VOV4.Êđê - Êngao kơ klei mmuiñ ênhiang djuê ana bi mni kơ klei krŭ kdơ̆ng, lač kơ klei hdĭp mă bruă mkra mjing, hlăm ênhiang mmuiñ djuê ana Bahnar ăt mâo dŭm klei mmuiñ lač kơ ƀuôn sang jăk siam.  Boh nik hŏng dŭm ênhiang mmuiñ djuê ana kmrâo, mâo ênai brô̆, phung thâo mbruă lač kơ klei jăk siam, hŏng djăp êa mil mơ̆ng čư̆ čhiăng - êa krông - mnga - hla kyâo - rơ̆k tơ̆k. Mơ̆ng anăn mjing sa pŏk rup jăk siam kơ ƀuôn sang hlăm ênhiang mmuiñ djuê ana Bahnar.

Mmông hriăm mmuñ mơ̆ng A Hưng (mnuih djuê ana Bahnar) ti ƀuôn Kon Rơbang, să Vinh Quang, ƀuôn prŏng Kon Tum, čar Kon Tum mkŏ mjing dưi iêo mthưr dŭm pluh čô nao hgŭm. Hŏng bruă klam jing khua kiă kriê êpul mmuñ, A Hưng lŏ jing pô pĕ brô̆ tơrưng, mtô boh blŭ hlăm klei mmuñ, bi djŏ ênhiang mmuñ čiăng kơ êpul hrăm mbĭt hriăm mmuñ.

Êngao kơ dŭm klei mmuñ ênhiăng mâo boh blŭ bi mni bruă cách mạng (amâo mâo mnơ̆ng pĕ tông mbĭt), A Hưng kreh čih mčeh, mdưm boh blŭ mrâo bi mni kơ klei siam ƀuôn sang mlih mrâo. Boh nik, ñu kreh čih mčeh klei mmuñ bi hdơr kơ klei hdĭp đưm mơ̆ng ƀuôn sang ktuê êa krông Đăk Bla.”Kơ klei mmuñ ênhiang kreh mâo čing, hgơr, brô̆ tơrưng pĕ tông mbĭt. Êlâo dih kreh yua brô̆, Organ pĕ mbĭt. Kâo ƀuh phung thâo mbruă mmuñ klei mmuñ ênhiang ti ƀuôn Kon Rơbang, să Vinh Quang, ƀuôn prŏng Kon Tum, čar Kon Tum amâo mâo ôh sa mta klei mmuñ ênhiang bi mni kơ krông êa, pưk hma. Kyuanăn kâo mă dŭm mta klei mmuñ ênhiang anăn čiăng mdưm boh blŭ bi mni kơ êa krông Đăk Bla êlâo dih mnuih ƀuôn sang drei pia “Dak Kroong Pơlăh” čiăng bi hdơr kơ klei ngă bruă lŏ hma đưm, čiăng kơ phung hđeh thâo mphŭn dô dih amĭ ama ngă lŏ hma ktuê hang êa krông. Phung hđeh êdam êra nao êjai mmuun êjai ktuê êlan nao hma, 2 nah êlan mâo mnga blang sĭt truh yan mnga, ana kyâo prŏng bi mâo êyui bi êđăp êlan nao, phung čĭm kô̆ phiơr ti djiêu êa krông, lŏ yăl dliê kơ hruê buh pla, jik rơ̆k, truh kơ hruê puôt mdiê, ba wĭt mdiê hlăm brŏng leh anăn mkŏ mjing knăm huă êsei mrâo…Bi ară anei amâo mâo lŏ dôk ôh, kyuadah klei hdĭp ñu mlih leh. Kâo srăng mmuñ sa kdrêč klei mmuñ mâo akŏ “hdơr kơ hruê jik rơ̆k”: Hdơr, hdơr kơ hruê jik rơ̆k ti hma, ti djiêu êa krông ƀuôn kâo, leh anăn dŭm klei anăn ƀuh nanao hlăm klei mĭn kâo…..”

Jih gŏ sang amai Y Rin, mnuih djuê ana Bahnar, ti ƀuôn Kon Rơbang, să Vinh Quang, ƀuôn prŏng Kon Tum mâo 4 čô, jih jang diñu khăp sơăi kơ klei mmuñ ênhiang leh anăn rang mdah klei pĕ tông kdrăp djuê ana. Amai Y Rin brei thâo, grăp blư̆ amai nao rang mdah hlăm dŭm knăm ti alŭ wăl, mâo nanao ung nao mbĭt čiăng tông čing, tông hgơr. 2 čô anak hlăm sang jing 2 čô thâo bruă kdŏ mmuñ hlăm sang hră. Klei khăp kơ klei mmuñ ênhiang mơ̆ng gŏ sang amai nao mbĭt hŏng klei khăp kơ ala čar, bi mni kơ klei hdĭp mrâo.”Dŭm hruê tết hmei ăt mkŏ mjing klei mmuñ. Hmei mmuñ leh anăn mkŏ mjing jăk êdi. Dŭm boh blŭ klei mmuñ bi mni kơ ƀuôn sang, ala čar, klei hdĭp mlih mrâo ară anei. Dŭm klei mmuñ pô thâo pô srăng mmuñ mbĭt, amâo mâo thâo srăng jang kơ pô mkăn. Leh anăn kâo khăp sơnăk kơ klei mmuñ “Hơ̆k mơak bĕ ơ phung êkei êdam mniê êra”: Lui kâo mmuñ sa kdrêč hŏ: “Hơ̆k mơak bĕ, hơ̆k mơak bĕ ơ phung êkei êdam, mniê êra, hruê anei leh anăn hruê mgi drei hrăm mbĭt mkŏ mjing klei hdĭp mrâo, hơ̆k mơak bĕ hlăm ai tiê anei.”

Dŭm boh blŭ, klei mmuñ siam hlăm dŭm klei mmuñ ênhiang mnuih djuê ana Bahnar mơ̆ng A Hưng čih mčeh lŏ dưi mtrŭt mjhar phung mda asei khăp kơ klei mmuñ ênhiang djuê ana. Ayŏng A Hảo, sa čô mnuih Bahnar, ti ƀuôn Kon Rơbang, să Vinh Quang, ƀuôn prŏng Kon Tum, čar Kon Tum, jing sa čô êkei êdam hur har hlăm dŭm mta bruă hlăm alŭ wăl. Ayŏng brei thâo, hlăm bruă hđeh êdam êra, êngao kơ dŭm klei mmuñ kơ bruă cách mạng, klei mmuñ knhuah gru mơ̆ng phung mda asei, lŏ mâo klei mmuñ ênhiang bi mni kơ ƀuôn sang, klei khăp êklei mniê. Klei mdê hĭn, Ayŏng A Hảo jing sa čô kiă hdră “2 klei blŭ” kơ dŭm klei bi kuôl ung mô̆ plah wah mnuih Bahnar hŏng Yuăn. “Klei kdŏ, klei mmuñ mâo leh mơ̆ng ênuk aduôn aê, amĭ ama truh kơ ênuk anak čô ară anei dưi kriê pioh leh anăn bi mlar. Kâo nao hgŭm hlăm klei kdŏ mmuñ mơ̆ng hnưm, kyuanăn grăp blư̆ sĭt hlăm ƀuôn mkŏ mjing knăm kâo ăt nao hgŭm. Leh anăn lu blư̆ kâo nao hlăm klei kdŏ mmuñ ti alŭ wăl, ti čar mkăn. Khădah klei hdĭp mâo lu klei mlih hluê hŏng yang ƀuôn, ƀiădah amâo dưi kyua klei anăn lŏ tiŏ êran hŏng klei mrâo, lui hĕ knhuah dhar kreh djuê ana pô. Mnuih ƀuôn sang hlăm ƀuôn mâo nanao klei bi lar leh anăn kriê pioh knhuah gru dhar kreh aduôn aê lui kơ pô, msĕ si tông čing čhar, klei mmuñ ênhiang, kdŏ čhuang… Lač sĭt, kâo myun êdi kyua mâo lu hlâo ung mô̆ mda asei ruah kâo ngă pô kiă hdră kơ diñu hlăm hruê bi kuôl, boh nik jing hlâo ung mô̆ mniê Bahnar êkei Yuăn, mniê Yuăn êkei Bahnar. Sitôhmô sa kdrêč: “Mlam anei phung êkei êdam mniê êra kdŏ mmuñ ti ktuê hang krông, mgi diñu bi tuôm, brei kơ hdơ̆ng pô klei mmuñ hmăng hmưi dôk mbĭt lă lar”.

Quốc Học – Amazưt/VOVTâyNguyên/ Pô mblang: Y -Ƀel  Êban