… Diñu hdĭp lu ti Kon Tum, đa đa ti čư̆ čhiăng Quảng Ngãi, Quang Nam.  Jing mnuih ƀuôn sang hdĭp mda ti krĭng čư̆ čhiăng, mnuih Sêdang mâo lu knhuah dhar kreh jăk siam.

Hlăm klei hdĭp knhuah gru, mnuih djuê ana Sơdang kreh hdĭp hŏng grăp ƀuôn mdê mdê, dŭm gŏ sang dôk mbĭt mbla leh anăn bi mguôp. Sang anei đru kơ sang dih. Grăp ƀuôn mâo sa boh sang rong, leh anăn pô ba anăp grăp ƀuôn jing khua mduôn, jing pô gĭt gai djăp mta bruă mbĭt leh anăn bi ala kơ yang ƀuôn.

Mnuih Sơdăng đăo kang kơ lu yang. Grăp dhan kyâo, ana rơ̆k, hnoh êa, čŏng čư̆ hŏng diñu mâo mngăt sơăi. Nai prĭn A Tuấn, ti anôk bruă ksiêm duah Dhar kreh, mnuih Sơdăng kƀiêng Sơ Teng ti kdriêk Tu Mơ Rông, čar Kon Tum hlăk mblang, klei hdĭp knang nanao kơ čư̆ čhiăng dliê kmrơ̆ng mkŏ mjing leh hlăm mnuih Sơdang klei đăo knang anei:Hlăm klei hdĭp, djăp mta bruă knang kơ čư̆ čhiăng dliê kmrơ̆ng. Hdĭp kyua dliê leh anăn răng mgang dliê, diñu mâo klei đăo knang kơ lu yang. Mơ̆ng grăp dhan kyâo, krông êa, čŏng čư̆, ana rơ̆k, dŭm mta mnơ̆ng yua mâo mngăt sơăi. Yang êa, yang čư̆, yang grăm, yang mdiê”.

Grăp čô yang hlăm ai tiê, klei mĭn mơ̆ng mnuih djuê ana Sơdang mâo kơhưm, bruă klam mdê mdê. Ƀiădah klei msĕ jing đru brei klei hdĭp êđăp ênang, yâo mơak kơ mnuih ƀuôn sang. Grăp thŭn mnuih ƀuôn sang mâo klei ngă yang čiăng bi mni leh anăn akâo kơ yang kơup mgang.

Ăt msĕ hŏng dŭm djuê ana mkăn dôk ti krĭng čư̆ čhiăng krĭng Lăn Dăp Kngư, ƀuôn sang mơ̆ng mnuih Sơdăng dưi bi anăn msĕ hŏng anôk pô dôk. Amâo anôk mă anăn hnoh êa, amâodah anăn ana kyâo prŏng, čŏng čư̆ jing anăn ƀuôn. Mnuih ƀuôn sang bi đru, bi mguôp hdơ̆ng pô. Bruă ƀuôn sang ăt jing bruă mơ̆ng grăp gŏ sang. Tơdah mâo klei ngă yang, dŭm gŏ sang hrăm mbĭt bi mguôp, mkŏ mjing. Tơdah mâo tuê ƀuôn sang srăng hrăm mbĭt drông tuê. Aduôn Y Xinh, ti wăl krah Đăk Tô, kdriêk Đăk Tô, čar Kon Tum brei thâo: “Tơdah tuê mbĭt diñu srăng hưn hŏng khua mduôn drông ti sang roong. Bi tơdah phung tuê hlăm gŏ sang srăng mâo mnŭ, mâo kpiê mdơ̆ng kơ phung tuê, tơdah amâo mâo srăng nao mañ dŏ pô mkăn. Mnŭ knô amâo mâo djŏ mnŭ ana ôh. Diñu dlăng ti kƀôč mnŭ phung tuê nao wĭt êđăp ênang mơh. Mdơ̆ng kơ tuê kŏ mnŭ, ti dŏ mdơ̆ng kơ tuê, ti dŏ mdơ̆ng kơ ƀuôn sang. Kyuadah ƀuôn sang mâo klei bi mguôp. Ƀiădah kŏ mnŭ anăn jing kơ tuê yơh. Brei tuê ƀơ̆ng kŏ mnŭ dưi bi êdah pô mpŭ kơ phung tuê. Ƀiădah phung tuê amâodưi ƀơ̆ng hjăn ôh, kyuanăn gŏ sang ƀơ̆ng mbĭt. Mâo hla hbei ƀlang msăm, djăp dŏ dưi jih. Sĭt jing djam mtam hlăm sang, hưn êlâo jing mdơ̆ng kơ tuê”.

Hdĭp mbĭt hŏng čư̆ dliê, kyuanăn mnơ̆ng ƀơ̆ng huă mơ̆ng mnuih Sơdang jing lu jơr, kpŭng hbei ƀlang jing sa mta mnơ̆ng ƀơ̆ng knhuah gru mơ̆ng mnuih Sơdăng kƀiêng Sơteng. Klei êdjin, ñuôt mơ̆ng kpŭng hbei ƀlang, bi mguôp hŏng mnâo ƀâo mngưi mơ̆ng hla mtei mtah jing sa mnâo mñañ jăk êdimi. Hbei ƀlang alôk klĭt, rao doh leh anăn truêh jing aruăt, ba tŭk jing kpŭng. Diñu đŭng hŏng hla mtei leh anăn ăm hŏng pui hdăng truh kơ ksă dưi ƀơ̆ng mtam yơh. Bi hŏng mnuih Sơdang ti wăl krah Đăk Tô lŏ mâo kpŭng ƀlă – jing kpŭng điŏ phŭn dô mnuih ƀuôn sang knŏng đŭng mă hlăm akŏ thŭn. Knŏng yan huă mdiê êbeh, mnuih Sơdang ti wăl krah Đăk Tô srăng đŭng mta kpŭng điŏ anei. Kyuadah mông anăn jing yan rah mjeh. Diñu lui mdiê dôk êbeh mkra kpŭng myơr kơ aduôn aê atâo tiêt, kơ yang brei sa yan mdiê mâo lu boh mnga hĭn. Bi kơ wưng huă êsei mrâo ti knhal jih thŭn, mnuih Sơdang srăng ăm êsei brông. Braih tuh hlăm đĭng đrao, klam amâodah mơô leh anăn ăm hŏng pui hdăng. Diñu ăt lač jăk kơ aduôn aê atâo tiêt leh anăn hrăm mbĭt huă ƀơ̆ng sa yan mdiê mrâo.

Mnuih djuê ana Sơdang hdĭp mda ti dlông čư̆ čhiăng, knang kơ dliê kmrơ̆ng, kyuanăn êa yơh jing mta phŭn bi ala klei hdĭp diñu. Wưng knhal jih thŭn diñu mâo klei ngă yang yuôm bhiăn, anăn jing klei ngă yang tuh akŏ pin êa. Nai prĭn A Tuấn mñă klă, klei ngă yang tuh akŏ pin êa jing sa hlăm dŭm klei ngă yang yuôm bhăn mơ̆ng mnuih djuê ana Sơdang. “Êlâo hĭn jing ngă pin êa mrâo tơdah pin êa êlâo jhat rai leh, amâodah hnoh êa sô amâo mâo lŏ thâo yua ôh, amâodah êa khuôt hĕ, diñu srăng bi klă mlih dưm anôk mkăn êlâo kơ diñu srăng tuh akŏ pin êa mrâo. Bi tơdah lŏ mkra bi jăk, tơdah pin êa dôk thâo yua kơh diñu srăng mkra wĭt. Tuh akŏ pin êa mrâo kreh lĕ hlăm wưng knhal jih mlan akŏ thŭn êlâo kơ yan buh pla leh anăn hlăm knhal krah hruê kăm mlan 10. Mkŏ mjing bruă tuh akŏ pin êa anei jing hmăng hmưi mâo ênŭm êa jua kơ djăp mta mnơ̆ng đĭ hriê, ana kyâo čăt đĭ”.

Bruă mkra wĭt amâodah tuh akŏ pin êa jing bruă jih jang. Grăp čô mâo sa mta bruă mdê mdê hluê sĭt klei gĭt gai mơ̆ng khua mduôn. Êlâo dih, klei ngă yang tuh akŏ pin êa mơ̆ng mnuih Sơdăng mkŏ mjing hlăm tlâo hruê. Êlâo hĭn, khua mduôn srăng nao duah hnoh êa, leh ƀuh hnoh êa, jih jang mnuih hlăm ƀuôn srăng nao bi doh, mkra êlan êa, koh đĭng đrao leh anăn mprăp dŭm mta mnơ̆ng ngă yang. Leh kơnăn khua mduôn srăng ngă yang. Leh êrah mnơ̆ng myơr mtlai mbĭt hŏng êa, mô̆ khua mduôn srăng tuah êa tal êlâo kơ pô, leh anăn ñu srăng tuah mbha kơ dŭm gŏ sang mkăn. Diñu mă dŭm đĭng êa anăn tuh hlăm čeh kpiê, čiăng tŭk knă hŏng knhuah “tŭk klei myang” hŏng klei hmăng hmưi ba wĭt klei myun kơ mnuih ƀuôn sang.

Dŭm klei bhiăn ktang phĭt anăn truh kơ ară anei mnuih Sơdăng ăt dôk djă pioh, ƀiădah klei ngă yang tuh akŏ pin êa amâo lŏ mkŏ mjing sui msĕ hŏng êlâo ôh, knŏng ngă mă sa hruê. Lu gŏ sang hrô kơ đĭng êa đrao jing đĭng ksu. Mâo đa đa gŏ amâo lŏ mưng ôh hŏng klei bhiăn anei kyua diñu yua leh êa mkăn hŏng bruă klei kƀăng êa amâodah yua dŭm kdrăp mrâo mrang hĭn čiăng dưi yua sui thŭn. Klei ngă yang tuh akŏ pin êa lu anôk mơ̆ng mnuih Sơdang knŏng dôk mă hlăm klei yăl dliê mơ̆ng phung mduôn.